Tên lửa tầm ngắn Iskander-M trên bệ phóng tự hành của xe quân sự trong cuộc tập trận của Quân khu phía Đông ở vùng Primorsky, Nga. Ảnh: Sputnik
“Ngày 3/4, chúng tôi bắt đầu huấn luyện các nhóm binh sĩ vận hành. Đến ngày 1/7, chúng tôi sẽ hoàn thành xây dựng cơ sở lưu trữ vũ khí hạt nhân chiến thuật đặc biệt trên lãnh thổ Belarus”, ông Putin cho biết trong một cuộc phỏng vấn trên kênh truyền hình quốc gia vào cuối tháng trước.
Nhà lãnh đạo Nga nói thêm rằng Moskva đã chuyển giao các hệ thống tên lửa Iskander cho Minsk và cung cấp cho nước này sự hỗ trợ cần thiết nhằm tái trang bị máy bay chiến đấu có thể mang vũ khí hạt nhân.
Trong bài phát biểu ngày 31/3, Tổng thống Lukashenko cho hay cùng với vũ khí hạt nhân chiến thuật, Belarus sẵn sàng cân nhắc tiếp nhận vũ khí hạt nhân chiến lược của Nga nếu tình hình an ninh yêu cầu. Ông Lukashenko cũng xác nhận việc tiếp nhận Iskander và tái trang bị chiến đầu cơ.
“Tổng thống Nga đã tuyên bố kế hoạch chung của chúng tôi nhằm tạo cơ sở hạ tầng cần thiết trên lãnh thổ Belarus. Tôi chỉ muốn làm rõ rằng tất cả cơ sở hạ tầng đã được thiết lập và chuẩn bị sẵn sàng,” ông nói. Nhà lãnh đạo Belarus cũng kỳ vọng rằng các biện pháp do Moskva và Minsk thực hiện sẽ tăng cường khả năng phòng thủ của các đồng minh.
Giới chức NATO đã công kích Nga về động thái mà họ cho là “nguy hiểm và vô trách nhiệm”. Còn người đứng đầu các vấn đề đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Josep Borrell cho rằng vũ khí hạt nhân của Nga ở Belarus đặt ra “mối đe dọa đối với an ninh châu Âu”.
Tuy nhiên, theo Bộ Ngoại giao Belarus, “sự leo thang vô trách nhiệm” và “mối đe dọa đối với an ninh châu Âu” nằm ở việc “triển khai quân đội NATO mới gần biên giới Belarus và sự mở rộng của liên minh này ở Bắc Âu”.
Truyền thông Nga đã đặt câu hỏi về những lo ngại của NATO, khi trích dẫn rằng Mỹ đã đặt hơn 100 vũ khí hạt nhân ở 5 quốc gia châu Âu – và đó không chỉ là vũ khí hạt nhân chiến thuật, mà còn có cả bom B61 với sức nổ lên tới 340 kiloton.
Hệ thống tên lửa Iskander là gì?
Trọng tâm của các cuộc thảo luận về vũ khí hạt nhân ở Belarus chính là là Iskander - hệ thống tên lửa tầm ngắn do Liên Xô và Nga thiết kế, được phát triển vào cuối những năm 1980.
Hệ thống này được sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu tạo ra hệ thống tên lửa di động mới, có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, phù hợp với các điều khoản của Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung (Hiệp ước INF), cấm các hệ thống tên lửa hạt nhân trên mặt đất trong phạm vi 500 - 5.500 km.
Những chiếc Iskander đầu tiên được đưa vào biên chế trong Quân đội Nga vào giữa những năm 2000.
Uy lực của hệ thống tên lửa Iskander
Mỗi bệ phóng của hệ thống Iskander có khả năng mang 2 tên lửa có thể được trang bị nhiều loại vũ khí thông thường và hạt nhân, từ bom khoan phá boong-ke, đầu đạn phân mảnh kích nổ trên không, đến đầu đạn phân mảnh có sức công phá cao và đạn xung điện từ (EMP).
Các đầu đạn nặng từ 480 đến 700 kg Iskander cũng có thể mang các đầu đạn hạt nhân mạnh tới 50 kiloton – được phân loại là vũ khí hạt nhân chiến thuật.
Iskander cũng có một biến thể tên lửa hành trình được gọi là Iskander-K. Trong thông báo về kế hoạch chuyển giao Iskander của Nga cho Belarus vào năm ngoái, Tổng thống Putin xác nhận rằng các hệ thống được chuyển giao có thể phóng cả tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình, cũng như cả đạn thông thường và hạt nhân.
