Phòng chống tham nhũng, tiêu cực 2018 - Bài 1: Nhân lên niềm tin, động lực phát triển

Nhiều vụ tham nhũng, tiêu cực quy mô lớn, gây hậu quả nghiêm trọng trong lĩnh vực dầu khí, ngân hàng, quản lý đất đai, công sản… đã bị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử. Các đối tượng sai phạm, kể cả Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư, Chủ tịch tỉnh, Bộ trưởng, nguyên Bộ trưởng, hay tướng lĩnh lực lượng vũ trang… đều bị xử lý, kỷ luật nghiêm minh. Những chuyển biến mạnh mẽ, rõ rệt đó đã củng cố, tăng thêm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng. Người đứng đầu của Đảng, Nhà nước ta từng nhiều lần nhấn mạnh: Khi dân mất niềm tin là mất tất cả. Niềm tin trong nhân dân được củng cố, nâng cao thì đó chính là nguồn động lực quan trọng đưa đất nước tiếp tục phát triển, đi lên.

Triển khai quyết liệt, đồng bộ

Nhìn lại 2018, dưới sự chỉ đạo của Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng, các cơ quan chức năng đã đẩy nhanh tiến độ xác minh, điều tra, xử lý nghiêm các vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội đặc biệt quan tâm, bảo đảm đúng quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Nhiều vụ việc, vụ án lớn, kể cả những vụ tồn tại từ nhiều năm trước, đã được điều tra làm rõ, xử lý công minh, thể hiện rõ quan điểm "Nói đi đôi với làm, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không có đặc quyền" trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Đáng chú ý phải kể đến: Vụ án Trịnh Xuân Thanh và đồng phạm, phạm tội tham ô tài sản, cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng, xảy ra tại Tổng Công ty xây lắp dầu khí Việt Nam (PVC); Vụ án Trịnh Xuân Thanh và đồng phạm, phạm tội “Tham ô tài sản” xảy ra tại Công ty cổ phần bất động sản điện lực dầu khí Việt Nam (PVP Land); Vụ án cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng; lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản, xảy ra tại PVN liên quan việc góp vốn 800 tỷ đồng của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) vào Ngân hàng thương mại cổ phần Đại Dương (Oceanbank); vụ án “Sử dụng mạng Internet thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản; tổ chức đánh bạc, mua bán trái phép hóa đơn; rửa tiền và lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Phú Thọ và một số địa phương; vụ án “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Thái Sơn, Bộ Quốc phòng; vụ án “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đông Á; vụ “Vi phạm quy định về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Tổng Công ty viễn thông Mobifone, Bộ Thông tin và Truyền thông và các đơn vị liên quan.

Nhiều vụ án nghiêm trọng, phức tạp, tồn tại đã lâu cũng được thúc đẩy để kết thúc điều tra, để sớm đưa ra xử lý như vụ án xảy ra tại Công ty cho thuê tài chính II thuộc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (ALCII)... Đối tượng sai phạm dù là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư, Chủ tịch tỉnh, Bộ trưởng, nguyên Bộ trưởng, hay tướng lĩnh lực lượng vũ trang… đều bị xử lý, kỷ luật nghiêm minh.  

Theo Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, kinh nghiệm rút ra là phải làm toàn diện, đồng bộ, phải kiên quyết, kiên trì, huy động được rộng rãi, đông đảo các lực lượng, sức mạnh, không chỉ bằng hô hào, khuyên bảo, kêu gọi, mà phải bằng cơ chế, luật pháp, xử lý nghiêm các sai phạm mới có tác dụng tốt. Vai trò của người đứng đầu, công tác kiểm tra, giám sát, báo chí tuyên truyền… đều rất quan trọng.

Thực tế cho thấy, các cơ quan chức năng, các ngành, các cấp đã cùng vào cuộc, phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng hơn. Các khâu kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, xét xử, đều được đẩy nhanh hơn, quyết liệt, kịp thời. Bước đầu đã có sự chuyển biến đồng bộ, toàn diện giữa các cấp, ngành, lĩnh vực, giữa trên và dưới, trung ương và cơ sở; xử nghiêm các đại án tham nhũng, kinh tế và cả các trường hợp suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống.

Câu nói của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước: “Ai không làm thì dẹp sang một bên cho người khác làm”, “Bất cứ ai cũng không có quyền lực tuyệt đối ngoài pháp luật”, đã thể hiện rõ quyết tâm rất lớn của Đảng, Nhà nước trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, được cử tri, nhân dân hoan nghênh, đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao; tạo hiệu ứng tích cực, lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội.

