Rào cản trong chuyển đổi số với doanh nghiệp Nhà nước

Ghi nhận từ những thành công bước đầu

Về quá trình chuyển đổi số, ông Nguyễn Khắc Trung, Trưởng ban Ngân hàng số Agribank cho biết, là một ngân hàng có 100% vốn Nhà nước, thời gian qua quá trình chuyển đổi số đã đạt được những thành tích nhất định. Trước đây khách hàng phải đến quầy mở tài khoản, giao dịch thì hiện nay số lượng khách hàng giao dịch số chiếm đến hơn 93%. Điều này đòi hỏi ngân hàng buộc phải thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số để cạnh tranh sống còn.

“Là doanh nghiệp Nhà nước, quá trình chuyển đối số chúng tôi cũng gặp những thách thức, khó khăn. Với đặc trưng chung của các doanh nghiệp Nhà nước là phụ thuộc lớn vào hành lang quy định, thông tư nên việc đầu tư các dự án chuyển đổi số mất rất nhiều thời gian. Thực tế có những giải pháp từ lúc đặt vấn đề đến khi triển khai thực hiện đã thấy lỗi thời, từ lý thuyết đến thực tế rất lâu. Bên cạnh đó, đa số các doanh nghiệp Nhà nước lớn có số lượng nhân viên đông đảo. Đơn cử như Agribank có đến gần 40.000 nhân viên với 2.300 chi nhánh trên toàn quốc. Nếu như trước đây là ưu điểm, thì nay lại là 1 trong những thách thức của quá trình chuyển đổi số khi cần đầu tư nhiều hơn, chi phí lớn hơn”, ông Nguyễn Khắc Trung cho biết.

Chia sẻ về kinh nghiệm chuyển đổi số, ông Nguyễn Khắc Trung cho rằng, bên cạnh hạ tầng số, dữ liệu số, cần phát triển văn hóa số. Theo đó quyết tâm chuyển đổi số phải thống nhất từ lãnh đạo đến nhân viên của mỗi doanh nghiệp. Trong thời gian qua, Agribank xác định chuyển đổi số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, sống còn của ngân hàng.

Trong quá trình chuyển đổi số, vấn đề lớn đặt ra là các doanh nghiệp Nhà nước vẫn đang thiếu lượng lớn nhân lực số. "Do vậy, các đơn vị cần xem xét đẩy mạnh hơn nữa quá trình đào tạo nhân lực cho chuyển đổi số cũng như có mức đãi ngộ phù hợp cho nhóm nhân lực chất lượng cao", ông Nguyễn Khắc Trung kiến nghị.

Còn theo ông Nguyễn Đoàn Kết, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT), Phó Tổng Giám đốc, Trưởng ban Chuyển đổi số, Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông, mỗi doanh nghiệp đều có hoàn cảnh, ngồn lực riêng. Chuyển đổi số là vấn đề khó, lại không có mẫu số chung cho tất cả các doanh nghiệp. Bởi vậy khi đã xác định mục tiêu chuyển đổi số, doanh nghiệp cần xây dựng một hướng đi riêng. Quá trình này không phải làm 1 lần là xong mà lặp đi lặp lại nhiều lần, thường xuyên đánh giá, khắc phục những hạn chế và đặc biệt cần có tầm nhìn dài hạn để bước phát triển sau không mâu thuẫn với bước đi trước.

“Chuyển đổi số phải rất cụ thể, chi tiết và mang lại hiệu quả ngay. Nếu nói chuyển đổi số trên trời, trên biển, nhưng thực tế lại không đạt được hiệu quả thì không có tác dụng”, ông Nguyễn Đoàn Kết cho biết.

Ông Nguyễn Trường Giang, Viện trưởng Viện Chiến lược Chuyển đổi số (Hội Truyền thông số Việt Nam) cho rằng, những mô hình chuyển đổi số như Agribank, Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông… chưa nhiều. Việc chuyển đổi của doanh nghiệp Nhà nước thường phải nằm trong một khuôn khổ hạn hẹp, khó khăn. Vấn đề đào tạo, thể chế, khung pháp lý và cách thức chuyển đổi là rào cản và thách thức đầu tiên để chuyển đổi mô hình hoạt động của nhóm doanh nghiệp này.

“Một vấn đề rất lớn hiện nay là doanh nghiệp hô hào chuyển đối số, nhưng lãnh đạo lại không nắm rõ, không chắc, chỉ nghe mang máng, hời hợt, còn lại làm theo tham mưu. Đôi khi dẫn đến tình trạng cái cần thay đổi lại không thay đổi, cái thay đổi thực chất không cần. Do vậy lãnh đạo cần phải đi đầu, làm gương, thực học trong quá trình chuyển đổi số”, ông Nguyễn Trường Giang cho biết.

Để chuyển đổi số cho nhóm doanh nghiệp Nhà nước đã khó, thế nhưng việc chuyển đổi cách nghĩ, cách làm, cách hành động của doanh nghiệp Nhà nước lại là một thách thức tiếp theo. Với các doanh nghiệp Nhà nước, việc tuyển dụng hay sa thải nhân sự hay sắp xếp lại các bộ phận, phòng ban không hề dễ.

