Chuyến thăm chính thức Cuba lần này của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc có ý nghĩa hết sức đặc biệt bởi đây là chuyến thăm đầu tiên tới Cuba sau khi Việt Nam tổ chức thành công Đại hội Đảng lần thứ XIII và Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cũng là nguyên thủ nước ngoài đầu tiên thăm Cuba sau khi nước bạn tổ chức thành công Đại hội Đảng lần thứ VIII. Chuyến thăm là dịp để Việt Nam khẳng định tình đoàn kết, sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Cuba trong giai đoạn nhiều thách thức; thể hiện rõ bản sắc ngoại giao chân tình, thủy chung của Việt Nam với các nước bạn bè, anh em.
Chủ tịch Cuba Fidel Castro với các chiến sỹ đoàn Khe Sanh, Quân Giải phóng Trị Thiên Huế, trong chuyến thăm vùng giải phóng Quảng Trị, ngày 15/9/1973. Ảnh tư liệu: TTXVN
Hình mẫu của quan hệ quốc tế
Trong lịch sử thế giới đương đại, hiếm có mối quan hệ nào đặc biệt như quan hệ giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam-Cuba. Mối quan hệ tốt đẹp giữa nhân dân hai nước đã được anh hùng dân tộc Cuba José Martí, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chủ tịch Fidel Castro gây dựng và được các thế hệ lãnh đạo Cuba, Việt Nam dày công vun đắp.
Trong suốt hơn 60 năm qua, kể từ ngày hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, hai dân tộc Việt Nam-Cuba đã luôn kề vai sát cánh trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ở mỗi nước. Tình đoàn kết thủy chung, trong sáng, đầy tinh thần quốc tế cao cả đó của Cuba được thể hiện vô cùng sinh động trong những câu nói bất hủ của Tổng Tư lệnh Fidel Castro: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”, “Trong hòa bình, Cuba sẵn sàng đổ mồ hôi để góp phần xây dựng lại Việt Nam mười lần to đẹp hơn như Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong muốn”. Về phần mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng từng khẳng định: “Việt Nam và Cuba cách xa nhau hàng vạn dặm nhưng lòng dân hai nước gần gũi như anh em một nhà”. Thực hiện di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các thế hệ lãnh đạo và nhân dân Việt Nam luôn khẳng định: “Đoàn kết, ủng hộ Cuba là lương tâm và trách nhiệm của những người cộng sản và toàn thể nhân dân Việt Nam!”.
Đồng chí Fidel Castro, Bí thư thứ nhất BCH TƯ Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Chính phủ Cuba thăm trường Đại học Bách khoa – Hà Nội, ngày 23/2/2003, trong chuyến thăm hữu nghị chính thức Việt Nam. Ảnh tư liệu: Đức Tám/TTXVN
Cuba là nước Mỹ Latinh đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (2/12/1960), là nước đầu tiên trên thế giới công nhận Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (tháng 12/1961) và thành lập Ủy ban toàn quốc đoàn kết với nhân dân miền Nam Việt Nam (tháng 9/1963). Cuba cũng là một trong những nước đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Chính phủ Cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam, đồng thời đặt Đại sứ quán trong vùng giải phóng miền Nam Việt Nam tại tỉnh Tây Ninh (tháng 7/1967). Chủ tịch Fidel Castro là vị lãnh tụ nước ngoài đầu tiên và duy nhất tới thăm vùng mới giải phóng Quảng Trị, Việt Nam, vào tháng 9/1973, bất chấp khói lửa của bom đạn lúc bấy giờ.
Trong thời kỳ khó khăn nhất của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam, Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba anh em luôn dành cho Việt Nam sự ủng hộ và giúp đỡ vô cùng quý báu, có hiệu quả về cả tinh thần lẫn vật chất. Cuộc sống vật chất còn thiếu thốn trăm bề nhưng ước tính những năm tháng chiến tranh ác liệt ấy, Cuba đã giúp Việt Nam hàng vạn tấn đường và bán số đường đó lấy ngoại tệ để gửi cho Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam.
Bệnh viện Việt Nam – Cuba Đồng Hới (Quảng Bình) - biểu tượng của tình hữu nghị sắt son Việt Nam - Cuba, một trong năm công trình kinh tế-xã hội hiện đại được Cuba tặng Việt Nam năm 1973, sau chuyến thăm của Lãnh tụ Cuba Fidel Castro. Ảnh: Mạnh Thành/TTXVN
Hơn 60 năm qua, dù tình hình thế giới có nhiều thách thức, thăng trầm, song mối quan hệ đoàn kết, anh em giữa Việt Nam-Cuba ngày càng được củng cố và phát triển, gắn bó khăng khít trên nhiều lĩnh vực. Giờ đây, khi hai nước nói riêng và thế giới nói chung bước vào giai đoạn phát triển mới, Đảng và Nhà nước hai nước Việt Nam-Cuba đều nhận thức rõ mối quan hệ hợp tác giữa hai nước cần phải được nâng lên tầm cao mới. Quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Cuba hiện đang được mở rộng trên nhiều lĩnh vực chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học, kỹ thuật...
