Điểm tựa vững chắc giữ gìn văn hóa truyền thống
Dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt cho thế hệ trẻ, đã trở thành phong trào phát triển rộng khắp. Bởi, tiếng Việt vốn được xem là “căn cước” nhận diện người Việt Nam với thế giới, là sự hội tụ bản sắc, tinh hoa và văn minh của dân tộc. Đối với cộng đồng trên 5,3 triệu người Việt Nam ở nước ngoài, tiếng Việt còn là hồn cốt của người Việt, niềm tự hào dân tộc, góp phần tạo nên những giá trị trường tồn, nuôi dưỡng tinh thần, khí phách dân tộc, trở thành điểm tựa vững chắc giữ gìn văn hóa truyền thống.
Trên cơ sở xác định việc dạy và học, bảo tồn tiếng Việt là nguyện vọng chính đáng, nhu cầu thiết yếu của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, năm 2016, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 12/QĐ-TTg về Đề án “Tăng cường dạy tiếng Việt trên mạng trực tuyến cho người Việt Nam ở nước ngoài”. Đến năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 14/QĐ-TTg và giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì thực hiện nhiệm vụ Đề án “Nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài”.
“Đến nay, công tác dạy và học tiếng Việt, giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa, truyền thống dân tộc đã đạt được những kết quả tích cực” - Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh khẳng định tại Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 45-CT/TW về việc tiếp tục đẩy mạnh Nghị quyết 36-CT/TW về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài trong tình hình mới.
Theo Ủy ban Nhà nước về Người Việt Nam ở nước ngoài, dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt cho thế hệ trẻ đã trở thành phong trào phát triển rộng khắp trên thế giới, điển hình như Hoa Kỳ (với khoảng 200 trung tâm, cơ sở dạy tiếng Việt), Thái Lan (tổ chức 39 lớp học), Campuchia (thành lập 33 điểm trường, lớp), Lào (với 13 trường, trung tâm dạy tiếng Việt)… Tiêu biểu trong phong trào phải kể đến Trường Tiếng Việt Lạc Long Quân tại Thủ đô Vacsava, Ba Lan.
Bà Nguyễn Việt Triều, Phó Chủ tịch Hội Người Việt Nam tại Ba Lan cho biết, trường được thành lập năm 1999, xuất phát từ nguyện vọng con em sinh ra và lớn lên ở Ba Lan được học tiếng Việt, hiểu biết tiếng mẹ đẻ và giữ gìn văn hóa Việt Nam của một số phụ huynh. Từ buổi đầu thành lập, trường chỉ có khoảng vài chục học sinh, đến nay, mỗi năm đã có khoảng 180 học sinh người Việt, trong độ tuổi từ 6-14 tham gia học tiếng Việt. Các em được chia thành hai khối: khối I gồm các lớp học năm thứ nhất và năm thứ hai với chương trình A, B; Khối II gồm các lớp học năm thứ ba, tư, năm với chương trình C, D, E. Từ năm 2018, trường đã hoàn thành biên soạn một bộ giáo trình riêng có tên gọi “Em học tiếng Việt”, gồm 14 quyển với các chương trình A, B, C, D, E nhằm đảm bảo phù hợp với môi trường và điều kiện thời gian của con em cộng đồng người Việt tại Ba Lan.
“Sau hơn 21 năm thành lập, nhà trường đã có được được một đội ngũ giáo viên và Ban lãnh đạo nhiệt tình, tâm huyết trong công việc, có kinh nghiệm tổ chức, quản lý việc dạy và học tiếng Việt. Nhận thức được tầm quan trọng của ngôn ngữ trong giáo dục thế hệ trẻ sinh ra và lớn lên ở nước ngoài, các phụ huynh, các tổ chức Hội đoàn, Đại sứ quán Việt Nam tại Ba Lan luôn tạo điều kiện giữ gìn tiếng Việt, bảo tồn bản sắc văn hóa Việt nơi xa xứ”, bà Nguyễn Việt Triều chia sẻ.