Kỷ luật Đảng nghiêm minh và công bằng

Thống kê sơ bộ, trong năm 2018, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật và đề nghị Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chấp hành Trung ương và các cấp có thẩm quyền xem xét, thi hành kỷ luật 70 tập thể và cá nhân vi phạm nguyên tắc, quy định của Đảng bằng nhiều hình thức. Cụ thể, Ủy ban Kiểm tra đã đề nghị Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chấp hành Trung ương và các cấp có thẩm quyền xem xét, thi hành kỷ luật 29 trường hợp… Nhiều cán bộ cấp cao, kể cả cán bộ nghỉ hưu, cán bộ trong các cơ quan bảo vệ, thực thi pháp luật, sĩ quan cấp tướng thuộc các lực lượng vũ trang… đã bị xử lý kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo, cách chức, khiển trách, khai trừ ra khỏi Đảng..., có những trường hợp bị tước các danh hiệu, xử lý hình sự. Như vậy, từ đầu nhiệm kỳ khóa XII đến nay, hơn 60 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý đã bị thi hành kỷ luật là con số chưa từng có, trong đó có 5 đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng đương nhiệm và 3 đồng chí trong số đó đã bị đưa ra khỏi Ban Chấp hành Trung ương. 

Các trường hợp bị xử lý kỷ luật do vi phạm nguyên tắc, quy định của Đảng, trong đó nhiều trường hợp vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng, Quy chế làm việc và các quy định của Đảng, Nhà nước về công tác cán bộ. Trong đó, có trường hợp  không gương mẫu, ưu ái, vun vén cho người thân gia đình trong việc quy hoạch, đào tạo, luân chuyển, điều động và bổ nhiệm cán bộ, mặc dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, vi phạm quy trình, thủ tục. Trường hợp khác do thiếu trách nhiệm trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, ký nhiều văn bản liên quan đến dự án đầu tư trái quy định, tư lợi cho doanh nghiệp của gia đình; vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, Nhà nước trong việc đi nước ngoài. Hoặc do thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, để xảy ra vi phạm nghiêm trọng trong việc thẩm định, phê duyệt và tổ chức thực hiện dự án, làm thất thoát lớn tài sản của Nhà nước...; buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, để xảy ra nhiều vi phạm, khuyết điểm trong công tác giao đất, giao rừng, cho thuê đất, cho thuê rừng, quản lý, bảo vệ rừng và bồi thường rừng, gây thiệt hại và thất thu ngân sách nhà nước, để rừng bị phá, lấn chiếm với diện tích lớn, phát sinh tranh chấp, khiếu kiện phức tạp, ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương…  Hay trường hợp cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, mắc vi phạm, khuyết điểm nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức đảng, tác động xấu tới tư tưởng xã hội… và đã bị khai trừ khỏi Đảng như trường hợp ông Chu Hảo, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Tri thức, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ.

Kỷ luật Đảng luôn nghiêm minh và công bằng với tất cả đảng viên, dù ở bất cứ cương vị công tác nào, nếu có vi phạm đều bị xử lý, không ngoại trừ một ai, từ trên xuống dưới, nhằm siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng. Tuy nhiên, kỷ luật Đảng không thay thế kỷ luật hành chính, cũng như các hình thức xử lý theo quy định của pháp luật.

Trên chuyển động, dưới ấm dần lên

Theo phản ánh của phóng viên TTXVN tại các địa phương, từ đầu năm đến nay, Ủy ban Kiểm tra các cấp đã xử lý, kỷ luật hơn 200 tập thể và cá nhân có sai phạm ở nhiều ngành, lĩnh vực. Các sai phạm chủ yếu là: Buông lỏng quản lý, lãnh đạo, chưa làm tròn trách nhiệm người đứng đầu; vi phạm quy định về những điều đảng viên không được làm; kê khai tài sản, thu nhập không đúng quy định; thiếu trách nhiệm trong công tác quản lý, bảo vệ rừng, suy thoái về đạo đức, lối sống…

Nhìn lại công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong năm qua, có thể thấy tình trạng “trên nóng, dưới lạnh” đã từng bước được khắc phục, bên trên chuyển động, bên dưới cũng ấm dần lên. Nhiều địa phương đã chủ động, tích cực vào cuộc, tăng cường thanh tra, kiểm tra, phát hiện, xử lý nghiêm minh, kịp thời nhiều cán bộ, đảng viên có sai phạm liên quan đến tham nhũng, tiêu cực, kể cả những đồng chí trong ban thường vụ, thường trực cấp ủy. Những địa phương tích cực vào cuộc, có nhiều chuyển động rõ nét như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Vĩnh Phúc, Đà Nẵng, Quảng Nam, Đăk Nông, Gia Lai...

Công tác thanh tra, kiểm tra tập trung vào những nơi có vấn đề phức tạp, dư luận quan tâm, các lĩnh vực dễ nảy sinh tiêu cực, tham nhũng; qua đó đã phát hiện, xử lý, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng vòi vĩnh, nhũng nhiễu, "gợi ý", "lót tay", gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp (tham nhũng vặt).