Quan hệ chính trị ngày càng gắn bó mật thiết và tin cậy lẫn nhau. Lãnh đạo cấp cao hai Đảng, Nhà nước, Chính phủ vẫn thường xuyên thực hiện các chuyến thăm lẫn nhau, góp phần thúc đẩy quan hệ song phương có hiệu quả, mở rộng giao lưu đến các bộ, ngành, các lĩnh vực.
Đáng chú ý là các chuyến thăm Cuba của: Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (tháng 4/2012 và tháng 3/2018); Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (tháng 3/2014), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (tháng 9/2015); Chủ tịch nước Trần Đại Quang (tháng 11/2016); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân tham dự tang lễ Lãnh tụ Fidel Castro (tháng 11/2016)...
Sáng 9/11/2018, tại Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hội kiến đồng chí Miguel Mario Diáz-Canel Bermúdez, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba thăm hữu nghị chính thức Việt Nam. Ảnh tư liệu: Thống Nhất/TTXVN
Các chuyến thăm Việt Nam của: Chủ tịch Fidel Castro (tháng 9/1973, tháng 12/1995 và tháng 2/2003); Bí thư Thứ nhất Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Raul Modesto Castro Ruz (tháng 7/2012); Chủ tịch Quốc hội Esteban Lazo Hernández (tháng 6/2017), Phó Chủ tịch Thứ nhất Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba Miguel Diaz-Canel (tháng 6/2013); Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thứ nhất Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba Salvado Valdés Mesa (tháng 9/2018); Chủ tịch Cuba Miguel Diaz-Canel (tháng 11/2018).
Trước tác động của đại dịch COVID-19, Lãnh đạo Cấp cao và các bộ, ngành hai nước tiếp tục duy trì trao đổi qua hình thức trực tuyến, gần đây nhất là: Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng và Bí thư Thứ nhất Raul Castro Ruz (9/2/2021); Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel (tháng 5/5 và 27/7/2021); Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel (23/8/2021); Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Thủ tướng nước Cộng hòa Cuba Manuel Marrero Cruz (1/7/2021); Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh và Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Bruno Rodriguez Parrilla (16/3/2021); Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Bruno Rodríguez Parrilla (7/5/2021)…
Hai bên tiến hành thường xuyên, hiệu quả các cơ chế hợp tác Ủy ban liên Chính phủ, Hội thảo lý luận giữa hai Đảng, tham khảo chính trị giữa hai Bộ Ngoại giao, đối thoại về an ninh-quốc phòng. Quan hệ giữa quân đội hai nước luôn là trụ cột và hình mẫu thúc đẩy các lĩnh vực hợp tác khác giữa hai nước.
Về ngoại giao đa phương, hai bên duy trì quan hệ hợp tác, ủng hộ lẫn nhau tại các tổ chức quốc tế, diễn đàn đa phương, nhất là tại Liên hợp quốc. Việt Nam cam kết ủng hộ Cuba ứng cử vào Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2021-2023; nhất quán ủng hộ việc bãi bỏ cấm vận kinh tế của Mỹ chống Cuba. Cuba ủng hộ Việt Nam ứng cử vào Hội đồng bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021.
Tiếp tục vun đắp mối quan hệ tốt đẹp trên mọi lĩnh vực
Quan hệ chính trị-ngoại giao tốt đẹp giữa Việt Nam-Cuba đã tạo đà cho hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước phát triển. Việt Nam hiện nay là đối tác thương mại châu Á đứng thứ 2 tại Cuba và là một trong 20 đối tác hàng đầu về thương mại của Cuba trên thế giới. Năm 2020, do tác động của dịch COVID-19, quan hệ thương mại hai nước đạt 102 triệu USD, giảm 59,5% so với năm 2019, trong đó chủ yếu Việt Nam xuất siêu. Cuba nhập từ Việt Nam khoảng 300.000-400.000 tấn gạo/năm.
Sáng 9/11/2018, tại Phủ Chủ tịch, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng chủ trì Lễ đón và đội đàm với đồng chí Miguel Mario Díaz-Canel Bermúdez, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba thăm hữu nghị chính thức Việt Nam từ ngày 8-10/11/2018. Ảnh: Trí Dũng/TTXVN
Hai nước đã ký Hiệp định thương mại song phương (FTA) trong chuyến thăm Việt Nam năm 2018 của Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel, và hiệp định có hiệu lực từ đầu tháng 4/2020, góp phần thúc đẩy trao đổi giao thương giữa hai nước. Hiệp định cho phép tiếp tục mở rộng, đa dạng hóa trao đổi thương mại, đồng thời tạo điều kiện cho xuất nhập khẩu hàng hóa và thâm nhập thị trường. Hai nước kỳ vọng kim ngạch thương mại song phương sẽ đạt 500 triệu USD vào năm 2025.
