Chính sách an sinh xã hội cho phụ nữ, đặc biệt các đối tượng phụ nữ đặc thù ngày càng được quan tâm, hoàn thiện. Tuy nhiên, việc thụ hưởng và kết quả thực hiện chính sách đối với nhóm phụ nữ đặc thù vẫn còn nhiều hạn chế. Những đổi mới trong thực hiện hệ thống chính sách an sinh xã hội để thêm cơ hội cho phụ nữ yếu thế giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế, tiếp cận giáo dục - đào tạo, y tế, văn hóa, cần sự nỗ lực chung của các ngành, các cấp, các địa phương nhằm mang lại những hiệu quả tích cực về đời sống vật chất và tinh thần của người dân. 

Trong thời gian qua, các đối tượng phụ nữ đặc thù như: phụ nữ dân tộc thiểu số, phụ nữ khuyết tật, phụ nữ di cư, phụ nữ cao tuổi, phụ nữ bị mua bán trở về… đã được các cấp, các ngành, các địa phương quan tâm, tạo điều kiện phát triển về mọi mặt. Khoảng cách chênh lệch về giới trong nhiều lĩnh vực đã giảm đáng kể. Song, việc thụ hưởng và kết quả thực hiện chính sách đối với nhóm phụ nữ trên còn nhiều bất cập.

Theo Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Hà Thị Nga, tình trạng phụ nữ di cư lao động khu vực phía Nam diễn biến phức tạp. Do sự chênh lệch về mức sống và cơ hội việc làm dẫn đến luồng di cư lao động chủ yếu từ vùng Đồng bằng sông Cửu Long sang Đông Nam Bộ - nơi có tỷ lệ đô thị hóa cao, tập trung nhiều khu công nghiệp như: TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai…; làm nảy sinh nhiều vấn đề xã hội lớn về quan hệ gia đình và khả năng tiếp cận, thụ hưởng các chính sách phát triển tại nơi đến của phụ nữ di cư.

Hiện nay, về chính sách, phụ nữ di cư tiếp cận được nhiều nhất là hỗ trợ về đời sống sinh hoạt cơ bản hàng ngày như: nơi ở, điện, nước sinh hoạt; tiếp cận hỗ trợ trong trường hợp khẩn cấp (tai nạn, bị bạo lực, cướp bóc); chính sách bảo hiểm y tế, chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, hơn 37% phụ nữ di cư không được hưởng hỗ trợ nào. Đặc biệt, tỷ lệ không được hưởng hỗ trợ của phụ nữ di cư có mức sống nghèo, làm việc trong khu vực phi chính thức (làm các công việc bấp bênh thiếu ổn định nhất trong nhóm di cư tự do là bán hàng rong, bán vé số, làm thuê…) càng cao hơn. Điều này cho thấy sự hạn chế trong khả năng tiếp cận chính sách của các nhóm phụ nữ đặc thù, yếu thế.

Đối với nhóm phụ nữ cao tuổi, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách phù hợp đảm bảo quyền và cơ hội tiếp cận trên các lĩnh vực sức khỏe, việc làm, văn hóa, thể thao cũng như quan tâm phát huy vai trò chung của người cao tuổi. Song trên thực tế, việc cung cấp các tiện ích và tổ chức các hoạt động để người cao tuổi có cơ hội tiếp cận, thụ hưởng đã và đang diễn ra chưa phù hợp; chưa có các chính sách đặc thù giới đối với phụ nữ cao tuổi.

Theo đánh giá của Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, nhiều vấn đề xã hội tồn tại và các vấn đề mới phức tạp nảy sinh đã và đang tác động lớn đến việc thực hiện các chính sách với nhóm phụ nữ đặc thù như: thiếu việc làm, sinh kế, nhà ở và an sinh xã hội tại địa phương, ảnh hưởng của dịch bệnh; các vụ việc xâm hại, bạo lực với người cao tuổi, phụ nữ còn xảy ra, có vụ việc nghiêm trọng gây bức xúc dư luận... Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do việc xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện của một số địa phương, đơn vị còn chung chung, các giải pháp chưa cụ thể. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật đối với phụ nữ có nơi hạn chế, dẫn đến nhận thức chính trị, ý thức cộng đồng, hiểu biết pháp luật của một bộ phận phụ nữ chưa cao.

Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Hà Thị Nga cho biết, để các chính sách toàn diện, bao phủ các nhóm đối tượng, thực hiện hiệu quả các mục tiêu phát triển của đất nước, Đảng, Nhà nước đã triển khai ba Chương trình mục tiêu Quốc gia giai đoạn 2021 - 2025. Trong đó, Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 được tích hợp nhiều chính sách dân tộc để tập trung nguồn lực, đầu tư trọng tâm, trọng điểm. Lần đầu tiên có một dự án riêng biệt, đặc thù về giới trong Chương trình mục tiêu Quốc gia được Quốc hội thông qua và Chính phủ giao cho Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam chủ trì thực hiện. Đó là Dự án thành phần số 8 "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết các vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em".

Cùng với đó, Hội Phụ nữ các tỉnh, thành phố đã đẩy mạnh các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức, “thay đổi nếp nghĩ, cách làm” xóa bỏ định kiến giới, khuôn mẫu giới và những tập tục có hại đối với phụ nữ bằng nhiều hình thức đa dạng, phù hợp với đặc thù vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Cụ thể như: xây dựng các chương trình truyền thông bằng tiếng dân tộc thiểu số trên sóng phát thanh, truyền hình từ Trung ương đến địa phương và trên hệ thống loa phát thanh xã, thôn; tổ chức các hội thi, liên hoan, các cuộc truyền thông trực tiếp tại cộng đồng; chú trọng xây dựng, vận hành các mô hình cốt lõi.

Hội Phụ nữ các tỉnh, thành phố khu vực phía Nam tích cực triển khai duy trì một số mô hình, dịch vụ hỗ trợ phụ nữ di cư đạt hiệu quả như: Mô hình Văn phòng Dịch vụ một điểm đến (OSSO) xoay quanh việc hỗ trợ tư vấn cho phụ nữ di cư hồi hương (Hậu Giang, Cần Thơ); Tổ tư vấn cộng đồng và Mô hình “gắn kết yêu thương” (TP Hồ Chí Minh); Câu lạc bộ “Nữ chủ nhà trọ” (Bình Dương)… Việc thành lập các tổ, đội, hội giúp phụ nữ di cư tham gia có thể tiếp cận thông tin, tích cực sinh hoạt tập thể và hòa nhập cộng đồng nơi di cư đến.

Theo bà Hà Thị Nga, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam tiếp tục thực hiện Chương trình phối hợp với Ngân hàng Chính sách xã hội trong thực hiện chương trình tín dụng ưu đãi, hoạt động ủy thác hỗ trợ phụ nữ vay vốn phát triển sản xuất, kinh doanh. Hội nâng cao hiệu quả phối hợp công tác với Ngân hàng Nhà nước trong việc thực hiện các chính sách về tài chính toàn diện, tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn, tín dụng ngân hàng, các nguồn tín dụng khác nhằm tạo điều kiện cho phụ nữ tiếp cận thuận lợi với các nguồn vốn tín dụng phù hợp.

Là cơ quan tham mưu cho Đảng trong công tác dân vận nói chung, công tác vận động phụ nữ nói riêng, Phó Trưởng Ban Dân vận Trung ương Bùi Tuấn Quang đề nghị, Ban Dân vận các tỉnh, Thành ủy luôn lắng nghe, tiếp thu ý kiến và theo sát, đánh giá đúng tình hình nhân dân, tình hình phụ nữ ở địa phương; xác định cụ thể các vấn đề liên quan đến phụ nữ tại địa bàn. Trên cơ sở đó, có những tham mưu cụ thể cho cấp ủy trong việc xác định các cơ chế ưu tiên (cần có) của địa phương để thực hiện tốt các chủ trương, chính sách hiện có nhằm từng bước giải quyết các vấn đề trên.

Là địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số và thực hiện khá tốt công tác phụ nữ, Bí thư Tỉnh ủy Sóc Trăng Lâm Văn Mẫn cho biết, tỉnh tập trung huy động mọi nguồn lực thực hiện hiệu quả Dự án 8 về "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em"; Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 9 về "Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống". Trong đó, nguồn lực Nhà nước giữ vai trò quan trọng, quyết định và nguồn lực từ cộng đồng, xã hội là cần thiết.

