Hỗ trợ bệnh nhân lao tiếp cận với thẻ BHYT

Góp sức của cộng đồng hỗ trợ mua thẻ BHYT

Không được họ nội thừa nhận, mồ côi bố mẹ từ khi học lớp 4, A.M.T (Hoàng Mai, Hà Nội) trở thành cậu bé lang thang không nhà không người thân. T phải tự kiếm sống bằng nghề nhặt ve chai, đồng nát, tối về em ngủ tạm ghế đá, vỉa hè. Sinh ra có HIV, T được điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Năm 18 tuổi được chuyển sang điều trị ở Bệnh viện 09 - là nơi điều trị cho bệnh nhân HIV khó khăn nhất của thành phố. T đã từng có chứng minh thư, được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí và được điều trị bệnh miễn phí.

Tuy nhiên vì không người thân, không nhà nên em đánh mất chứng minh thư, việc điều trị vì thế cũng trở nên bập bõm. Với một người có HIV, việc không điều trị thuốc kháng virus đều đồng nghĩa với việc có nguy cơ bị mắc các nhiễm trùng cơ hội, nhất là bệnh lao, và điều đó đã xảy ra với T. Bệnh lao trên một người có HIV đã nặng hơn thông thường, thiếu ăn triền miên, T lại lâm vào suy kiệt khiến cho bệnh lao càng nặng hơn.

Bà con khu phố nơi T cư ngụ đã góp được 3 triệu đồng mua thẻ BHYT và đưa T vào viện Phổi Hà Nội điều trị. Sau thời gian tuân thủ phác đồ điều trị T đã khỏe mạnh và ra viện tiếp tục đi lượm chai, nhựa để kiếm sống nuôi mình.

Ông Trần Văn Liên (phường Bạch Đằng, Hoàn Kiếm, Hà Nội) cũng mất chứng minh thư nhân dân nhiều năm nay nên không được mua thẻ BHYT. Kể từ khi không còn được cấp phát thuốc miễn phí từ nguồn ngân sách mà chuyển sang nguồn Quỹ BHYT chi trả, mỗi tháng ông Liên điều trị hết 4-5 triệu đồng tiền thuốc. Ông Liên không biết trông chờ vào đâu để có đủ tiền mua thuốc điều trị tại nhà, chưa nói đến những lúc phải vào viện: “Muốn mua BHYT thì phải có căn cước công dân (CCCD) trong khi tôi đã mất mấy chục năm nay. Tôi chỉ mong sớm làm được thẻ CCCD để có thẻ BHYT thì đi khám chữa bệnh cũng đỡ hơn", ông Liên chia sẻ.

Linh động chính sách

Trước những khó khăn trên, Tổ Mái ấm Hoàng Mai, quận Hoàng Mai (Hà Nội) với sự hỗ trợ từ Trung tâm sáng kiến phát triển cộng đồng (SCDI) đã có nhiều sáng kiến giúp đỡ người yếu thế như: tư vấn, tuyên truyền để bệnh nhân thấy được tầm quan trọng của tấm thẻ BHYT trong điều trị bệnh. Đối với những người nghèo, các thành viên trong tổ quyên góp tiền mua thẻ BHYT, hoặc vận động các nhà hảo tâm hỗ trợ trực tiếp cho người bệnh.

Bà Nguyễn Thị Chắn, Tổ trưởng Mái ấm Hoàng Mai cho biết, để quyên góp tiền mua thẻ BHYT không khó nhưng quá trình làm thẻ gặp rất nhiều khó khăn bởi theo quy định muốn tham gia thẻ BHYT phải có giấy tờ tùy thân, xác nhận hộ khẩu thường trú tại cơ sở nhưng điều này với những người như T, ông Liên rất khó khăn. Cũng may nhờ có sự tận tình của tổ trưởng tổ dân phố, cán bộ phường nên cuối cùng cũng làm được thẻ BHYT cho bệnh nhân yếu thế. Tuy nhiên nếu về quy trình ngành chức năng có thể linh động hoặc có những chính sách hỗ trợ để bệnh nhân mãn tính, bệnh nhân lao…dễ dàng tiếp cận với BHYT hơn”, bà Chắn đề xuất.

