Nỗi lo thường trực
Cụ thể, đến đầu tháng 6/2024, khối lượng vật liệu cát đắp nền đường thi công các cao tốc ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và Đông Nam Bộ vẫn thiếu khoảng 26 triệu m3 chưa xác định được nguồn cung. Hiện nay tại các tỉnh này đang triển khai thi công 16 dự án hạ tầng, gồm các cao tốc trọng điểm được áp dụng chính sách đặc thù về khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường.
Nhu cầu cát đắp nền đường vẫn là nỗi lo thường trực với các cao tốc ĐBSCL hiện nay.
Đơn cử, cao tốc thành phần Cần Thơ - Cà Mau hiện mới xác định được khoảng 16/18,5 triệu m3, còn thiếu 2,98 triệu m3; cao tốc trục ngang Đông Nam Bộ đoạn Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng xác định được khoảng 18,5/29 triệu m3, còn thiếu khoảng 10,5 triệu m3; cao tốc Cao Lãnh - An Hữu xác định được khoảng 2,3/3,25 triệu m3, còn thiếu khoảng 1 triệu m3... Công suất khai thác các mỏ cát đã cấp tại các địa phương có các tuyến cao tốc đi qua cũng chưa đáp ứng tiến độ thi công, chỉ đạt trung bình 20.000/60.000 m3/ngày.
Trong khi đó, đối với nguồn cát biển nghiên cứu áp dụng thí điểm đáp nền đường cao tốc theo Bộ GTVT, Bộ Tài nguyên và Môi trường hiện đã hoàn thành dự án "Đánh giá tài nguyên khoáng sản, khai thác cát biển, đáp ứng nhu cầu san lấp các dự án hạ tầng giao thông vùng ĐBSCL " đã bàn giao cho các địa phương trữ lượng khoảng 145 triệu m3 khả thi, nhưng đến nay các thủ tục cấp mỏ để nhà thầu đưa vào khai thác vẫn chưa hoàn thành.
Theo ông Lê Đức Tuân, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận, để đáp ứng nhu cầu cát đắp nền đường dự án Cần Thơ - Cà Mau, Chính phủ đã giao chỉ tiêu cho các các tỉnh An Giang 7 triệu m3, Đồng Tháp 7 triệu m3, Vĩnh Long 5 triệu m3... để ưu tiên cung cấp cho dự án. Đến nay, các địa phương đã cơ bản xác định được nguồn vật liệu, nhưng các thủ tục cấp vẫn chậm.
Tại buổi sơ kết thực hiện dự án đường bộ cao tốc Bắc Nam giai đoạn I (2017 - 2020) mới đây, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng đề xuất các địa phương vào cuộc tích cực, với trách nhiệm chính trị trong việc chủ động tháo gỡ vướng mắc, chủ động có kế hoạch khai thác các mỏ vật liệu, cung cấp đủ nguồn vật liệu theo tiến độ thi công của dự án đi qua địa phương; đồng thời, cần kiểm soát chặt chẽ về nguồn gốc vật liệu để đảm bảo chất lượng, quản lý chặt chẽ giá vật liệu, kiên quyết không để xảy ra các hiện tượng đầu cơ, nâng giá, ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí xây dựng công trình.
Bộ GTVT cũng đề nghị các tỉnh có nguồn vật liệu cát đắp như An Giang, Đồng Tháp, Tiền Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Bến Tre… phối hợp chặt chẽ Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát, điều phối nguồn vật liệu, đảm bảo việc cung ứng đáp ứng cho các dự án, ưu tiên cung ứng cho các dự án hoàn thành vào cuối năm 2025 và sớm triển khai các thủ tục cấp mỏ cát biển cho nhà thầu để có thể khai thác phục vụ thi công trong tháng 6/2024.
Cơ chế đặc thù
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ GTVT đã chủ động triển khai thi công thử nghiệm cát biển sử dụng đắp nền đường cho các dự án hạ tầng giao thông khu vực ĐBSCL. Nhận định trong giai đoạn trước mắt, nguồn cát sông vẫn là nguồn vật liệu chính cho đắp nền các dự án trong khu vực, Bộ GTVT kiến nghị Uỷ ban Kinh tế Quốc hội có ý kiến với Đoàn Đại biểu Quốc hội các địa phương có dự án đi qua quan tâm, hỗ trợ và kịp thời tháo gỡ những vướng mắc về nguồn cung cấp vật liệu, đáp ứng tiến độ thi công các dự án.
Để tháo gỡ các khó khăn đối với các dự án trọng điểm quốc gia trong việc khai thác nguồn vật liệu xây dựng thông thường cấp cho dự án, Bộ GTVT cũng đề nghị cấp có thẩm quyền báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét ban hành Nghị quyết hoặc nghiên cứu điều chỉnh Luật Khoáng sản, Luật Đất đai theo hướng cho phép giao mỏ trực tiếp để khai thác phục vụ riêng cho dự án, nhằm đơn giản hóa thủ tục cấp giấy phép khai thác khoáng sản và được phép thu hồi đất đối với các mỏ vật liệu nằm trong hồ sơ khảo sát mỏ vật liệu để phục vụ thi công công trình trọng điểm.
Toàn bộ 25 gói thầu xây lắp thuộc 12 dự án thành phần cao tốc Bắc Nam giai đoạn II 2021 - 2025 đang tập trung thi công. Đến nay, giá trị sản lượng hoàn thành đạt gần 30% khối lượng, vẫn chậm so với kế hoạch, trong đó, nguyên nhân chủ yếu do thiếu vật liệu đắp nền đường. Trong bối cảnh nguồn vật liệu khó khăn, Bộ GTVT đang chỉ đạo các đơn vị thi công tập trung triển khai các hạng mục có giá trị cao và không phụ thuộc vào nguồn đắp như hệ thống cầu, hầm, cống và thi công cuốn chiếu, có công địa đến đâu thi công đến đó, đảm bảo tiến độ.
Dưới sự chỉ đạo của Bộ GTVT, sự phối hợp của các bộ, ngành, địa phương, các Ban Quản lý dự án giao thông, chủ đầu tư, nhà thầu, đơn vị thi công, tình hình cung ứng vật liệu xây dựng cho các cao tốc đã đạt được kết quả tích cực. Với các cao tốc thành phần từ tỉnh Hà Tĩnh đến Khánh Hòa, đến nay các địa phương đã xác nhận 45/69 mỏ các nhà thầu trình, trong số 45 mỏ đã được xác nhận bản đăng ký, các nhà thầu mới khai thác được 16 mỏ...