Quần áo sản xuất tại Trung Quốc được bày bán tại cửa hàng ở New York, Mỹ ngày 22/3. Ảnh: THX/TTXVN |
Các chuỗi cung ứng toàn cầu bị ảnh hưởng trước việc Mỹ áp thuế chống Trung Quốc hay việc Bắc Kinh đáp trả Mỹ. Tuần trước, chính quyền Tổng thống Trump đã áp thuế 25% đối với thép và nhôm nhập khẩu từ Trung Quốc và nhiều nước khác ở khu vực, thậm chí đe dọa tiếp tục đánh thuế 60 tỷ USD đối với hàng hóa nhập từ Trung Quốc. Những động thái đó tác động ngay tới Australia, nước có đến 30% lượng hàng hóa xuất khẩu là sang Trung Quốc.
Hàng năm, Australia xuất sang Trung Quốc khoảng 700 triệu tấn quặng sắt và than cốc, hai nguyên liệu chính của ngành sản xuất thép. Cùng với đó còn là mặt hàng đồng xuất khẩu để phục vụ lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử của Trung Quốc. Nghị sĩ Australia Jim Chalmers thừa nhận rằng mọi nguy cơ leo thang chiến tranh thương mại, hay "ăn miếng trả miếng" áp thuế, đều có thể gây tác hại lớn đối với nền kinh tế Australia.
Nhiều nước đã bắt đầu cảm nhận được tác động từ căng thẳng thương mại Mỹ - Trung. Tháng 1/2018, ông Trump tuyên bố áp thuế nhập khẩu 30% đối với sản phẩm pin năng lượng Mặt trời mà đích nhắm chủ yếu là Trung Quốc - nước chiếm thị phần lớn nhờ ưu thế giá rẻ. Tuy nhiên, bước đi này cũng khiến các nhà sản xuất pin năng lượng Mặt trời khác như REC Solar Holdings AS của Singapore "bị vạ lây".
Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan hồi đầu tháng Ba vừa qua nói rằng Singapore đang phải hứng chịu thiệt hại gián tiếp. Ông cho rằng vòng xoáy trả đũa thương mại sẽ làm biến mất “một mô hình vì hòa bình và thịnh vượng từng vận hành trong 70 năm qua”.
Căng thẳng thương mại gần đây cũng đẩy đồng yen Nhật tăng giá so với đồng USD, lên mức cao nhất kể từ sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ tháng 11/2016, do các nhà đầu tư xem đây là điểm trú ẩn an toàn ở giai đoạn bất ổn. Diễn biến này gây thiệt hại cho các nhà xuất khẩu thiết bị điện tử của Nhật Bản.
Tuy nhiên, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung không hẳn sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực tới tất cả các nước. Nếu nhà thầu lắp ráp iPhone ở Trung Quốc bị ảnh hưởng từ xung đột thương mại thì Việt Nam có thể là nước được hưởng lợi vì Việt Nam là trung tâm sản xuất điện thoại lớn của Samsung Electronics (Hàn Quốc), đối thủ cạnh tranh hàng đầu với iPhone. Alexander Feldman, Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN, cho rằng các tập đoàn đa quốc gia có thể sẽ tìm cách hạ thấp rủi ro bằng việc giảm hoạt động sản xuất ở Trung Quốc và khi đó “Đông Nam Á sẽ là điểm đến thay thế trong bước đi tái cân bằng này”.
Ở một khía cạnh khác, Trung Quốc có thể tăng cường nhập khẩu hàng hóa từ châu Á nếu quyết định trả đũa các sản phẩm của Mỹ. Việc áp thuế đối với mặt hàng đậu tương Mỹ có thể dẫn tới việc Trung Quốc tăng cường nhập khẩu các sản phẩm thay thế như dầu dừa, vốn là thế mạnh xuất khẩu lớn của Malaysia và Indonesia.
... cản trở đà tăng trưởng kinh tế Theo chuyên gia kinh tế Hak Bin Chua thuộc Ngân hàng Maybank Kim Eng (Singapore), đây chỉ mới là giai đoạn đầu và cần có thêm thời gian để xem xét “cuộc chiến thương mại” sẽ bùng phát như thế nào. Ông cho rằng đơn cử như việc đánh thuế cao vào xe ô tô Trung Quốc có thể sẽ thúc đẩy xuất khẩu mặt hàng của Nhật Bản và Đức, nhưng nếu đánh thuế thiết bị điện tử tiêu dùng Trung Quốc sẽ lại có tác động tiêu cực đối với Singapore và Malaysia do đây là hai nước ASEAN tham gia sâu nhất vào chuỗi cung ứng mặt hàng điện tử.
Trái ngược với Mỹ, châu Á-Thái Bình Dương đang ủng hộ xu thế tự do thương mại. Australia và Trung Quốc ký Hiệp định tự do thương mại song phương hồi năm 2015. Hồi đầu tháng Ba, Nhật Bản, Australia, Singapore, Malaysia, Việt Nam, New Zealand, Brunei và một số nước ở Bắc Mỹ, Nam Mỹ ký Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) với nhiều điều khoản cắt giảm thuế.
Các nước châu Á từ lâu đã quen với lối hành xử của Trung Quốc mà Tổng thống Trump lên án mới đây, ví dụ như ép buộc các công ty chuyển giao công nghệ, coi đây là điều kiện để họ được thâm nhập thị trường Trung Quốc. Đây là vấn đề đặc biệt quan ngại đối với các công ty Nhật Bản vốn sở hữu công nghệ cao. Các hãng chế tạo ô tô Nhật Bản đang phải vật lộn trước các đối thủ Trung Quốc nhằm giành giật thị phần tại thị trường đông dân nhất thế giới.
Lo ngại chủ nghĩa bảo hộ có thể châm ngòi cho các cuộc chiến thương mại, điều sẽ gây thiệt hại cho nhiều nền kinh tế và kìm hãm tăng trưởng toàn cầu, đã trở thành chủ đề nổi cộm trong hai ngày họp của Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G-20) mới diễn ra tại thủ đô Buenos Aires (Argentina).
Tại diễn đàn G20 năm nay, các đại biểu một lần nữa thể hiện quyết tâm thúc đẩy hệ thống thương mại tự do toàn cầu dựa trên luật lệ quốc tế nhằm đối phó với những mối đe dọa của xu thế bảo hộ mậu dịch. Tại hội nghị, Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Christine Lagarde khẳng định không có ai là người chiến thắng trong cuộc chiến thương mại, trong khi nhiều ý kiến cho rằng chính sách của Mỹ có thể sẽ tạo tiền lệ nguy hiểm gây cản trở tới quá trình phục hồi và tăng trưởng kinh tế của thế giới.