Điểm yếu chí mạng của hệ thống phòng không Israel

Vài phút trước cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái của Hezbollah vào căn cứ quân đội ở miền Bắc Israel ngày 13/10, các quân cảnh Israel đã thông báo cho Không quân những báo cáo về một máy bay đáng ngờ. Nhưng họ lại nhận được phản hồi rằng không cần lo lắng vì máy bay đó là của Israel, khiến các sĩ quan quân cảnh phải khép lại vụ việc.

Nhưng đánh giá của Không quân Isarel đã được chứng minh là sai: Vài phút sau, bốn binh sĩ Israel đã thiệt mạng và hơn 60 người khác bị thương trong cuộc tấn công của Hezbollah, vụ tấn công bằng thiết bị bay không người lái mới nhất trong số nhiều vụ tấn công gần đây, đã làm nổi bật điểm yếu trong cách Israel phát hiện UAV.

Hồi tháng 7, lực lượng dân quân Houthi ở Yemen đã tấn công một tòa nhà chung cư ở Tel Aviv, khiến một thường dân thiệt mạng. Tuần trước, Hezbollah tấn công một viện dưỡng lão ở phía Bắc Tel Aviv, gây thiệt hại nhưng không có thương vong. Đầu năm nay, Hezbollah cũng đã phát sóng cảnh quay do một UAV ghi lại khi bay qua các cơ sở nhạy cảm ở Haifa, và dường như chiếc UAV không bị phát hiện.

Cuộc tấn công chết người hôm 13/10, vào căn cứ huấn luyện ở phía Nam thành phố Haifa, đã làm nổi bật thêm việc Hezbollah vẫn có khả năng gây tổn hại cho Israel cho dù họ đã hứng chịu những đòn tấn công tàn khốc nhằm vào giới lãnh đạo và cơ sở hạ tầng. Nó cũng chỉ ra những thiếu sót trong khả năng phòng thủ của Israel, khiến quân đội Israel phải mở một cuộc điều tra.

Một người dân phát hiện ra thiết bị bay không người lái, tên là Viki Kadosh, cho biết bà "rất thất vọng, vì 10 phút trước khi bị tấn công, chúng tôi đã gọi điện để cảnh báo về điều đó". Phát biểu ngày 14/10 với đài phát thanh Galei Tzahal do quân đội Israel điều hành, bà Kadosh cho biết: "Chúng tôi phát hiện ra nó bay rất thấp, ngay phía trên nhà chúng tôi. Chúng tôi nghe thấy tiếng động mà nó phát ra và ngay lập tức nhận thấy có điều gì đó bất thường".

Chuỗi các cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái đã gây báo động ở Israel khi nước này chuẩn bị cho một cuộc xung đột leo thang tiềm tàng với Iran. Sau khi Iran bắn một loạt tên lửa đạn đạo vào Israel gần hai tuần trước, Israel được cho là sẽ trả đũa, một phản ứng có thể lại khiến Tehran bắn thêm nhiều tên lửa và phóng UAV tấn công.

Mặc dù Israel có hệ thống hàng đầu thế giới để phát hiện và đánh chặn những tên lửa di chuyển ở tốc độ trên 1.600km/h, nhưng hệ thống radar của họ lại khó phát hiện UAV hơn, dù chúng chỉ di chuyển khoảng 160km/h.

Thiết bị bay không người lái thường chứa ít kim loại hơn và tỏa ra ít nhiệt hơn tên lửa và đạn pháo tốc độ cao, nghĩa là chúng không phải lúc nào cũng kích hoạt cảnh báo. Và ngay cả khi bị phát hiện, UAV của đối phương đôi khi vẫn bị nhầm là máy bay của Israel, bao gồm cả máy bay tư nhân nhỏ, vì chúng bay ở độ cao và tốc độ thấp tương tự nhau.

“Tất cả các hệ thống mà chúng ta có ở thế giới phương Tây — không chỉ riêng Israel — đều được chế tạo để phòng thủ hoặc bảo vệ không phận khỏi các máy bay chiến đấu và tên lửa thông thường”, Ofer Haruvi, cựu giám đốc bộ phận UAV của Không quân Israel cho biết. “Bạn cần thiết kế lại một phần các hệ thống này để chúng có thể nhìn thấy, phát hiện và theo dõi loại mục tiêu di chuyển chậm này”.

Hệ thống chống tên lửa Vòm Sắt (Iron Dome) của Israel phá hủy phần lớn các tên lửa được bắn từ Gaza và Liban, trong khi các máy bay đánh chặn Arrow 3 của nước này đóng vai trò quan trọng trong việc chặn đứng phần lớn hai loạt tên lửa đạn đạo lớn do Iran bắn vào tháng 4 và một lần nữa trong tháng này. Để tăng cường khả năng phòng thủ đó, hôm 12/10, Mỹ tuyên bố sẽ gửi cho Israel một hệ thống chống tên lửa khác, Hệ thống Phòng thủ Khu vực Tầm cao Cuối cùng (THAAD).

Nhưng các chuyên gia cho rằng hệ thống chống UAV của Israel cần được cải thiện.

Theo Onn Fenig, người đứng đầu R2 Wireless, một công ty thiết kế hệ thống phát hiện UAV và hợp tác với quân đội Israel, hệ thống này chủ yếu dựa vào radar, vốn được thiết kế chủ yếu để phát hiện các vật thể kim loại tương đối lớn như máy bay bằng cách truyền tín hiệu và nhận tiếng vang phản xạ của tín hiệu.

Ông Fenig cho biết có những giải pháp thay thế, bao gồm các thụ thể có thể phát hiện và phân loại sóng vô tuyến do UAV phát ra, các cảm biến quang học quét bầu trời để tìm dấu hiệu trực quan của UAV và các cảm biến âm thanh phát hiện âm thanh của động cơ UAV.

Theo ông Fenig, tất cả các hệ thống này đều có ưu điểm và điểm mù, và Israel cần kết hợp chúng để xây dựng một hệ thống phát hiện thiết bị bay không người lái mạnh mẽ hơn.

Vị chuyên gia cho biết: "Không có giải pháp kỳ diệu nào có thể giải quyết được mọi vấn đề của bạn. Nhưng chúng ta cần một sự thay đổi hoàn toàn về tư duy".