Theo hãng tin AP, thẩm phán đó là ông Alexandre de Moraes, người đã đình chỉ mạng xã hội X trên toàn Brazil vào ngày 30/8 do tỷ phú Elon Musk, chủ sở hữu của mạng này, không tuân thủ một trong những lệnh của ông.
Đây là chương mới nhất trong cuộc tranh cãi kéo dài nhiều tháng giữa hai người về quyền tự do ngôn luận, các tài khoản cực hữu và thông tin sai lệch.
Hành động của ông de Moraes
Thẩm phán Tòa án Tối cao Brazil Alexandre de Moraes phát biểu tại Brasilia. Ảnh: AFP/ TTXVN
Đầu tháng này, mạng xã hội X đã rút đại diện pháp lý của mình khỏi Brazil với lý do ông de Moraes đã cảnh báo bắt giữ bà. Vào lúc 8 giờ 7 phút tối 28/8, ông de Moraes đã cho nền tảng này 24 giờ để bổ nhiệm một đại diện mới, nếu không sẽ đối mặt với việc bị đình chỉ hoạt động cho đến khi thực hiện theo lệnh của ông.
Theo văn phòng báo chí của Tòa án Tối cao Brazil, lệnh của ông de Moraes dựa trên luật pháp Brazil yêu cầu các công ty nước ngoài phải có đại diện pháp lý hoạt động trong nước. Điều này đảm bảo rằng có người có thể nhận thông báo về các quyết định pháp lý và có đủ năng lực để thực hiện các hành động cần thiết.
Theo ông Luca Belli, Điều phối viên của Trung tâm Công nghệ và Xã hội tại Quỹ Getulio Vargas, việc X từ chối bổ nhiệm đại diện pháp lý sẽ đặc biệt gây ra vấn đề trước cuộc bầu cử thành phố vào tháng 10 của Brazil, khi mà thông tin giả dự kiến sẽ gia tăng. Các lệnh gỡ bỏ thông tin rất phổ biến trong các chiến dịch và việc không có ai nhận thông báo pháp lý sẽ khiến việc tuân thủ kịp thời là điều bất khả thi.
Ông Belli cho biết: “Cho đến tuần trước, cách đây 10 ngày, vẫn còn một văn phòng ở đây, vì vậy vấn đề này không tồn tại. Giờ thì không còn gì cả. Hãy nhìn vào ví dụ của Telegram: Telegram không có văn phòng ở đây, chỉ có khoảng 50 nhân viên trên toàn thế giới. Nhưng có một đại diện pháp lý”.
Quyền lực của một thẩm phán
Theo ông Carlos Affonso Souza, Giám đốc Viện Công nghệ và Xã hội, thẩm phán Brazil nào cũng có thẩm quyền thực thi tuân thủ các quyết định. Các biện pháp này có thể gồm các hành động nhẹ nhàng như phạt tiền đến các hình phạt nặng hơn như đình chỉ hoạt động.
Các thẩm phán Brazil đã nhiều lần đình chỉ ứng dụng WhatsApp của Meta, ứng dụng nhắn tin được sử dụng rộng rãi nhất tại quốc gia này, vào các năm 2015 và 2016 do công ty từ chối tuân thủ các yêu cầu của cảnh sát về dữ liệu người dùng.
Năm 2022, ông de Moraes đã cảnh báo đình chỉ ứng dụng Telegram trên toàn quốc, lập luận rằng ứng dụng này đã nhiều lần phớt lờ các yêu cầu của chính quyền Brazil về chặn các tài khoản và cung cấp thông tin. Ông đã ra lệnh cho Telegram bổ nhiệm một đại diện ở Brazil. Cuối cùng, công ty này đã tuân thủ và tiếp tục hoạt động tại Brazil.
Ông Affonso Souza nói thêm rằng quyết định đình chỉ một nền tảng mạng xã hội có nhiều người dùng của một thẩm phán có thể sẽ được Tòa án Tối cao đánh giá lại sau đó.
Ông de Moraes đình chỉ X như thế nào?
Biểu tượng của mạng xã hội X (trước đây là Twitter). Ảnh: AFP/TTXVN
Trước tiên, ông de Moraes đã thông báo cho cơ quan quản lý viễn thông của quốc gia này là Anatel chặn quyền tru cập X tại Brazil. Sau đó, Anatel yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ, kể cả nhà cung cấp dịch vụ internet Starlink của ông Musk, đình chỉ quyền truy cập của người dùng vào X. Các động thái gồm ngăn chặn chuyển đổi tên miền của X thành địa chỉ IP và chặn quyền truy cập vào địa chỉ IP của các máy chủ X từ bên trong lãnh thổ Brazil.
Vì các nhà cung cấp dịch vụ đã nhận thức được cuộc đối đầu giữ thẩm phán de Moraes và mạng X, nhận thức được nghĩa vụ phải tuân thủ lệnh của ông de Moraes, cộng thêm việc thực hiện điều này không phức tạp, nên X có thể bị ngừng hoạt động tại Brazil chỉ trong vòng 12 giờ sau khi nhận được lệnh.
