Khơi dậy khát vọng, tạo động lực để người dân mong muốn thoát nghèo

Chuyển người nghèo từ đối tượng sang chủ thể

Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp) khẳng định, việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững là một trong những điểm sáng của Việt Nam, được các nước trên thế giới ghi nhận. Những kết quả đạt được trong thời gian qua cho thấy, Việt Nam đã đi đúng hướng và đem lại niềm tin của người dân vào đường lối, quan điểm chỉ đạo của Đảng.

Để giảm nghèo một cách thực chất hơn, đại biểu đề xuất, cần tiếp cận theo tư duy là chuyển những người nghèo, hộ nghèo từ đối tượng sang chủ thể và phải quan tâm hỗ trợ kinh tế hộ, nhóm hộ, coi đây là đòn bẩy cho công tác giảm nghèo. “Sự đổi mới trong tư duy về chủ trương giảm nghèo theo hướng giảm cho không và tăng cho vay ưu đãi là một hướng cần tiếp cận trong vấn đề này. Nhà nước chỉ hỗ trợ về cơ chế, chính sách, nguồn lực và hướng dẫn, còn bản thân người nghèo, hộ nghèo phải cố gắng vươn lên. Các chính sách giảm nghèo phải khơi dậy được khát vọng và tạo động lực để cho những người nghèo mong muốn thoát nghèo”, đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa cho rằng, trong thiết kế chính sách, cần quan tâm đồng đều đến các đối tượng hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo. Bên cạnh đó, cần quan tâm hơn tới những hộ không phải là hộ nghèo nhưng sống trong cùng khu vực với các hộ nghèo, trong địa bàn nghèo bằng những chính sách cụ thể để họ trở thành hạt nhân hỗ trợ cho những hộ nghèo xung quanh và liên kết cùng các hộ nghèo đưa cộng đồng thoát nghèo.

Một kiến nghị nữa đại biểu đề xuất là cần đổi mới trong quan điểm xây dựng chính sách giảm nghèo theo hướng đầu tư cho con người. Thực tế giai đoạn 2016 - 2020, Nhà nước tập trung vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng với quan điểm là phát triển kinh tế - xã hội vùng nghèo thì hạ tầng phải đi trước một bước. Đây là quan điểm đúng, nhưng kết quả về giảm nghèo cho thấy, tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo, thoát nghèo vẫn chưa đạt như mong muốn. "Rõ ràng hiệu quả công tác giảm nghèo không thể chỉ dựa vào chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng mà điều quan trọng hơn, cốt lõi hơn là phải thiết kế được những chính sách mềm, dựa trên nhu cầu của người dân và phải tập trung thay đổi chủ thể là người dân", đại biểu chỉ rõ.

Trong đó, theo quan điểm của đại biểu là đầu tư cho sức khỏe, giáo dục, đào tạo nghề và sinh kế cho người dân. Cụ thể, trong  giai đoạn tới cần tập trung chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, đẩy mạnh hoạt động đào tạo nghề, quan tâm phát triển các hoạt động sinh kế tại chỗ nhằm phát huy lợi thế của địa phương vùng nghèo như sử dụng kiến thức bản địa, khai thác những sản phẩm bản địa và những sản phẩm có tiềm năng phát triển, hoặc cung cấp thông tin về thị trường lao động, kết nối giới thiệu việc làm cho những người nghèo ở vùng nghèo.

Về vấn đề thực hiện bình đẳng giới và phát huy vai trò phụ nữ trong phát triển kinh tế và giảm nghèo bền vững, đại biểu cho rằng, quan tâm lồng ghép giới trong mục tiêu Chương trình là cần thiết. Tờ trình của Chính phủ cũng tiếp thu theo hướng sẽ đánh giá bổ sung thực trạng bình đẳng giới trong thực hiện Chương trình và làm rõ đối tượng, nội dung, cơ chế để bảo đảm có sự tham gia của phụ nữ. Đại biểu đề nghị, Ban Chỉ đạo Chương trình cần cụ thể hóa quan điểm lồng ghép giới trong nguyên tắc phân bổ vốn cho toàn bộ Chương trình cũng như ở từng dự án cụ thể, xem xét đưa ra tỷ lệ tối thiểu có sự tham gia của phụ nữ trong việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện để phụ nữ tham gia thiết thực nhất vào Chương trình.

Bãi bỏ chính sách hỗ trợ mang tính bao cấp

Đại biểu Nguyễn Thị Minh Trang (Vĩnh Long) bày tỏ nhất trí cao với sự cần thiết phải hoàn thiện và triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn mới để kịp thời thể chế hóa chủ trương, nghị quyết của Đảng, tập trung giải quyết những vấn đề cấp bách về kinh tế - xã hội trước mắt và dài hạn, hướng đến đảm bảo sinh kế bền vững cho nhóm đối tượng yếu thế.

Theo đại biểu, trong điều kiện nguồn lực ngân sách có hạn, việc thực hiện Chương trình trong bối cảnh mới sẽ phải đối diện với những khó khăn, thách thức và yêu cầu mới, nhất là khi áp dụng chuẩn nghèo mới thì tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo sẽ tăng lên đáng kể. Bên cạnh đó, đại dịch COVID-19 sẽ ảnh hưởng trực tiếp, tiêu cực đến nhóm đối tượng yếu thế đã khó khăn nay càng khó khăn. Thực trạng đó sẽ tác động không nhỏ đến việc thực hiện các chỉ tiêu chủ yếu và các chỉ tiêu để giải quyết mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản.

Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ và Bộ chủ quản quyết liệt chỉ đạo rà soát, đánh giá tổng thể, dự báo cơ hội, thách thức đối với các chương trình mục tiêu quốc gia đã, đang chuẩn bị triển khai thực hiện để tránh trùng lắp về nội dung, địa bàn, nguồn lực đầu tư và đối tượng thụ hưởng; từ đó tối ưu hóa các giải pháp triển khai thực hiện các đề án, tiểu đề án.

Ngoài ra, Chính phủ tiếp tục rà soát, dỡ bỏ, bãi bỏ các chính sách hỗ trợ mang tính bao cấp, cho không, làm nảy sinh tư tưởng ỷ lại, trông chờ, so bì chính sách, khơi dậy ý thức chủ động vượt khó vươn lên thoát nghèo của người dân. Việc xác định các tiêu chí hộ nghèo trong giai đoạn mới phải thực chất hơn. Các tiêu chí về thu nhập, tiêu chí đánh giá đo lường đa chiều cần rõ ràng, thiên về định lượng. Việc xây dựng thiết chế, chính sách cần quan tâm đồng đều đến các đối tượng hộ nghèo, hộ cận nghèo và cả hộ mới thoát nghèo, bởi khoảng cách giữa các nhóm đối tượng này là không lớn, chỉ cần một tác động nhỏ từ xã hội cũng có thể làm cho họ bị tái nghèo.

Đại biểu cũng cho rằng, cần tiếp tục gắn kết chặt chẽ hơn công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý với các tiêu chí giảm nghèo trong giai đoạn mới, giúp người dân tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về pháp lý liên quan đến đời sống sinh hoạt, hôn nhân gia đình, đất đai… Việc này chính là thiết thực bảo vệ người nghèo trước tác động tiêu cực của xã hội để họ không bị rơi vào cạm bẫy tín dụng đen, ma túy và các hành vi vi phạm pháp luật, tệ nạn xã hội khác, tăng khả năng tiếp cận có hiệu quả và hưởng thụ tối đa nguồn lực ưu đãi dành cho họ.

Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống 

Theo báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội, một số dự án, tiểu dự án của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia (giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030) có sự trùng lặp về nội dung thực hiện tại cùng địa bàn nông thôn do chưa làm rõ chính xác đối tượng, địa bàn, chưa cụ thể hóa nội dung hỗ trợ, đầu tư. Ủy ban đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chủ trì 3 Chương trình phối hợp rà soát, phân tích, đánh giá, làm rõ các nội dung, hoạt động trùng lặp hoặc bỏ sót để đề xuất cơ chế lồng ghép chính sách, bảo đảm hiệu quả nguồn lực đầu tư.

Tán thành với quan điểm này, Thượng tọa Thích Đức Thiện (Điện Biên) cho rằng, cần tích hợp nguồn lực 3 Chương trình mục tiêu quốc gia ở những vùng đặc biệt khó khăn, đồng thời, trong quyết định đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021- 2025, cần tập trung nguồn lực cho các vùng này. Ngoài ra, cần có cơ chế đặc biệt, đặc thù cho phép phát huy sự chủ động, năng động, sáng tạo của các địa phương thuộc vùng đặc biệt khó khăn trong triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, chủ động kêu gọi thu hút đầu tư vào tỉnh mình theo tư duy "Nhà nước và nhân dân cùng làm", tạo ra những ưu đãi đủ sức hút, đủ lực hấp dẫn trong đầu tư.

Theo đại biểu, cần nhanh chóng thực hiện sửa đổi Luật Đất đai để giải quyết những vấn đề bức thiết của đồng bào dân tộc thiểu số về tình trạng thiếu đất sản xuất, kể cả đất ở; giải quyết các vấn đề về đất rừng, trồng rừng, bảo vệ rừng là hết sức cấp thiết trong bối cảnh tác động của biến đổi khí hậu.

Quốc hội, Chính phủ cần ưu tiên quan tâm đến đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, đặc biệt là hạ tầng điện, nước sinh hoạt và hạ tầng công nghệ thông tin tại các vùng đặc biệt khó khăn. Bởi chính sự đầu tư này sẽ dẫn dắt triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, tạo ra cơ cấu cây trồng, vật nuôi, mở ra sản xuất hàng hóa nông nghiệp, tạo ra các sản phẩm có giá trị cao, kết nối tiêu thụ hàng hóa giữa vùng dân tộc thiểu số với thị trường trong nước, thị trường quốc tế, góp phần tích cực nâng cao dân trí đồng bào dân tộc thiểu số, đảm bảo an ninh quốc phòng và xây dựng đường biên giới hòa bình.

Thượng tọa Thích Đức Thiện nhấn mạnh, trong nội hàm của giảm nghèo đa chiều, bao trùm bền vững, cần đề cập đến chiều thiếu hụt về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống đồng bào các dân tộc thiểu số và tín ngưỡng, tôn giáo. Nội dung này đảm bảo sự thành công bền vững và sự ổn định về an ninh chính trị tại các vùng trọng yếu của Tổ quốc.