Theo đó, Sóc Trăng tập trung các nguồn lực đầu tư, ưu tiên đầu tư có trọng tâm, trọng điểm cho địa bàn đặc biệt khó khăn, vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số; tích cực vận động nguồn lực từ cộng đồng, doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế để hỗ trợ mô hình phụ nữ dân tộc thiểu số khởi nghiệp nhằm cải thiện sinh kế, giải quyết việc làm và tăng thu nhập. Đồng thời, địa phương tăng cường cơ hội cho các nhóm nữ dân tộc thiểu số yếu thế được tiếp cận và thụ hưởng các chính sách, dịch vụ hỗ trợ về giáo dục, y tế, văn hóa…

Tại Đồng Nai, bà Lê Thị Thái, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh nêu rõ, Hội tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức thực hiện pháp luật về bình đẳng giới cho hội viên, phụ nữ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tại 7 xã thuộc các huyện: Tân Phú, Định Quán, Cẩm Mỹ, Trảng Bom, Xuân Lộc, Thống Nhất và thành phố Long Khánh. Địa phương phát triển, củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động các Hợp tác xã do phụ nữ tham gia quản lý, điều hành, tạo nhiều việc làm cho chị em; tổ chức đào tạo nghề, giới thiệu việc làm, vay vốn phát triển kinh tế gia đình, hỗ trợ chính sách khám thai định kỳ, sinh đẻ tại cơ sở y tế cho phụ nữ người dân tộc thiểu số…

Với phụ nữ bị mua bán trở về, các tỉnh thành phố như Gia Lai, Cần Thơ, Thái Nguyên… cũng đã thực hiện những chương trình hỗ trợ sinh kế thiết thực cho chị em. Mới đây, ngày 17/10, tại quận Ô Môn, Trung tâm Phụ nữ và Phát triển (Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam) phối hợp Liên hiệp Phụ nữ thành phố Cần Thơ tổ chức Ngày hội “Giao lưu kết nối, giới thiệu mô hình sinh kế hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho phụ nữ bị mua bán trở về". Tại ngày hội, 22 mô hình sinh kế tiêu biểu với các sản phẩm OCOP, sản phẩm tiểu thủ công nghiệp... của phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ các vùng dân tộc thiếu số, trong đó có sự tham gia của các chị em phụ nữ bị mua bán trở về, phụ nữ di cư đang tham gia các mô hình, tổ nhóm sinh kế, các hợp tác xã hoặc có nhu cầu hỗ trợ sinh kế hòa nhập cộng đồng đã được giới thiệu. 

Trước đó, tại thành phố Pleiku (Gia Lai), Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam cũng đã tổ chức chương trình giao lưu kết nối, giới thiệu các mô hình sinh kế cho phụ nữ yếu thế, bị mua bán trở về và phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo. Trong khuôn khổ chương trình, các gian hàng giao lưu kết nối không chỉ giới thiệu các sản phẩm khởi nghiệp của phụ nữ trong tỉnh, mà còn có sự góp mặt của phụ nữ tỉnh Kon Tum và Bình Phước. Đặc biệt, có sự tham gia của phụ nữ là nạn nhân mua bán người trở về, phụ nữ di cư sinh sống trên địa bàn tỉnh, đang tham gia tổ, nhóm sinh kế, hợp tác xã. Theo bà Dương Thị Ngọc Linh - Giám đốc Trung tâm Phụ nữ và Phát triển, chương trình là cơ hội để các phụ nữ chia sẻ kinh nghiệm, quảng bá sản phẩm và mở rộng thị trường cho các mô hình sinh kế tiêu biểu.

Với các mô hình cụ thể, thiết thực, các địa phương đã và đang thực hiện hiệu quả các chính sách an sinh xã hội, để nhóm phụ nữ yếu thế có thể tiếp cận, giúp họ nhận thức quyền và kỹ năng để làm chủ cuộc sống. Bên cạnh đó, sự nỗ lực của bản thân mỗi chị em sẽ là yếu tố quyết định để chính sách an sinh thực sự có hiệu quả, đi vào đời sống. 

Bài: Nhật Bình - Thu Hiền - Hồng Điệp
Ảnh, đồ họa: TTXVN
Biên tập: Hoàng Linh
Trình bày: Nguyễn Hà

22/10/2023 06:10