Vì X được truy cập rộng rãi qua điện thoại di động, nên ông de Moraes cũng đã thông báo cho các cửa hàng ứng dụng lớn của Apple và Google rằng họ có 5 ngày để xóa X khỏi các cửa hàng trực tuyến tại Brazil.
Theo Thẩm phán de Moraes, X liên tục cố tình bất chấp lệnh của tòa án và từ chối nộp tiền phạt hằng ngày. Ông cho rằng X đang tìm cách lách luật tại Brazil và tạo ra một "khu vực ngoài vòng pháp luật" trên mạng xã hội, đặc biệt là trước thềm cuộc bầu cử địa phương của nước này năm nay.
Thẩm phán De Moraes nhấn mạnh X đã tạo điều kiện cho các hành động của các nhóm cực đoan, cho phép phát tán các bài phát biểu của Đức Quốc xã, phân biệt chủng tộc, phát xít, thù hận và phản dân chủ, đặc biệt là trước thềm cuộc bầu cử sắp tới.
Brazil sẽ áp dụng mức phạt tài chính hằng ngày khoảng 10.000 USD đối với bất kỳ cá nhân hoặc công ty nào sử dụng cố tình tìm cách truy cập X sau lệnh cấm này.
X đã từng bị đình chỉ ở các quốc gia khác chưa?
X và tên gọi trước đó là Twitter đã bị cấm ở một số quốc gia, như Nga, Trung Quốc, Iran, Myanmar, Triều Tiên, Venezuela và Turkmenistan.
Trung Quốc đã cấm X khi mạng này vẫn còn dùng tên là Twitter vào năm 2009, cùng với Facebook. Tại Nga, chính quyền đã cắt quyền truy cập vào Twitter khi đó cũng như Facebook và Instagram của Meta.
Năm 2009, Iran đã cấm Twitter cùng với Facebook.
Các quốc gia khác, như Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập, cũng đã tạm thời đình chỉ X trước đây, thường là để dập tắt các cuộc biểu tình và tình trạng bất ổn. Twitter đã bị cấm ở Ai Cập sau các cuộc nổi dậy mùa xuân Arab, nhưng sau đó đã được khôi phục.
Tại sao Brazil lại quan trọng đối với X?
Brazil là một thị trường quan trọng đối với X và các nền tảng khác. Khoảng 40 triệu người Brazil, tương đương 1/5 dân số, truy cập X ít nhất một lần mỗi tháng.
Tỷ phú Elon Musk. Ảnh: AFP/TTXVN
Ông Musk đã tuyên bố rằng các hành động của Thẩm phán de Moraes là kiểm duyệt và kêu gọi ủng hộ từ phe cánh hữu chính trị của Brazil. Ông cũng nói rằng ông muốn nền tảng của mình trở thành một “quảng trường toàn cầu” nơi thông tin được lưu thông tự do. Việc mất thị trường Brazil sẽ khiến việc đạt được mục tiêu này trở nên khó khăn hơn.
Brazil cũng là một thị trường tiềm năng lớn cho công ty vệ tinh Starlink của ông Musk, khi đây là quốc gia có diện tích rộng lớn và dịch vụ internet không ổn định ở các khu vực xa xôi.
Chiều 29/8, Starlink đã đăng trên X rằng ông de Moraes đã đóng băng tài chính của công ty trong tuần này, ngăn chặn công ty thực hiện giao dịch tại Brazil.
Starlink nói trong tuyên bố: “Lệnh này dựa trên một phán quyết vô căn cứ rằng Starlink phải chịu trách nhiệm cho các khoản phạt được áp đặt đối với X. Lệnh này được ban hành bí mật và không cung cấp cho Starlink quy trình pháp lý nào mà Hiến pháp Brazil bảo đảm. Chúng tôi có ý định giải quyết vấn đề này một cách hợp pháp”.
Ông Musk đã có những lời chỉ trích Thẩm phán de Moraes sau đó.
Trong khi đó, những người ủng hộ ông de Moraes cho rằng các hành động của ông là hợp pháp, được hầu hết các thành viên trong hội đồng Tòa án Tối cao ủng hộ và nhằm bảo vệ nền dân chủ trong thời điểm đang bị đe dọa.
Vào tháng 4, ông de Moraes đã đưa tỷ phú Musk vào diện điều tra trong một cuộc điều tra về việc phát tán tin giả, mở một cuộc điều tra riêng về vị giám đốc điều hành này vì bị cáo buộc cản trở.
Ngày 29/8, khi dự báo sẽ bị đình chỉ, X đã tuyên bố: “Không giống như các nền tảng mạng xã hội và công nghệ khác, chúng tôi sẽ không âm thầm tuân thủ các lệnh bất hợp pháp. Với người dùng của chúng tôi ở Brazil và trên toàn thế giới, X vẫn cam kết bảo vệ quyền tự do ngôn luận của bạn”.