Tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn La Sơn - Túy Loan, nối Thừa Thiên - Huế và Đà Nẵng. Ảnh minh họa: Huy Hùng/TTXVN
Nguyên nhân do quá trình đàm phán hợp đồng giữa Bộ Giao thông Vận tải và các nhà đầu tư gặp nhiều khó khăn, vướng mắc bởi những quy định pháp luật còn chồng chéo, chưa rõ ràng. Các dự này gồm Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm và Cam Lâm - Vĩnh Hảo.
Bộ Giao thông Vận tải vừa gửi văn bản tới các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Xây dựng đề nghị làm rõ và cho ý kiến một số vấn đề trong quá trình đàm phán với các nhà đầu tư.
Thứ trưởng Nguyễn Nhật cho biết, dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam được kỳ vọng là công trình đột phá về hạ tầng giao thông, kết nối các trung tâm kinh tế lớn, các cảng biển, khu đô thị… để phát triển kinh tế - xã hội đất nước và các địa phương nơi dự án đi qua. Với sự chỉ đạo của Chính phủ, thời gian qua, Bộ Giao thông Vận tải và các bộ, ngành, địa phương liên quan đã vào cuộc quyết liệt để triển khai giải phóng mặt bằng và đầu tư xây dựng.
Đến nay, trong số 11 dự án thành phần của dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020, Bộ Giao thông Vận tải đã thi công 6 đoạn tuyến sử dụng nguồn vốn đầu tư công gồm Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Cam Lộ - La Sơn, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây và cầu Mỹ Thuận 2. Hai dự án thành phần mới được Quốc hội quyết định chuyển đổi hình thức đầu tư từ PPP sang đầu tư công là Quốc lộ 45 - Nghi Sơn và Nghi Sơn - Diễn Châu vào đầu tháng 2/2021 đang rốt ráo lựa chọn nhà thầu để tổ chức khởi công cuối tháng 6/2021.
Ba dự án thành phần còn lại gồm Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm và Cam Lâm - Vĩnh Hảo đang chậm tiến độ.
Trong văn bản Bộ Giao thông Vận tải vừa gửi các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Xây dựng cho biết, cao tốc Bắc - Nam phía Đông là dự án quan trọng quốc gia, có quy mô lớn, tiến độ yêu cầu hoàn thành rất gấp, triển khai theo hình thức PPP phức tạp cả về hình thức quản lý và hệ thống quy định pháp luật điều chỉnh, quá trình quản lý thực hiện liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực…
Văn bản cũng nêu rõ, quá trình xây dựng hồ sơ mời thầu, đàm phán hợp đồng diễn ra trong thời điểm giao thời, có nhiều thay đổi về quy định pháp luật liên quan như: quy định về quản lý chất lượng thi công, bảo trì công trình; quy định về quản lý dự án đầu tư xây dựng… Đặc biệt là Luật Đối tác công tư (Luật PPP) mới có hiệu lực, nhưng các nghị định hướng dẫn Luật còn chưa quy định hết được các tình huống thực tế xảy ra.
Cũng tại văn bản này, Bộ Giao thông Vận tải đề nghị các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Xây dựng làm rõ 7 nội dung trong quá trình đàm phán hợp đồng 3 dự án PPP cao tốc Bắc - Nam. Các nội dung này gồm điều kiện chuyển tiếp của Luật PPP; cơ chế chia sẻ phần tăng giảm doanh thu; điều chỉnh thời hạn hợp đồng dự án; thanh toán phần vốn Nhà nước; quyết toán dự án; quy định về đền bù do chấm dứt hợp đồng trước thời hạn và nội dung điều chỉnh, bổ sung hạng mục công trình, điều chỉnh giải pháp kỹ thuật, biện pháp thi công.
Cụ thể, liên quan đến vướng mắc quyết toán dự án, Bộ Giao thông Vận tải cho biết, đối với phần quyết toán vốn ngân sách Nhà nước hỗ trợ dự án (VGF) đang có sự khác biệt giữa quy định của Luật PPP (hiệu lực thi hành từ 1/1/2021) so với phương án đầu tư xây dựng dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết 52/2017/QH14 về chủ trương đầu tư Dự án xây dựng đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020...
