Mở ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn cần thị trường

Đại học lớn vẫn băn khoăn 

Từ cuối năm 2023, Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Đề án "Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045", với mục tiêu đào tạo 50.000-100.000 kỹ sư bán dẫn.  

Để xây dựng và triển khai được chương trình đào tạo phù hợp, đáp ứng mục  tiêu này, ngày 26/4, đã diễn ra Hội thảo chương trình đào tạo ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn đến năm 2030: Thách thức và giải pháp, với sự tham gia của các chuyên gia trong lĩnh vực đào tạo công nghệ, kỹ thuật... Hội thảo do Hội Vô tuyến - Điện tử Việt Nam (REV) và ĐH Bách Khoa Hà Nội (HUST) phối hợp tổ chức.  

TS. Trần Đức Lai, Chủ tịch Hội Vô tuyến - Điện tử Việt Nam cho biết: “Chiến lược chuyển đổi số quốc gia mà Việt Nam đang thực hiện có những lĩnh vực công nghệ đang phát triển nhanh chóng như AI, IoT, Điện toán đám mây, Dữ liệu lớn,  công nghệ 5G, 6G ...  trong đó không thể thiếu là vi mạch bán  dẫn. Gần đây, Chính phủ xác định phát triển ngành Công nghiệp vi mạch bán dẫn  là mũi nhọn. Để thực hiện thành công chiến lược này ngoài chiến lược và chính sách phát  triển đúng; đầu tư thích đáng, có trọng tâm, trọng điểm, phát triển nguồn nhân lực là yêu  cầu cấp bách. Bài toán đặt ra tới năm 2030 là Việt Nam cần khoảng 50.000 kỹ sư trong lĩnh vực này”.

TS. Trần Đức Lai khẳng định, công nghiệp  bán dẫn là ngành công nghiệp nền tảng và sẽ là ngành công nghiệp trọng yếu quốc gia  trong vòng 30 – 50 năm tới. Bởi thực tế cho thấy, việc phát triển hiện tại dựa trên thông tin, dữ  liệu như một yếu tố đầu vào của sản xuất. Do vậy, chip bán dẫn đóng vai trò trọng  yếu.  

Nhấn mạnh về yêu cầu nhân lực phục vụ ngành kỹ sư vi mạch trước năm 2030 vừa là cơ hội, vừa là thách thức với các trường đại học trong việc xây dựng chương trình đào tạo, PGS.TS Nguyễn Phong Điền, Phó Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội nêu vấn đề: Mặc dù các trường đại học lớn như Đại học Bách khoa Hà Nội, Bách khoa TP Hồ Chí Minh có kinh nghiệm trong đào tạo kỹ sư thiết kế vi mạch bán dẫn, nhưng để đảm bảo chất lượng và số lượng trước sự bùng nổ về nhu cầu, trước sự đầu tư của các công ty có vốn đầu tư nước ngoài, sự chia sẻ và hợp tác giữa các trường về cách đào tạo, giảng dạy, nghiên cứu và thực hành cho ngành vi mạch... cần phải được thực hiện một cách hiệu quả và đồng bộ.  

Vì vậy, việc đầu tiên mà PGS.TS. Nguyễn Phong Điền đề xuất là xây dựng một chương trình đào tạo sát với nhu cầu thực tế về số lượng và chất lượng từ các doanh nghiệp. Từ đó, các trường cần xác định trong  số 50.000 kỹ sư vi mạch, có các khối kiến thức, kỹ năng nào sau 4 năm đào tạo có thể làm việc được, làm việc ở đâu và trong lĩnh vực nào của vi mạch bán dẫn? Đặc biệt, việc thực hành của sinh viên, nghiên cứu của giảng viên có vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng. Do vậy, cần sự chung tay của các bên liên quan, các ban bộ ngành, các cơ quan, các doanh nghiệp lớn Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Mở ngành mới không hề dễ  

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GĐ&ĐT) Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh, các cơ sở đào tạo cần phân biệt rõ ba nội dung: Ngành công nghiệp bán dẫn; Công nghệ bán dẫn; Các ngành đào tạo.

Trong phạm vi của hội thảo, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh về chương trình đào tạo.

“Nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn cần rất nhiều công nghệ và rất nhiều ngành đào tạo. Trong đó một số ngành cần cơ cấu trình độ khác nhau như: Kỹ sư, thạc sĩ hay tiến sĩ. Cơ cấu này phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư ở Việt Nam. Chẳng hạn, công nghiệp sản xuất chưa đầu tư nhiều, nhưng về lĩnh vực đóng gói, kiểm thử hay là thiết kế, lại có thể nhiều. Những nội dung này chúng ta phải có dự báo. Đây là bài toán giữa nhân lực với đầu tư, là bài toán giữa con gà và quả trứng”, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nói.  

Đồng thời Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho rằng, các tập đoàn doanh nghiệp nước ngoài thấy Việt Nam có nhân lực, họ mới đầu tư. Nhưng cơ sở đào tạo muốn thu hút sinh viên vào học, muốn phát triển đào tạo mạnh, lại phải có thị trường.  

Nhấn mạnh vào việc xây dựng chương trình đào tạo, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho rằng, việc ra đời một ngành đào tạo mới không hề đơn giản, không chỉ dừng ở vấn đề mã ngành.    

“Mã ngành chỉ là con số, nhưng ra đời một ngành đào tạo mới chỉ có hai cách: Một ngành lớn phát triển quá mạnh, phạm vi về kiến thức, nền tảng khoa học rộng và phân nhánh; Lai ghép hai hay ba ngành hiện tại. Lai ghép một cách hữu cơ chứ không phải đơn thuần là tổng hợp của hai ba ngành. Chẳng hạn như ngành Cơ điện tử là ngành lai ghép”, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nói.  

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cũng nhấn mạnh: Ngành mới ai là người dạy; Ngành mới liệu có giảng viên ngành mới đó không hay các thầy vẫn là giảng viên dạy về mạch điện, điện tử hay là thiết kế... Nếu chúng ta nói ngành mới hoàn toàn, liệu bao nhiêu trường có thể đào tạo được?  

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho rằng, các trường nên xuất phát từ xây dựng chương trình đào tạo như: Chuẩn đầu ra, môn học cụ thể, nền tảng kiến thức thì mới xếp ngành được.  

“Tất nhiên chúng ta hiểu rằng, thiết kế vi mạch hầu hết xuất phát từ ngành kỹ thuật điện điện tử hay là kỹ thuật điện tử viễn thông. Còn kỹ thuật máy tính như thế nào?”, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nói.  

Được biết, Bộ Khoa học Công nghệ đã ban hành Chiến lược Khoa học Công nghệ tới năm 2030 xác định công nghiệp sản xuất chíp vi điều khiển, linh kiện bán dẫn là một trong những công nghệ lõi được định hướng  trong thập kỷ tới. Bộ Thông tin và Truyền thông đang xây dựng chiến lược phát triển công nghiệp vi mạch bán  dẫn cho Việt Nam tới năm 2030 trong đó nêu rõ tầm nhìn, mục tiêu, lộ trình, giải pháp, các  chính sách ưu tiên… Bộ Kế hoạch Đầu tư có dự án phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán  dẫn tới năm 2030 và định hướng tới năm 2045. Bộ GD&ĐT có nhiều chương trình, dự án  tới các trường trong toàn quốc liên quan tới đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho chiến lược này.