Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hoà Bình phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN
Theo đó, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao ghi nhận ý kiến của các đại biểu Quốc hội với nhiều ý kiến nghiên cứu sâu và gợi mở để Ban soạn thảo tiếp thu nghiên cứu chỉnh sửa; đề nghị các đại biểu Quốc hội tiếp tục gửi ý kiến góp ý để hoàn thiện dự thảo luật.
Làm rõ về xét xử giải quyết các vi phạm hành chính theo Luật định, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, hiện Luật quy định tòa án giải quyết 4 nhóm vi phạm hành chính (như đưa người đi chữa bệnh bắt buộc, đưa người vào trường giáo dưỡng, vi phạm các quy định tố tụng…). Trong thời gian tới, luật quy định thêm việc nào, tòa án làm thêm việc đó nhưng không có nghĩa là hàng triệu vụ xử hành chính như giao thông, môi trường, thuế vụ… đều dồn cho tòa án.
Về giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nêu rõ, đây là áp dụng pháp luật trong xét xử, gắn với các tình huống pháp lý cụ thể, không phải giải thích điều luật. Việc này đã quy định rõ trong Bộ luật Tố tụng dân sự nên trong lần sửa đổi Luật này quy định vào để thể hiện rõ đây là nhiệm vụ, trách nhiệm của thẩm phán cần phải làm. Trong một vụ án, tòa án vận dụng điều luật nào phải giải thích tại sao lại áp dụng điều đó.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, mỗi năm, ngành tòa án giải quyết khoảng 600 nghìn vụ án nhưng chỉ có gần 6.000 thẩm phán, không thể thu thập chứng cứ cho hàng trăm nghìn vụ án mỗi năm.
Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, tòa án hỗ trợ người dân bằng các quyết định giao nộp chứng cứ mà các cơ quan nhà nước và tổ chức cá nhân phải có nghĩa vụ cung cấp cho người dân. Nếu các bên không chấp hành lệnh của tòa án, sẽ bị xử phạt theo Pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa ban hành.
Về việc thu thập chứng cứ, Chánh án tòa án nhân dân tối cao cho biết, tòa án các nước không quy định nhiệm vụ này giao cho tòa. Việc này đề cao trách nhiệm tự vệ của bên bị kiện và việc chứng minh quyền thắng kiện, chứng cứ thu thập là của bên đi kiện. “Điều nhân dân chờ đợi là phán quyết công tâm, khách quan, công bằng chứ không chờ việc thu thập chứng cứ, xét xử trên các chứng cứ do mình thu thập mà xem nhẹ chứng cứ của các bên khác”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.
Về tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, đây là nội dung nhằm thể chế hóa Nghị quyết 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, cơ sở để tiếp tục làm tốt hơn trong tương lai.
Về tòa phúc thẩm vẫn xử sơ thẩm, thực tế ở nhiều nước, tòa án tối cao vẫn xử sơ thẩm. Tên gọi là tòa án phúc thẩm hay sơ thẩm là nhiệm vụ chính, chủ yếu là xử sơ thẩm thì gọi là tòa sơ thẩm; chủ yếu xử phúc thẩm là tòa án phúc thẩm.
Đối với ngạch bậc thẩm phán, thực tế ở tòa án cấp huyện có nhiều thẩm phán đến khi về hưu chỉ được là thẩm phán sơ cấp dù chuyên môn giỏi, có khả năng làm rất nhiều việc. Về tòa sơ thẩm chuyên biệt, dự kiến ban đầu, Ban soạn thảo thiết kế 3 loại tòa án sơ thẩm chuyên biệt là tòa hành chính, tòa phá sản và tòa sở hữu trí tuệ. Đây là 3 loại án rất khó, chuyên môn cao. Tiếp thu Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp, dành quyền quy định cụ thể cho Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, dự thảo Luật quy định chung về thành lập tòa sơ thẩm chuyên biệt, còn địa hạt pháp lý đến đâu, thẩm quyền như thế nào, Tòa án nhân dân tối cao làm hồ sơ báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ quyết định.
Đối với vấn đề thanh tra, kiểm tra trong quá trình tố tụng, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, thời hạn tố tụng quy định rất khắt khe. Trường hợp tòa án chỉ có thời hạn một tháng từ khi hồ sơ chuyển sang phải giải quyết mà phát sinh thanh tra hay giám sát, sẽ không đảm bảo được thời hạn tố tụng. Mặt khác, tất cả những vi phạm do lỗi chủ quan ngay lập tức bị xử lý. Trong quá trình tố tụng có vi phạm thì Viện kiểm sát đến cơ quan điều tra sẽ làm ngay. Việc không quy định thanh tra, kiểm tra trong quá trình tố tụng để bảo đảm độc lập tư pháp, bảo đảm độc lập trong xét xử, tránh trường hợp cho thanh tra, kiểm tra can thiệp vào hoạt động tư pháp.