Ví tham nhũng vặt như ghẻ ruồi, rất khó chịu, gây mất lòng tin trong nhân dân, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh sự cần thiết phải đẩy mạnh chống tham nhũng vặt, đặc biệt là trong việc giải quyết thủ tục, giấy tờ của các cơ quan hành chính nhà nước, tránh gây phiền hà, nhũng nhiễu cho người dân và doanh nghiệp.

Thu hồi triệt để tài sản tham nhũng

Trước đây, việc thu hồi tài sản vốn là khâu yếu, án treo nhiều, nhưng những hạn chế này đã dần được khắc phục. Trong quá trình thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án, các cơ quan chức năng đã tích cực, kịp thời xác minh, áp dụng các biện pháp kê biên, phong tỏa, thu hồi triệt để tài sản tham nhũng; đồng thời khuyến khích người phạm tội tự nguyện bồi thường, khắc phục hậu quả trong các vụ án tham nhũng, kinh tế.

Việc kê biên, thu giữ tài sản trong một số vụ án tham nhũng, kinh tế lớn, đạt kết quả khá cao. Cụ thể, vụ Giang Kim Đạt thu hồi hơn 300 tỉ đồng; vụ Hứa Thị Phấn hơn 10.000 tỉ đồng; vụ Ngân hàng Đông Á hơn 2.000 tỉ đồng; vụ Phạm Công Danh (giai đoạn I) hơn 6.000 tỉ đồng; vụ Đinh La Thăng hơn 20 tỉ đồng; vụ Trịnh Xuân Thanh hơn 45 tỉ đồng; vụ AVG hơn 8.500 tỉ đồng…

Kết quả này đã thể rõ tinh thần: “Công quỹ là của công cho nên một xu, một hào cũng không được chi dùng bừa bãi; công quyền là vì dân cho nên không được mảy may vì riêng tư; phải thật sự chí công vô tư, công tư phân minh, công trước tư sau, vì công mà quên tư; mọi việc đều xuất phát từ dân, vì dân”, như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh tại Hội nghị toàn quốc về công tác phòng, chống tham nhũng (tháng 6/2018).  

Tạo chuyển biến mạnh mẽ

Cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã có những chuyển biến mạnh mẽ, mang lại hiệu quả tích cực, rõ nét, được nhân dân đồng tình, ủng hộ, bạn bè quốc tế ghi nhận, đánh giá cao. Nhưng, đã có tư tưởng lo ngại rằng việc đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, xử lý nghiêm khắc nhiều cán bộ, đảng viên sai phạm, sẽ làm mất uy tín của Đảng, làm “chùn”, làm “chậm lại” sự phát triển. 

Về vấn đề này, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã chỉ rõ: “Đừng sợ làm sẽ mất uy tín, sợ khuyết điểm là không tiến bộ được, mà làm để lấy lại uy tín”. Ông khẳng định, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, xây dựng, chỉnh đốn Đảng không làm "chùn", làm "chậm" sự phát triển, mà ngược lại đây chính là nguồn động lực to lớn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, củng cố niềm tin, nâng cao uy tín của Đảng.

Thực tế cho thấy, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, tình hình  kinh tế - xã hội đất nước tiếp tục duy trì đà phát triển, quốc phòng an ninh được tăng cường, trật tự an toàn xã hội được giữ vững… Kết thúc năm 2018, Việt Nam hoàn thành toàn diện 12/12 chỉ tiêu kinh tế - xã hội; tăng trưởng GDP đạt mức cao nhất từ đầu nhiệm kỳ đến nay (7,08%); suất siêu trên 7 tỷ USD; toàn ngành du lịch đón gần 15,6 triệu lượt khách quốc tế và 80 triệu khách nội địa, đóng góp lớn cho sự phát triển chung của đất nước. Để đạt được những kết quả quan trọng có nhiều nguyên nhân, cả chủ quan và khách quan. Trong đó, một nguyên nhân rất quan trọng là công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, đã được tăng cường và đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, được nhân dân đồng tình ủng hộ, phấn khởi tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý điều hành của Nhà nước.

Những "thanh bảo kiếm" sắc bén

Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là cuộc đấu tranh vô cùng khó khăn, phức tạp, cần được tiến hành thường xuyên, liên tục, đồng bộ, quyết liệt mới mang lại hiệu quả. Trước hết, phải loại khỏi bộ máy của Đảng, Nhà nước những cán bộ hư hỏng, thoái hóa biến chất, phòng chống tham nhũng, tiêu cực ngay trong các cơ quan phòng, chống tham nhũng. Các cơ quan nội chính, kiểm tra, thanh tra, điều tra, kiểm sát, xét xử, phải là những "thanh bảo kiếm" sắc bén, bao gồm những cán bộ có dũng khí, bản lĩnh và nghiệp vụ để bảo vệ cái đúng, ngăn chặn cái sai.