Trong quá trình chuyển đổi số, việc chuyển đổi cách thức vận hành sẽ phát sinh số tiền đầu tư lớn. Với các doanh nghiệp Nhà nước, do có sự kiểm soát chặt chẽ về đầu tư nên các dự án không thể linh hoạt, nhanh chóng đáp ứng được thời cơ mà phải tuân thủ đúng quy định, khuôn khổ để đảm bảo không làm sai. Đây chính là thách thức của các doanh nghiệp Nhà nước trong quá trình chuyển đổi số.

Bắt đầu từ đâu

Về giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số doanh nghiệp Nhà nước, ông Nguyễn Trường Giang cho rằng, để chuyển đổi số cần xây dựng phương pháp luận rõ ràng, bởi nếu không có phương pháp cụ thể sẽ dễ rơi vào tình trạng “đánh mò”. “Phần lớn doanh nghiệp đang chưa tiếp cận được công nghệ lõi, chưa làm chủ được công nghệ. Việc chuyển đổi số thực chất mới chỉ chuyển đổi trên bề mặt, bản chất kiến thức, lý thuyết, gốc rễ vấn đề ra sao lại chưa nắm được. Chuyển đối số nếu chỉ ở mức hoa lá cành, thì sẽ sớm nở tối tàn”, ông Nguyễn Trường Giang chia sẻ.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Tổng Giám đốc Công ty Công nghệ thông tin VNPT, Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam cũng cho biết, để chuyển đổi số, quan trọng nhất là người đứng đầu có “quyết tâm sống chết” để chuyển đổi hay không.

“Chuyển đổi số doanh nghiệp trước tiên cần bắt đầu từ chính nhu cầu của doanh nghiệp. Với doanh nghiệp nhà nước, để thúc đẩy quá trình này cần có cây gậy rất mạnh là chính sách nhà nước, nghị quyết, sự giám sát thường xuyên và hơn hết là quyết tâm của người đứng đầu”, ông Nguyễn Đức Kiên khẳng định.

Còn theo ông Bùi Trung Thành, Giám đốc tư vấn chuyển đổi số khu vực miền Bắc Base Enterprise, 92% doanh nghiệp Việt có nhu cầu chuyển đổi số, nhưng 90% lại chưa hiểu về chuyển đổi số và 78% các doanh nghiệp không biết bắt đầu từ đâu.

Những thách thức doanh nghiệp Nhà nước đối mặt trong quá trình chuyển đổi số đó là quy mô lớn, được đầu tư từ khá lâu, các nghiệp vụ và quy trình đã ổn định lâu dài nên khó khăn trong chuyển đổi mô hình, trong vận hành, trong ứng dụng công nghệ mới. Quy trình đầu tư, đặc biệt là công nghệ của doanh nghiệp Nhà nước gặp phải nhiều khó khăn về mặt thủ tục, hiệu quả đầu tư…

Trong quá trình tư vấn chuyển đổi số cho các doanh nghiệp Nhà nước, Base nhận thấy nhiều doanh nghiệp chưa có hệ thống quy trình mà chỉ đơn thuần làm việc theo thói quen. Doanh nghiệp Nhà nước thường hay sử dụng văn bản, giấy tờ, không chỉ lãng phí tài nguyên, điều này còn làm cản trở tốc độ vận hành doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp đã cải tổ nhưng họ đơn thuần chỉ dùng các nhóm chat Messenger, nhóm Zalo để phục vụ cho quá trình quản trị doanh nghiệp. Đây thực chất chính là những “nỗi đau” và bài toán cần giải trong quá trình chuyển đổi số các doanh nghiệp Nhà nước.

Theo ông Bùi Trung Thành, vấn đề chi phí cho chuyển đổi số tại các doanh nghiệp Nhà nước hiện vẫn chưa rõ ràng, Chính phủ cũng cần nghiên cứu để có những chế tài linh hoạt hơn cho các doanh nghiệp khi chuyển đổi số.

"Chi phí đầu tư cũng là rào cản lớn khi tư vấn chuyển đổi số với doanh nghiệp Nhà nước. Qua khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), đối với các doanh nghiệp, tập đoàn lớn có tính chất đặc thù, việc chuyển đổi số cả hệ thống sản xuất có rào cản rất lớn về mặt kinh phí", ông Nguyễn Đức Kiên cho biết.

Chia sẻ về chính kinh nghiệm chuyển đổi số của chính doanh nghiệp mình, ông Nguyễn Đức Kiên cho hay, do được tiếp cận khá sớm với công nghệ thông tin, trong giai đoạn đầu, VNPT có rất nhiều hệ thống công nghệ thông tin. Việc kết nối các hệ thống đó lại với nhau ở 63 tỉnh thành là một trở ngại lớn.

“Hệ thống công nghệ thông tin nào cũng sẽ có những lỗi phát sinh, rồi cả việc thay đổi thói quen, công cụ lao động... Đó là những gì chúng tôi đã trải qua và các doanh nghiệp Nhà nước khi thực hiện chuyển đổi số khác cũng sẽ phải trải qua nếu thực hiện”, ông Kiên chia sẻ.