Theo bà Khuất Thị Hải Oanh, Giám đốc SCDI từ giai đoạn 2021-2025 không còn nguồn kinh phí để chi trả cho việc mua sắm thuốc chống lao hàng 1 và hàng 2 cấp miễn phí cho người bệnh. Thay vào đó, từ ngày 1/7/2022, các cơ sở điều trị lao trên toàn quốc triển khai cấp thuốc lao bằng nguồn Quỹ BHYT cho bệnh nhân mắc lao. Đây là một khó khăn đối với bệnh nhân nghèo, đặc biệt là những bệnh nhân lao không có thẻ BHYT. Chính vì vậy rất cần có các chính sách hỗ trợ tốt hơn cho bệnh nhân lao đặc biệt là vấn đề tiếp cận với thẻ BHYT.

Theo thống kê, Việt Nam vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, là một trong 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới, với hơn 172.000 người mắc bệnh và 10.400 người chết vì bệnh lao. Trong đó, 63% bệnh nhân lao thường và 98% bệnh nhân lao kháng thuốc và gia đình phải đối mặt với những “chi phí thảm họa” - nghĩa là chi phí cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh vượt quá 20% thu nhập hằng năm của cả hộ gia đình.

Bên cạnh đó, có tới 70% người mắc lao ở trong độ tuổi lao động; khoảng 70% bệnh nhân lao thuộc diện hộ nghèo và cận nghèo. Dù thuốc chống lao được cấp miễn phí, song với thời gian điều trị kéo dài từ 6 - 8 tháng, thậm chí lên tới 2 năm nếu là lao kháng thuốc, cùng với nhiều bệnh lý kèm theo, nên chi phí điều trị cho một bệnh nhân có thể lên tới vài trăm triệu đồng. Mặc dù từ tháng 7/2022, thuốc chống lao từ nguồn Quỹ BHYT được cấp cho bệnh nhân lao trên toàn quốc đã đánh dấu cột mốc quan trọng, nhằm bảo đảm tài chính cho chương trình điều trị lao tại Việt Nam.

Do đó, các nhà tài trợ đang chuyển hướng từ hỗ trợ trực tiếp cho người bệnh mua thuốc lao thành hỗ trợ mua thẻ BHYT. Trong một số năm đầu, người bệnh chưa có thẻ BHYT sẽ được hỗ trợ từ các nguồn tài trợ, viện trợ hoặc từ ngân sách địa phương để mua thẻ BHYT. Tuy nhiên, nhiều người chưa tiếp cận được chính sách BHYT do hoàn cảnh kinh tế cũng như thiếu giấy tờ tùy thân.

Trước những khó khăn của bệnh nhân lao, các tổ chức xã hội, đại diện ban, ngành, địa phương… đã có nhiều sáng kiến giúp đỡ người yếu thế như: Tư vấn, tuyên truyền để bệnh nhân thấy được tầm quan trọng của tấm thẻ BHYT trong điều trị bệnh. Đối với người nghèo, chương trình triển khai tặng thẻ BHYT, tặng dinh dưỡng. Nhờ triển khai chương trình này, nhiều bệnh nhân đã được điều trị kịp thời và quay trở lại với cuộc sống thường nhật. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp trước mắt, về lâu dài rất cần sự vào cuộc của ngành chức năng, trong đó có những chính sách hỗ trợ để bệnh nhân mãn tính, bệnh nhân lao… dễ dàng tiếp cận BHYT hơn.

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, hiện chi phí điều trị bệnh lao đã được quỹ BHYT chi trả, trong khi đó các nghiên cứu gần đây cho thấy, nếu tuân thủ phác đồ điều trị, bệnh lao có thể hoàn toàn chữa khỏi. Do vậy, cần có những chính sách hỗ trợ đảm bảo 100% bệnh nhân lao có thẻ BHYT. Thực tế cho thấy, COVID-19 khiến người dân không tiếp cận y tế thường xuyên, nên tỷ lệ điều trị khỏi lao và tái phát mới chỉ đạt 77%, thấp hơn rất nhiều so với chỉ tiêu của WHO (85%) và của Chương trình Chống lao quốc gia (90%). Người bệnh thậm chí còn thuận lợi hơn, vì trước đây có thể họ phải đi lĩnh thuốc từ 2 nguồn (thuốc BHYT ở một quầy và thuốc ngân sách ở một quầy), thì nay chỉ cần đến một quầy thuốc.