Tàu khu trục Sahand của Iran. Ảnh: Getty Imges/TTXVN
Iran và Saudi Arabia cắt đứt quan hệ vào năm 2016 sau đó tái lập vào năm ngoái, theo thỏa thuận do Trung Quốc làm trung gian.
Đáng chú ý, một năm trước, Saudi Arabia và Israel tiến gần đến một thỏa thuận bình thường hóa được cho có thể cô lập Iran hơn nữa.
Nhưng trong tháng 10 này, Saudi Arabia và Iran đã tổ chức cuộc tập trận hải quân chung đầu tiên tại Vịnh Oman, và nhiều chuyên gia cho rằng đây là dấu hiệu của sự xích lại gần nhau giữa những đối thủ lâu năm trong khu vực.
Người phát ngôn của lực lượng vũ trang Saudi Arabia - ông Turki al-Malki cho biết: "Lực lượng Hải quân Hoàng gia Saudi Arabia gần đây đã kết thúc một cuộc tập trận hải quân chung với Lực lượng Hải quân Iran và các quốc gia khác trên Biển Oman”.
Iran tuyên bố rằng chính Saudi Arabia đã tổ chức các cuộc tập trận. Tư lệnh Hải quân Iran – Đô đốc Shahram Irani cho biết: “Saudi Arabia đã đề nghị chúng tôi tổ chức tập trận tại Biển Đỏ”.
Cuộc tập trận trong tuần này diễn ra sau khi Iran tham gia tập trận hải quân với Nga và Oman ở Ấn Độ Dương vào tuần trước, với sự góp mặt của Saudi Arabia, Qatar, Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh và Thái Lan.
Hãng Fox News cho biết nhà bình luận người Iran Hooman Majd đã viết trên mạng xã hội X: “Việc này giống như thể Mỹ và Nga sắp tổ chức một cuộc tập trận quân sự chung”.
Iran do người Hồi giáo dòng Shiite thống trị và Saudi Arabia do người Hồi giáo dòng Sunni chi phối đã cắt đứt quan hệ vào năm 2016 và từ lâu đã ủng hộ các phe đối lập trong các cuộc xung đột khu vực. Tại Yemen, kể từ năm 2015 một liên minh do Saudi Arabia đứng đầu đã chiến đấu với lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn.
Trên lãnh thổ Saudi Arabia có căn cứ quân sự và binh sĩ Mỹ đồn trú. Mỹ đã triển khai cuộc tập trận hậu cần quy mô lớn với lớn với Lực lượng vũ trang Hoàng gia Saudi Arabia và Lực lượng vũ trang Các Tiểu Vương quốc Arab Thống nhất (UAE) vào tháng 5.
Trong khi đó, các chuyên gia khác nhận định cuộc tập trận chỉ chứng minh rằng Riyadh quan ngại Tehran.
Giảng viên người Iran tại Đại học Reichman (Israel) – ông Meir Javedanfar đánh giá: "Người Saudi Arabia lo ngại về việc bị kẹt giữa Iran và Israel”. Ông đồng thời bổ sung rằng hai quốc gia tham gia các cuộc tập trận hải quân chung để không bị coi là đứng về phía Israel”.
Hiện nay, Saudi Arabia yêu cầu ngừng bắn tại Gaza, Riyadh khẳng định sẽ không bình thường hóa quan hệ với Tel Aviv nếu không có một nhà nước Palestine với thủ đô là Đông Jerusalem.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã nỗ lực thúc đẩy thỏa thuận bình thường hóa quan hệ giữa Saudi Arabia và Israel khi Hamas phát động cuộc tấn công vào ngày 7/10/2023. Nhiều ý kiến cho rằng cuộc tấn công của Hamas chủ yếu nhằm ngăn chặn các nỗ lực bảo đảm một thỏa thuận như vậy.
Thỏa thuận bình thường hóa quan hệ giữa Saudi Arabia và Israel là kế hoạch có sự tham gia của Mỹ, trong đó Washington cam kết hợp tác với Riyadh về quốc phòng, an ninh và hạt nhân. Để đổi lấy việc bình thường hóa quan hệ, các nước Arab và Washington cũng thúc đẩy Israel đồng ý với lộ trình về nhà nước Palestine, điều mà Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã nhiều lần từ chối.
Giữa tháng 10/2023, Saudi Arabia đã đình chỉ các cuộc đàm phán bình thường hóa quan hệ với Israel, trong bối cảnh bùng phát xung đột giữa Israel và Hamas ở Dải Gaza.
Thủ tướng Netanyahu vẫn khăng khăng rằng ông có thể ấn định đàm phán với Riyadh, nhưng phải diễn ra sau cuộc bầu cử tổng thống Israel.