Đồng thời, việc ban hành và bảo đảm thực thi các quy định để ngăn ngừa có hiệu quả những sự tác động không theo đúng quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước vào hoạt động của các cơ quan phòng chống tham nhũng là hết sức cần thiết. Như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng từng nói: “Bản thân cơ quan tố tụng, cơ quan phòng, chống tham nhũng cũng phải là đối tượng xem xét để xem có làm đúng không; không phải mình có quyền thì muốn quyết ai, quyết thế nào người ta cũng phải chịu, có luật cả rồi”.

Và điều đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa quyết định chính là những người làm công tác phòng, chống tham nhũng nói chung, những người trực tiếp làm việc trong các cơ quan chức năng phòng, chống tham nhũng nói riêng, phải thật sự liêm chính, trong sạch, gương mẫu, biết giữ mình, trọng liêm sỉ, không chịu bất cứ sức ép không trong sáng nào, bất cứ sự cám dỗ, mua chuộc nào của những kẻ phạm tội; tuyệt đối công tâm trong sáng khách quan, vì sự nghiệp chung, không vướng bận yếu tố cá nhân, không bị chi phối vì quan hệ. 

Chống là quan trọng, cấp bách; xây là cơ bản, lâu dài

Trong nhiều cuộc tiếp xúc cử tri, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã chia sẻ: Không chỉ “chống”, mà cơ bản, lâu dài chính là “xây”. “Chống” là quan trọng, cấp bách, phải làm và làm quyết liệt, nhưng không phải cứ nhăm nhăm đi “chống”, xảy ra rồi thì phải “chống”, cái chính là phải “xây” để ngăn ngừa, răn đe, đừng xảy ra là tốt nhất. Trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, không phải chỉ cốt xử tử, chung thân hay xử thật nặng mới là kết quả tốt, cái chính là người sai phạm phải nhận ra sai lầm, khuyết điểm của mình; phải thu hồi được nhiều tài sản cho Nhà nước. Bần cùng bất đắc dĩ lắm mới sử dụng biện pháp không ai mong muốn, cho nên vừa kiên quyết, quyết liệt, nhưng phải rất nhân văn, có lý có tình. Cái chính là răn đe, ngăn ngừa để không xảy ra thì tốt, “chống” là để “xây” và “xây” tốt đỡ phải “chống”.

Chính vì vậy, phải xây dựng và tổ chức thực hiện các cơ chế, chính sách về tổ chức, cán bộ, để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, “chạy chức, chạy quyền”, “tham nhũng quyền lực”. Đồng thời, phải đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, tăng cường đối thoại, giải quyết những kiến nghị, vướng mắc, bức xúc của người dân và doanh nghiệp; phải phát huy vai trò của báo chí, truyền thông, công khai kết quả thanh tra, kiểm tra, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế. Chống tham nhũng phải kết hợp với thực hiện các nghị quyết khác của Trung ương, gắn chặt với Nghị quyết Trung ương 6 về sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Nghị quyết Trung ương 7 về cải cách chính sách tiền lương, chính sách bảo hiểm xã hội, rồi nghị quyết về công tác cán bộ, chống tham nhũng trong công tác cán bộ; rồi hoàn thiện thể chế, chính sách, luật pháp để không còn những “khoảng trống”, “kẽ hở”, để không thể tham nhũng, không dám tham nhũng và không còn muốn tham nhũng.
                                       
Trong cuộc sống, làm việc gì cũng khó, việc lớn việc nhỏ đều khó, mức độ khác nhau, nhưng phòng, chống tham nhũng là cuộc đấu tranh vô cùng khó khăn, phức tạp. Để cuộc đấu tranh đầy gian nan, thử thách này tiếp tục được đẩy mạnh, thường xuyên, liên tục, quyết liệt và hiệu quả hơn nữa, thì tất cả phải cùng vào cuộc, từ trên xuống dưới chung sức, đồng lòng, như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh, phải có “quyết tâm rất cao”, “nỗ lực rất lớn”. “Nếu không có sự ủng hộ của cử tri và toàn thể nhân dân, cuộc đấu tranh này không thể thành công. Vừa qua, các cơ quan chức năng, các cấp, các ngành làm được như vậy là nhờ sự ủng hộ, đồng thuận rất lớn của xã hội, của nhân dân". Và điều quan trọng là phải thiết lập cho được một cơ chế kiểm soát việc thực thi quyền lực đối với người có chức, có quyền; phải ngăn ngừa tận gốc những sai phạm, khuyết điểm một cách căn cơ, bài bản bằng các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, phải "nhốt quyền lực vào trong lồng cơ chế".

Bài 2: Đưa ra xét xử nhiều  'ông lớn' trong ngành dầu khí, ngân hàng