Độ chính xác và tầm bắn của Iskander
Hệ thống tên lửa Iskander có phạm vi sai số mục tiêu 30 - 70 mét, hoặc chỉ 5 - 7 mét khi được trang bị hệ thống dẫn đường. Hệ thống có tầm bắn tối thiểu 50 km và tối đa lên tới 500 km. Nếu được triển khai ở phía Bắc, phía Tây hoặc phía Nam Belarus, Iskander có thể tiếp cận vùng Baltic, hầu hết Ba Lan và phía Bắc Ukraine.
Sau khi Mỹ quyết định rút khỏi Hiệp ước INF vào năm 2019, Nga có thể dỡ bỏ các giới hạn về tầm hoạt động của Iskander và phát triển các tên lửa đạn đạo hoặc hành trình mới có thể mở rộng tầm bắn thêm hàng trăm, thậm chí hàng nghìn km.
Nga sở hữu bao nhiêu hệ thống tên lửa Iskander
Hệ thống tên lửa chiến thuật Iskander-M tại lễ duyệt binh trên Quảng trường Đỏ ngày 9/5. Ảnh: Sputnik
Kho tên lửa Iskander của Nga bao gồm 162 hệ thống, 150 trong số đó thuộc lực lượng mặt đất và 12 hệ thống thuộc lực lượng phòng vệ bờ biển của Hải quân. Nga không tiết lộ số lượng tên lửa với nhiều biến thể khác nhau, nhưng con số này có thể là hàng trăm tên lửa.
Moskva cũng không công bố chi phí tên lửa Iskander hay các hệ thống phóng tên lửa này. Song truyền thông phương Tây và Ukraine ước tính chi phí một tên lửa ở khoảng 3 triệu USD.
Hệ thống phòng thủ tên lửa và phòng không của NATO - như Patriot và THAAD - có thể đánh chặn Iskander?
Trong quá trình hoạt động, tên lửa Iskander tăng tốc lên tới tốc độ Mach 7 (2,6 km/giây), ở độ cao từ 6 -50 km và cơ động trong khi bay để né hệ thống phòng không của đối phương.
Biến thể hành trình Iskander-K có khả năng lảng tránh và bay sát mặt đất để tránh bị radar phát hiện và cho phép chúng giành lợi thế.
Các hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ - bao gồm Patriot và Hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) - được thiết kế để đánh chặn tên lửa đạn đạo và hành trình, bao gồm cả Iskander, nhưng điều này vẫn chưa được thử nghiệm trong thực tế.
Mỹ đã công bố kế hoạch cung cấp các khẩu đội tên lửa Patriot cho Ukraine vào cuối năm ngoái, nhưng nhiều chuyên gia hoài nghi Patriot sẽ hoạt động ra sao trước đối thủ ngang hàng như tên lửa Iskander của Nga.
Đằng sau động thái triển khai Iskander ở Belarus của Nga
Học thuyết hạt nhân của Nga cấm sử dụng vũ khí hạt nhân, bao gồm cả vũ khí hạt nhân chiến thuật, trừ khi xuất hiện mối đe dọa hiện hữu đối với an ninh quốc gia.
Học thuyết hạt nhân của Nga, do Bộ Ngoại giao công bố vào tháng 6/2020, nêu rõ vũ khí hạt nhân “hoàn toàn là phương tiện răn đe” và chỉ được sử dụng trong các “biện pháp cực đoan và bắt buộc”, để đối phó với kẻ thù sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt chống lại Nga hoặc các đồng minh của nước này, hoặc một cuộc tấn công theo quy ước nghiêm trọng đến mức đe dọa đến sự tồn vong của quốc gia.
NATO đang triển khai cơ sở hạ tầng gần biên giới Nga. Trong đó, Mỹ đã triển khai kho vũ khí hạt nhân ở các nước châu Âu và Thổ Nhĩ Kỳ, xây dựng các hệ thống ngăn tên lửa hành trình có khả năng hạt nhân ở Ba Lan và Romania.
Trước sự leo thang của xung đột Ukraine, Moskva đã nhiều lần bày tỏ lo ngại việc Mỹ và NATO triển khai cơ sở hạ tầng tên lửa và hạt nhân của liên minh này gần Nga.
Mới đây, Tổng thống Putin đã khẳng định rằng Tổng thống Belarus Lukashenko từ lâu đã nêu ra vấn đề bố trí vũ khí hạt nhân chiến thuật ở nước này.
“Đầu tiên, không có gì bất thường ở đây. Mỹ đã làm điều này trong hàng thập kỷ qua. Từ lâu họ đã triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật ở lãnh thổ các nước đồng minh. Chúng tôi đã nhất trí rằng chúng tôi sẽ làm điều tương tự mà không vi phạm các nghĩa vụ của mình, tôi nhấn mạnh là không vi phạm các nghĩa vụ quốc tế về việc không phổ biến vũ khí hạt nhân”, ông nói.