Việc dạy đạo đức, kỹ năng ứng xử sư phạm cho giáo viên tương lai đang bị xem nhẹ

Coi nhẹ kỹ năng ứng xử trong nhà trường

Tại cuộc họp với Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ mới đây, lý giải về tình trạng vi phạm đạo đức trong môi trường giáo dục, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thị Nghĩa cho biết: Một trong những nguyên nhân là do tác động của mặt trái kinh tế thị trường dẫn tới những thay đổi trong đời sống xã hội, thay đổi những giá trị truyền thống, trong đó có môi trường giáo dục.

Một bộ phận thầy cô giáo chưa được trang bị, chuẩn bị đầy đủ nhận thức và tâm thế trước những tác động “tiêu cực” từ bên ngoài xã hội. Trong chương trình, quá trình đào tạo giáo viên hiện nay vẫn còn để “trống” mảng đào tạo về chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, kỹ năng sống cho sinh viên. Giáo viên không được bồi dưỡng thường xuyên về phương pháp sư phạm, năng lực chuyên môn… Vì vậy, một số thầy cô giáo chưa đáp ứng năng lực và theo kịp sự biến động về tâm lý của học sinh, cá biệt còn có biểu hiện thiếu trách nhiệm, cứng nhắc, chưa chia sẻ với học sinh.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Nghĩa cũng cho rằng: Đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn cũng là nguyên nhân dẫn tới việc một bộ phận giáo viên chưa toàn tâm toàn ý với công việc giảng dạy và chăm sóc, giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa cho người học.

Bên cạnh đó, những tác động từ áp lực cuộc sống dẫn tới nhiều bậc phụ huynh phó thác con cái cho nhà trường, mối quan hệ nhà trường - gia đình ở một số nơi còn lỏng lẻo hay cách ứng xử thiếu chuẩn mực trong một số gia đình đã tác động tới quá trình hình thành nhân cách của các em. Do đó, giải pháp giáo dục từ gia đình và sự phối hợp quản lý giữa gia đình - nhà trường sẽ là mấu chốt để mang lại hiệu quả tích cực cho quá trình giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh.

Nghiên cứu từ thực tế cũng cho thấy, hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống hiện nay trong các nhà trường chưa đáp ứng được nhu cầu, mong muốn của học sinh, sinh viên; vẫn còn mang tính áp đặt của giáo viên mà chưa quan tâm đến tâm lý lứa tuổi của các em hoặc mang tính phong trào. Thời lượng dành cho các môn Đạo đức, môn Giáo dục công dân và các hoạt động giáo dục khác đóng vai trò “dạy người” còn “khiêm tốn”, ở một số nơi bị xem nhẹ. Đây là vấn đề mà chương trình giáo dục phổ thông mới cần nghiên cứu và giải quyết.

Hiện nay, một số trường phổ thông đã xây dựng được các quy tắc ứng xử trong nhà trường nhưng về cơ bản còn chung chung, đa số học sinh chưa quan tâm, giáo viên chưa đủ cơ sở pháp lý để thực hiện. Vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang nghiên cứu để sớm đưa ra một khung quy tắc văn hóa ứng xử trong trường học, giúp học sinh, giáo viên, phụ huynh có thể thực hiện, kèm theo đó là chế tài thưởng -  phạt cụ thể và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục Hà Nội, hiện nay các trường sư phạm đang “bỏ quên” việc dạy đạo đức, kỹ năng ứng xử sư phạm cho những giáo viên tương lai. Chính vì vậy, việc ban hành một bộ quy tắc văn hóa ứng xử trong trường học, sau đó đưa vào giảng dạy tại các trường sư phạm là việc nên làm.