Hiện nay, Việt Nam và Cuba đang nỗ lực thúc đẩy thương mại và bảo đảm sự hiện diện của các doanh nghiệp Việt Nam trong các dự án đầu tư tại Cuba. Trong chuyến thăm Cuba của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào tháng 3/2018, Cuba đã ủng hộ các công ty Việt Nam đóng góp cho sự phát triển của Cuba, khi chính sách Cập nhật mô hình kinh tế-xã hội của Cuba đang được thực hiện. Hiện các công ty Việt Nam đã có mặt tại Ðặc khu phát triển Mariel, cùng liên kết sản xuất vật liệu xây dựng và nhu yếu phẩm.
Năm 2018, Công ty TNHH Vimariel đã được khánh thành tại khu vực đó và trở thành nhà nhượng quyền đầu tiên của Việt Nam trên lãnh thổ Cuba. Mong muốn của Chính phủ Cuba là không ngừng cải thiện môi trường kinh doanh, hoàn thiện cơ chế pháp lý nhằm tối ưu hóa vốn đầu tư nước ngoài, trong đó có việc hình thành "cơ chế một cửa" cho đầu tư nước ngoài.
Về hợp tác nông nghiệp, Dự án hợp tác hỗ trợ Cuba phát triển sản xuất lúa gạo quy mô hộ gia đình giai đoạn 2011-2015 với tổng số vốn đầu tư 43 triệu USD đạt kết quả tích cực. Các dự án hỗ trợ Cuba sản xuất ngô, đậu tương và nuôi trồng thủy sản đã kết thúc giai đoạn 1 và hiện đang tiếp tục thực hiện giai đoạn 2. Hai bên đang tiếp tục nghiên cứu và triển khai các dự án nông nghiệp-thủy sản khác, trong đó Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt Dự án “Hợp tác Việt Nam-Cuba phát triển sản xuất lúa gạo giai đoạn 2019-2023” và bước đầu đưa vào triển khai.
Về giáo dục, hàng năm Cuba trao nhiều học bổng chuyên ngành cho sinh viên Việt Nam, trong khi thanh niên Cuba được cấp học bổng sang học tiếng và văn hóa Việt Nam tại Ðại học Quốc gia Hà Nội.
Tại buổi tiếp vào sáng ngày 29/7, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính trao tặng tượng trưng 10.000 tấn gạo của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam tới Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba qua Đại sứ Cuba Orlando Nicolás Hernández Guillén. Ảnh: Dương Giang/TTXVN.
Hiện nay, trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp trên phạm vi toàn cầu, tình hữu nghị, đoàn kết thể hiện qua sự giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau giữa hai Đảng, hai nước một lần nữa góp phần làm sâu sắc hơn, thắt chặt hơn mối quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt Nam-Cuba. Dù còn nhiều khó khăn nhưng Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam đã quyết định tặng Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba món quà gồm 5.000 tấn gạo và một số vật tư, thiết bị y tế nhằm chia sẻ phần nào khó khăn mà nhân dân Cuba anh em đang phải đối mặt. Về phần mình, dù phải đối mặt với muôn vàn thách thức do bị bao vây, cấm vận, song Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba đã sớm cử chuyên gia sang Việt Nam để trao đổi kinh nghiệm ứng phó với dịch bệnh và dành tặng Việt Nam hàng nghìn liều thuốc hỗ trợ điều trị COVID-19. Cuba hết sức coi trọng hợp tác về vaccine với Việt Nam, nỗ lực từ nay tới cuối năm 2021 cung ứng số lượng lớn vaccine Abdala phòng COVID-19 của Cuba và sẵn sàng cử chuyên gia sang chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine cho Việt Nam.
Đại sứ Cuba tại Việt Nam Lianys Torres Rivera trao thuốc phòng, chống dịch bệnh COVID-19 cho Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Ảnh tư liệu: Dương Giang/TTXVN
Được xây dựng, vun đắp từ tình cảm, trí tuệ và sức lực của hai dân tộc, được thử thách qua những năm tháng khó khăn nhất của lịch sử, quan hệ Việt Nam-Cuba trở thành tài sản vô giá và nguồn cổ vũ lớn lao cho sự nghiệp cách mạng ở mỗi nước; là nhân tố quan trọng góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở hai quốc gia.
Và chuyến thăm chính thức nước Cộng hòa Cuba của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc sẽ góp phần làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ đoàn kết thủy chung, hợp tác toàn diện và hoàn toàn tin cậy lẫn nhau giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam và Cuba.