Phó Chủ tịch Hội Người Việt Nam tại Ba Lan chia sẻ thêm, trong bối cảnh dịch COVID-19, nhà trường đã chủ động chuyển sang phương thức giảng dạy và học trực tuyến. Không chỉ khắc phục những khó khăn trước mắt do dịch bệnh gây ra, mô hình học trực tuyến đã thu hút được nhiều học sinh tham gia. “Học trực tuyến không phụ thuộc khoảng cách địa lý nên không chỉ học sinh ở Thủ đô Vacsava mà các em đến từ địa bàn khác, thậm chí các nước khác như Anh, Hoa Kỳ đều tham gia học. Đây là sự thành công bước đầu của Trường Tiếng Việt Lạc Long Quân tại Ba Lan, góp phần giúp các thế hệ con em người Việt ở nước ngoài biết giữ gìn được tiếng Việt và văn hóa Việt, những tài sản vô giá của dân tộc Việt Nam”, bà Nguyễn Việt Triều nhấn mạnh.
Thúc đẩy mạnh mẽ phong trào dạy và học tiếng Việt ở nước ngoài
Với vai trò cầu nối giữa cộng đồng ta ở nước ngoài và trong nước, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài đã tổ chức nhiều chương trình hỗ trợ sách giáo khoa, học liệu với tổng số hơn 70.000 cuốn sách giáo khoa cấp I, bộ sách “Tiếng Việt vui”, “Quê Việt”, truyện tranh lịch sử và dân gian cho thiếu nhi, cung cấp trang thiết bị giảng dạy, học tập đáp ứng phần nào nguyện vọng của kiều bào ta ở khắp năm châu, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ phong trào dạy và học tiếng Việt ở nước ngoài.
Từ năm 2013 đến nay, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức các khóa tập huấn bồi dưỡng kiến thức về chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên kiều bào. Đến nay, gần 300 giáo viên kiều bào được tập huấn về nghiệp vụ sư phạm, trở thành lực lượng nòng cốt trong phong trào dạy và học tiếng Việt của cộng đồng ở sở tại. Chương trình tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài hiện chia theo khung năng lực tiếng Việt 6 bậc, tạo cơ sở chung cho việc xây dựng, phát triển, cập nhật tài liệu dạy học và tổ chức hoạt động dạy học, kiểm tra, đánh giá năng lực sử dụng tiếng Việt.
Cùng với sự vào cuộc của các cơ quan trong nước, công tác hỗ trợ dạy và học tiếng Việt cho cộng đồng kiều bào ta đã được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau dưới sự hỗ trợ tích cực và hưởng ứng mạnh mẽ của các cơ quan đại diện Việt Nam ở ngoài nước, Hội Người Việt Nam ở nước ngoài và cộng đồng kiều bào. Các tổ chức thường xuyên tuyên truyền, nâng cao nhận thức của kiều bào về tầm quan trọng, lợi ích của việc học tiếng Việt; vận động bà con khuyến khích con em tham gia học tiếng Việt.
Bên cạnh đó, các cơ quan đại diện còn tích cực vận động chính quyền các cấp sở tại hỗ trợ cơ sở dạy tiếng Việt của kiều bào, từng bước đưa tiếng Việt vào hệ thống giáo dục của các nước. Điển hình, tại Lào, Hội người Việt Nam tại Thủ đô Viêng Chăn, đã chuyển đổi Trường Việt kiều Nguyễn Du thành trường Song ngữ Lào -Việt, tăng số học bổng tại Việt Nam cho con em kiều bào tại Lào, thỏa thuận với Chính phủ Lào xây dựng một số cơ sở trường học cho con em kiều bào từ nguồn viện trợ… Tại Đài Loan (Trung Quốc), từ năm 2018, chính quyền sở tại đã quyết định đưa tiếng Việt vào giảng dạy tại các trường phổ thông như một ngoại ngữ tự chọn.
Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài dù ở bất kỳ đâu trên thế giới đều có lòng tự hào, tự tôn dân tộc, hướng về quê hương, đất nước, ý thức được tầm quan trọng của tiếng Việt trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa, truyền thống dân tộc Việt Nam. Với nỗ lực của các cơ quan, tổ chức trong nước và hội đoàn người Việt Nam ở nước ngoài, chất lượng công tác dạy và học tiếng Việt trong cộng đồng kiều bào đang được nâng cao theo hướng chuyên nghiệp và chuẩn hóa, góp phần bảo tồn ngôn ngữ dân tộc, tạo sợi dây gắn kết người Việt trẻ với quê hương, duy trì, phát huy bản sắc dân tộc trong các thế hệ kiều bào.