Nghề thêu dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Mông ở huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên có từ lâu đời. Những sản phẩm thêu truyền thống này được giới thiệu tới khách du lịch, mang lại nguồn thu đáng kể cho phụ nữ nơi đây.

Vượt hàng trăm cây số, bà Giàng Thị Mảy, 60 tuổi dân tộc Mông cùng thành viên tổ thêu xã Sính Phình, huyện Tủa Chùa đem sản phẩm và trình diễn làm sản phẩm thêu truyền thống tới không gian phố đi bộ Hà Nội trong chương trình quảng bá du lịch tỉnh Điện Điên.

Huyện Tủa Chùa có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, trong đó đồng bào Mông chiếm trên 70%. Những năm gần đây, do ảnh hưởng của kinh tế thị trường, hàng hóa đa dạng phong phú, giá cạnh tranh nên số người dùng sản phẩm thêu dệt thổ cẩm giảm đáng kể. Nghề thêu dệt thổ cẩm dân tộc Mông có nguy cơ bị mai một.

Bà Giàng Thị Mảy, trưởng nhóm thêu xã Sính Phình cho biết: “Gần 20 năm trước, Trung tâm Nghiên cứu liên kết và phát triển thủ công mỹ nghệ Craft Link tại Hà Nội đã đến Tủa Chùa khảo sát và hỗ trợ thành lập tổ hợp thêu thổ cẩm truyền thống dân tộc Mông. Những ngày đầu mới thành lập, chị em chủ yếu làm quen với các họa tiết thêu đơn giản, sau đó nâng dần độ khó theo mẫu mã mới. Phụ nữ dân tộc Mông vốn chăm chỉ, chịu khó, hầu như ai cũng biết dệt, thêu từ bé nên nhanh chóng thạo việc”.

Nhóm thêu được thành lập từ năm 2003 và hoạt động từ đó đến nay. Lúc cao điểm, nhóm thêu lên tới hơn 100 thành viên của 5 thôn, bản: Ðề Dê Hu 1, 2; Dê Dàng 1, 2; Tà Là Cáo, trong đó bản Tà Là Cáo có số thành viên đông nhất.

Hằng năm, cứ độ tháng 3, tháng 4, đồng bào Mông ở Tủa Chùa bắt đầu gieo trồng cây lanh. Đến tháng 7, tháng 8, cho thu hoạch, đồng bào đem cây lanh ra phơi nắng cho khô rồi tước thành sợi. Sợi lanh được đưa vào cối giã mềm, sau đó nối lại, cuốn thành từng cuộn tròn, mang đi giặt. Tiếp đó là đem luộc đến khi sợi lanh mềm và trắng, lại mang ra phơi nắng cho khô. Kế đó, họ dùng guồng chia sợi lanh trước khi mắc vào khung cửi để dệt.

Hết công đoạn dệt, phụ nữ Mông sẽ dùng bút được làm bằng đồng hơ nóng lên để vẽ vào lớp sáp ong tạo nên hoa văn, sau đó đưa in nhuộm chàm. Lúc nào vải có màu sẫm thì nhúng vào nước sôi, sáp ong sẽ chảy ra, để lại những hoa văn màu xanh lơ. Sau đó, họ chuyển sang công đoạn thêu theo hoa văn đã được in. Họa tiết hoa văn trên nền trang phục của người Mông chủ yếu là hình vuông, chữ nhật, hình thoi… được làm thủ công và mất nhiều thời gian.

“Sản phẩm thổ cẩm khi đã hoàn thiện được trang trí độc đáo với những hoa văn, họa tiết khác nhau, với nhiều gam màu chủ đạo như trắng, đỏ, vàng, xanh lá cây, tím… tạo nét riêng có trên những bộ trang phục của đồng bào Mông huyện Tủa Chùa”, bà Giàng Thị Mảy chia sẻ.

Trước đây, các sản phẩm thổ cẩm của người Mông ở Tủa Chùa chủ yếu phục vụ nhu cầu bản thân và gia đình, làm của hồi môn cho con gái khi lấy chồng. Sản phẩm chủ yếu là khăn, váy áo. “Làm theo những kiểu cũ không nhiều người mua. Do đó, muốn bán được hàng phải đổi mới. Nói là vậy nhưng thay đổi thói quen thật khó”, bà Giàng Thị Mảy kể lại.

Khi tham gia nhóm thủ công, chị em đã làm ra các sản phẩm thổ cẩm mới như váy, áo, khăn quàng, túi đeo điện thoại… Những sản phẩm đó trở thành hàng lưu niệm được du khách trong và ngoài nước rất ưa chuộng. Nhờ đó, sản phẩm nghề thêu dệt thổ cẩm ở xã Sính Phình đang được mở rộng, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.

Trung bình mỗi bộ quần áo truyền thống làm theo khổ vải phải mất 2-3 tháng, bán với giá từ 7-8 triệu đồng, bộ nào sắc nét có giá hơn 10 triệu đồng.

Ông Phạm Văn Thăng, Trưởng phòng Quản lý du lịch (Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên) cho biết: “Từ năm 2020, tỉnh quan tâm xúc tiến quảng bá du lịch huyện Tủa Chùa và đã thu hút nhiều đoàn khách lẻ đến khám phá trải nghiệm. Năm 2024 là năm du lịch quốc gia tỉnh Điện Biên, chúng tôi đang quảng bá rộng rãi hơn nét đặc trưng của đồng bào nơi đây để thu hút khách du lịch, tiêu thụ sản phẩm nông sản, đồ thủ công truyền thống, qua đó giúp nâng cao thu nhập cho bà con”.

Bài và ảnh: Xuân Cường
Trình bày: Xuân Minh - Nguyễn Hà

11/02/2024 02:00