Đồng quan điểm trên, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Phạm Tất Dong, Phó Chủ tịch Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam cho rằng, việc xây dựng quy tắc ứng xử trong trường học là cần thiết. Bộ quy tắc này cần chỉ rõ những điều giáo viên được phép và không được phép làm, hình phạt được thực hiện và không được thực hiện với học sinh. Bên cạnh đó, cần quán triệt, yêu cầu giáo viên tuyệt đối không dùng bạo lực trong việc giáo dục học sinh. Ngoài ra, cũng cần có những quy định, cơ chế để bảo vệ vị thế, đảm bảo an toàn cho nhà giáo bằng việc siết chặt lại vấn đề an ninh trong trường học.

Cân bằng dạy “chữ” và dạy “người”

Nhắc đến một số sự việc xảy ra gần đây, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho rằng, dù đó chỉ là những trường hợp cá biệt nhưng với xu hướng tăng lên, rất cần những giải pháp chấn chỉnh mang tính lâu dài và bền vững.

Bộ trưởng nhấn mạnh, việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo hướng giảm tải kiến thức, tăng cường dạy “người” sẽ phải tiếp tục làm tốt hơn. Chương trình giáo dục phổ thông mới mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang triển khai sẽ theo hướng cân bằng giữa dạy “chữ” và dạy “người”.

Bộ trưởng cũng thẳng thắn chỉ ra, chương trình các môn học về Đạo đức, Giáo dục công dân trong nhà trường còn mỏng về thời lượng, nhẹ về chất lượng, đơn giản về phương pháp, vị thế của môn học chưa được coi trọng đúng mức. Các địa phương hầu như chưa coi trọng đội ngũ giáo viên dạy những môn học này; ngay cả tại các trường sư phạm, khoa ngành học Đạo đức, nhóm ngành Giáo dục công dân cũng bị xem nhẹ hơn những khoa ngành khác.

Thời gian qua, hệ thống văn bản hướng dẫn của ngành Giáo dục chỉ đạo thực hiện văn hóa ứng xử trong trường học đã được ban hành kịp thời, góp phần tạo ra hành lang pháp lý cho quá trình triển khai tại cơ sở, nhưng một số ít quy định trong đó vẫn còn chung chung, thiếu điều kiện thực hiện, thiếu chế tài, thiếu kiểm tra giám sát, dẫn tới quá trình thực hiện trong thực tế có lúc, có nơi chưa hiệu quả.

Bộ trưởng yêu cầu, trước mắt ưu tiên và cần tập trung ngay vào việc xây dựng quy tắc ứng xử văn hóa trong trường phổ thông, cần thay đổi tư duy khi đưa ra các qui định, đảm bảo các yêu cầu: Khả thi, dễ thực hiện, dễ nhớ; quy định rõ những điều cần làm, không được làm; quy định chế tài cụ thể, trách nhiệm của mỗi cấp: Trường, sở, địa phương; trách nhiệm của học sinh, giáo viên, phụ huynh…

Theo Bộ trưởng, không quy định chung chung kiểu như học sinh phải ngoan ngoãn, lễ phép mà nên quy định cụ thể để hướng dẫn dễ thực hiện. Ví dụ như học sinh gặp thầy cô giáo phải dừng lại, khoanh tay chào hay giáo viên gặp học sinh phải niềm nở, vui vẻ… Có như vậy, mọi người dễ hiểu, dễ thực hiện và giám sát, đánh giá được. 

Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang triển khai 3 đề tài khoa học cấp nhà nước về xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, thông qua mối quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội để giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa và đề xuất mô hình tư vấn tâm lý hiệu quả đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới. Bộ trưởng đề nghị nhóm nghiên cứu và ban soạn thảo xây dựng quy tắc ứng xử văn hóa trong trường phổ thông bám sát, khai thác những kết quả nghiên cứu này để có cơ sở thực tiễn cho quá trình xây dựng.

Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trong trường học phổ thông phải được ban hành trước năm học mới 2018-2019 để triển khai thực hiện ngay từ đầu năm học, kèm theo đó là các chế tài đủ mạnh. Đây sẽ là giải pháp quan trọng nhằm xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học thời gian tới.