Theo đó, theo Nghị quyết 52/2017/QH14 của Quốc hội, phần vốn ngân sách Nhà nước hỗ trợ tính khả thi của dự án được hòa chung cùng nguồn vốn của nhà đầu tư để thực hiện dự án, không tách thành tiểu dự án hoặc thành hạng mục cụ thể như quy định của Luật PPP. Do đó, không thể tách riêng phần vốn hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước để quyết toán như vốn đầu tư công.
Ngoài ra, đối với quyết toán vốn BOT, Luật PPP và các nghị định hướng dẫn chưa quy định cụ thể cách thức quyết toán phần vốn đầu tư BOT. Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam được tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư, sử dụng phần vốn góp Nhà nước để đánh giá tài chính thương mại. Các yếu tố về thời gian hoàn vốn, mức giá dịch vụ và các yếu tố liên quan là cố định hoặc do nhà đầu tư tự xác định trong quá trình xây dựng hồ sơ mời thầu. Do vậy, giá trị vốn góp ngân sách Nhà nước để thực hiện dự án chính là giá trị trúng thầu.
“Với các khó khăn, vướng mắc trên dẫn đến quá trình đàm phán hợp đồng dự án giữa Bộ Giao thông Vận tải và các nhà đầu tư phát sinh một số nội dung còn chưa thống nhất. Để đảm bảo phù hợp và tuân thủ đúng các quy định pháp luật, Bộ Giao thông Vận tải đề nghị các bộ, ngành có ý kiến về các nội dung còn tồn tại, vướng mắc. Sau đó, Bộ Giao thông Vận tải sẽ tiếp thu, hoàn chỉnh trong quá trình đàm phán, ký kết hợp đồng theo quy định”, văn bản của Bộ Giao thông Vận tải nêu rõ.
Đại diện lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải cho biết thêm, do yêu cầu tiến độ rất gấp, trường hợp các nội dung chưa thể quyết định ngay hoặc cần thêm thời gian để tiếp tục báo cáo cấp có thẩm quyền, Bộ Giao thông Vận tải sẽ cùng nhà đầu tư ghi nhận trong quá trình đàm phán, ký hợp đồng và tiếp tục cập nhật trong quá trình triển khai dự án.
Về cơ chế chia sẻ phần tăng giảm doanh thu, đây cũng là một trong những nội dung đang còn nhiều ý kiến khác nhau, đại diện Vụ PPP (Bộ Giao thông Vận tải) thông tin, trong quá trình đàm phán hợp đồng, Bộ Giao thông Vận tải đề xuất phương án chỉ chia sẻ phần doanh thu tăng, không chia sẻ phần doanh thu giảm, tuy nhiên các nhà đầu tư đề nghị cần chia sẻ rủi ro trong cả trường hợp tăng và giảm để đảm bảo công bằng khi ký hợp đồng.
Theo đại diện nhà đầu tư dự án thành phần đường bộ cao tốc Bắc Nam đoạn Diễn Châu - Bãi Vọt (một dự án thành phần PPP đường bộ cao tốc Bắc – Nam) chia sẻ, do các quy định chồng chéo, chưa rõ ràng của pháp luật nên quá trình đàm phán hợp đồng dự án đang gặp khó khăn, chưa thể thống nhất các điều khoản.
Cũng theo vị đại diện này, dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam là công trình trọng điểm quốc gia, nhà đầu tư mong muốn Chính phủ và các bộ, ngành liên quan sớm vào cuộc để tháo gỡ các vướng mắc nhằm triển khai dự án thành công theo yêu cầu của Quốc hội.
Hơn nữa, Chính phủ và Bộ Bộ Giao thông Vận tải đang đặt mục tiêu xây dựng hàng loạt dự án cao tốc mới để đến năm 2030, cả nước có 5.000 km đường cao tốc. Nếu Nhà nước không có giải pháp huy động các nguồn khác nhau, chỉ trông chờ từ nguồn ngân sách, mục tiêu có 5.000 km đường cao tốc vào năm 2030 sẽ khó khả thi.