Nhu cầu cấp thiết về nhà ở dưỡng lão
Theo Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA), Việt Nam là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Những người từ 60 tuổi trở lên chiếm 11,9% tổng dân số vào năm 2019 và đến năm 2050, con số này sẽ tăng lên hơn 25%. Đến năm 2036, Việt Nam bước vào thời kỳ dân số già, chuyển từ xã hội “già hóa” sang xã hội “già”. Sự thay đổi nhân khẩu học này không chỉ nhờ giảm tỷ lệ tử vong và tăng tuổi thọ, mà phần lớn là do giảm mạnh tỷ lệ sinh. Tỷ lệ sinh giảm trong những thập kỷ qua đã tác động rất lớn tới cơ cấu dân số của Việt Nam, làm đẩy nhanh tốc độ già hóa dân số.
Nhu cầu phát triển mô hình chăm sóc sức khỏe tại các trung tâm dưỡng lão gia tăng. Ảnh: TTXVN
Số liệu công bố của Tổng cục Thống kê (GSO) cho thấy, mức sinh hiện đã giảm tới một nửa trong hơn 30 năm qua, từ 3,8 con vào năm 1989 xuống dưới 2 con vào năm 2023. Trung bình trong giai đoạn 2009-2019, tổng dân số tăng 1,14%/năm, dân số cao tuổi tăng tới 4,35%/năm.
Như vậy, già hóa dân số Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục bị đẩy nhanh khi mức sinh khó được cải thiện. Trong khi các nước phát triển có hàng trăm năm hoặc hơn nửa thế kỷ để từng bước thay đổi chính sách, ứng phó với sự già hóa dân số, Việt Nam chỉ còn khoảng 12 năm để tận dụng thời kỳ dân số vàng và chuẩn bị đối diện với già hóa dân số.
Theo các chuyên gia xã hội học, thực trạng này đang đặt ra thách thức như: Thiếu hụt nguồn nhân lực trẻ, lực lượng và năng suất lao động giảm sút; thiếu mô hình dưỡng lão đáp ứng nhu cầu điều trị, chăm sóc sức khỏe, nâng cao chất lượng cuộc sống của người cao tuổi; cấu trúc gia đình đang thay đổi rõ rệt với tỷ lệ người cao tuổi sống cùng con cháu ngày càng giảm ở thành thị và nông thôn...
Bên cạnh đó, tỷ lệ người cao tuổi sống một mình đang tăng lên theo thời gian, từ 9,% năm 2009 lên 13,74% năm 2019. Tỷ lệ người cao tuổi chỉ sống với vợ/chồng cũng tăng lên, từ 8,69% năm 2009 lên 14,09% năm 2019. Số lượng người cao tuổi phải đối mặt với các khó khăn trong hoạt động hàng ngày cũng như các khuyết tật về nhìn, nghe, vận động, nhớ hoặc tập trung và giao tiếp cũng tăng cao đáng kể.
Tổng cục Thống kê Việt Nam cũng đã chỉ ra, khoảng 36% người cao tuổi hiện nay sẵn sàng chi trả cho các dịch vụ chăm sóc người cao tuổi. Việc lựa chọn chăm sóc tại các cơ sở chăm sóc bán trú và nội trú đang có xu hướng tăng lên thời gian tới, về mô hình dịch vụ chăm sóc người cao tuổi tại nhà, cộng đồng và tại các cơ sở chăm sóc.
Việc người cao tuổi dưỡng già trong các cơ sở dưỡng lão gần như đã trở thành quy luật tại các quốc gia phát triển. Song tại Việt Nam, số lượng cơ sở chăm sóc hay cung cấp dịch vụ chăm sóc cho người cao tuổi vãn còn hạn chế so với tiềm năng. Theo khảo sát và thống kê của của Công ty Bảo hiểm Bảo Việt (BVI), Việt Nam chỉ có 32/63 tỉnh có viện dưỡng lão, trong khi tỷ lệ người cao tuổi sống cô đơn ngày càng tăng. Cả nước chỉ có khoảng trên 400 viện dưỡng lão, chủ yếu là các trung tâm từ thiện hoặc trung tâm do Nhà nước đầu tư.
Nắm bắt thị trường
Qua tìm hiểu, tháng 3/2024, Vingroup đã chính thức ký kết thỏa thuận hợp tác với Well Group (Nhật Bản) phát triển mô hình trung tâm chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đẳng cấp quốc tế tại Hà Nội theo hai hình thức: Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi trong ngày và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi dài hạn (nhà dưỡng lão). Doanh nghiệp BĐS này cũng đang lên kế hoạch mở rộng quy mô, nhân rộng mô hình tại các địa phương.
Đầu tháng 8/2024 tại Hà Nam, Sun Group cũng đã chính thức triển khai dự án đô thị Sun Urban City theo mô hình đô thị nghỉ dưỡng ngoại ô, với nhiều tiện ích dành cho cho người cao tuổi như: Chăm sóc sức khỏe toàn diện, dưỡng lão chuyên biệt, tập thể dục dưỡng sinh...
Trước nhu cầu thị trường BĐS dưỡng lão gia tăng, nhiều doanh nghiệp BĐS ngoài thúc đẩy các dự án nhà ở thương mai, nhà ở xã hội, đang phát triển song hành thị trường BĐS dưỡng lão, nhằm tạo điều kiện khuyến khích người cao tuổi tham gia các hoạt động kinh tế, mở rộng phạm vi bảo hiểm y tế và xã hội để hỗ trợ chi phí chăm sóc tại nhà dưỡng lão, giúp giảm gánh nặng tài chính cho người dân và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ.
Tuy nhiên, để phát triển các mô hình này, đại diện nhiều doanh nghiệp đề xuất các cơ quan quản lý Nhà nước, các bộ, ngành, địa phương cần nghiên cứu, xây dựng các chính sách khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào công tác chăm sóc người cao tuổi, đầu tư phát triển các mô hình BĐS chăm sóc người cao tuổi.
Cụ thể như: Ban hành, các chính sách miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phát triển nhà ở dưỡng lão trong một số năm đầu triển khai để giảm chi phí, rủi ro tài chính cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này; cung cấp các khoản vay ưu đãi với lãi suất thấp hoặc không lãi suất cho các doanh nghiệp muốn đầu tư xây dựng và vận hành nhà dưỡng lão; có chính sách thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi ở Việt Nam; cấp đất hoặc cho thuê đất dài hạn với giá ưu đãi cho các doanh nghiệp phát triển nhà dưỡng lão và xây dựng khung quy định pháp lý rõ ràng, minh bạch về tiêu chuẩn và điều kiện hoạt động của nhà dưỡng lão.
Ngoài ra, các địa phương cần khuyến khích mô hình hợp tác công tư (PPP) theo hướng mở rộng lĩnh vực đầu tư chăm sóc người cao tuổi, tạo cơ sở pháp lý cho việc thu hút vốn đầu tư của khu vực tư nhân vào lĩnh vực này, tận dụng nguồn lực của cả Nhà nước và xã hội hóa trong việc phát triển cơ sở hạ tầng, cho phép các doanh nghiệp tư nhân khai thác, vận hành các cơ sở chăm sóc người cao tuổi công lập sẵn có.