Tuy nhiên, lượng tro xỉ thải ra là thách thức lớn đối với môi trường dù
đã được các nhà máy nhiệt điện than chú trọng. Chính vì vậy, việc sử
dụng tro xỉ, thạch cao thải ra từ nhà máy nhiệt điện than làm vật liệu
xây dựng là một trong những giải pháp tích cực, mang lại hiệu quả cao
nhằm tháo gỡ nút thắt này.
Bãi thải tro xỉ của Nhà máy nhiệt điệt Duyên Hải (Trà Vinh). Nguồn ảnh QĐND |
Hiện nay, tại các quốc gia phát triển trên thế giới luôn khuyến khích sử dụng tro xỉ than từ nhà máy nhiệt điện nếu đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn dùng trong vật liệu xây dựng, làm phụ gia trong sản xuất xi măng, bê tông, san lấp mặt bằng và làm đường. Tuy vậy, ở Việt Nam phần lớn các nhà máy đều chưa có biện pháp tái sử dụng, xử lý tro, xỉ một cách triệt để.
Vì thế, tro xỉ chủ yếu được đổ ra bãi thải của các nhà máy và chỉ có một số lượng không đáng kể đáp ứng được tiêu chuẩn đầu vào được các doanh nghiệp sử dụng làm phụ gia xi măng, bê tông, sản xuất vật liệu xây dựng không nung.
Phân tích rõ hơn về vấn đề này, Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương) Phạm Trọng Thực cho biết, nhiệt điện là một trong những ngành phát sinh chất thải lớn. Trung bình để sản xuất ra 1 kWh điện sử dụng nhiên liệu than cám sẽ thải ra từ 0,9-1,5 kg tro xỉ.
Theo đó, lượng tro xỉ phát sinh hàng năm từ các nhà máy nhiệt điện than đang vận hành thải ra khoảng 12,2 triệu tấn và chủ yếu tập trung tại khu vực miền Bắc (chiếm 60%), miền Trung (chiếm 21%) và miền Nam (chiếm 19%).
Do vậy, cần phải đánh giá chính xác về nguy cơ này để có một chính sách toàn diện, hiệu quả cho việc quản lý, vận chuyển và xử lý, tiêu thụ tro, xỉ của các nhà máy nhiệt điện.
Nhận định từ giới phân tích cũng cho thấy, thời gian qua Chính phủ và các bộ, ngành đã có chủ trương sử dụng tro xỉ để sản xuất xi măng, vật liệu không nung và phối liệu với các nguyên liệu khác sử dụng trong sản xuất vật liệu xây dựng. Nhưng lượng tro xỉ ngày càng tăng nhanh vì quá trình sản xuất còn nhiều vướng mắc và sản phẩm làm ra rất khó tiêu thụ.
Một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng này là do đa số người dân và doanh nghiệp xây dựng chưa tin tưởng vào chất lượng gạch không nung từ tro xỉ.
Không những thế, Thông tư số 36/2015/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường về quản lý chất thải nguy hại đưa tro bay và bụi lò hơi có dầu từ các nhà máy nhiệt điện than vào danh mục chất thải nguy hại. Quy định này làm các nhà máy phải tốn kém kinh phí phân tích thành phần tro xỉ.
Đồng thời, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho xử lý, sử dụng tro xỉ trong sản xuất vật liệu xây dựng và sử dụng tại các công trình xây dựng còn thiếu. Nhưng nhiều văn bản quy phạm pháp luật về quản lý lại chưa phù hợp với thực tế cung cấp, vận chuyển, sử dụng tro xỉ hiện nay.
Công ty Nhiệt điện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh là một ví dụ cụ thể khi trung bình mỗi năm Nhà máy nhiệt điện Mạo Khê thải ra khoảng 650.000 tấn tro xỉ. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 17% lượng tro, xỉ của nhà máy này được sử dụng sản xuất vật liệu không nung và làm phụ gia xi măng.
Theo ông Trần Văn Lượng, Cục trưởng Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp, khó khăn của nhà máy nhiệt điện than là vấn đề xử lý tro xỉ, một số nhà máy có nguy cơ dừng hoạt động do không còn đủ bãi lưu trữ.
Ngoài ra, một số rào cản pháp lý đã khiến cho nhiều doanh nghiệp sản xuất gạch xi măng không nung, cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng có nhu cầu sử dụng tro xỉ làm nguyên liệu sản xuất lại không thể tiếp cận, do vướng mắc một số quy định về bảo vệ môi trường.
Mặt khác, lượng tro xỉ được sử dụng làm vật liệu xây dựng hiện nay rất thấp so với lượng phát sinh ra, khoảng 10% được sử dụng, còn 90% là chôn lấp.
Cùng đó, các công nghệ sử dụng tái chế tro xỉ hiện nay quy mô nhỏ, chất lượng làm ra chưa ổn định, giá thành cao nên các doanh nghiệp chưa mấy mặn mà trong việc tái chế.
Trong vài năm tới lượng tro xỉ này sẽ không còn chỗ để chứa nên cần thiết phải có một cách đánh giá chính xác về nguy cơ này để có một chính sách toàn diện, hiệu quả cho việc quản lý, vận chuyển và xử lý, tiêu thụ tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện.
Phát triển theo hướng xanh Gạch không nung làm từ xỉ than của Công ty cổ phần Mãi Xanh (Tuy Phong, Bình Thuận). Ảnh: Nguyễn Thanh/TTXVN |
Ông Nguyễn Hữu Phiên, Giám đốc Công ty Nhiệt điện Duyên Hải cho biết, nhu cầu san lấp mặt bằng rất lớn nên cần quy định về tiêu chuẩn cho phép dùng tro xỉ nhiệt điện làm vật liệu san lấp mặt bằng.
Hơn nữa, phải có chiến lược tuyên truyền để làm thay đổi thói quen tiêu thụ gạch nung và chuyển sang gạch không nung để bảo vệ môi trường.
Là doanh nghiệp thành công trong lĩnh vực gạch không nung từ tro xỉ, ông Vũ Thanh Tuyền, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thanh Tuyền Group chia sẻ, công ty đã tiên phong trong việc sản xuất gạch không nung từ nguồn tro xỉ của Công ty nhiệt điện Đông Triều theo dây chuyền của Nhật Bản.
Hiện tại, các sản phẩm gạch xây, ngói mầu, gạch lát vỉa hè, gạch ốp lát nội ngoại thất cao cấp của Thanh Tuyền đã được tiêu thụ rộng khắp cả nước và xuất khẩu sang Tây Ban Nha, Pháp, Italy…. Vì vậy, công ty mong muốn có thêm nhiều bạn đồng hành trong việc xử lý, tiêu thụ tro xỉ nhiệt điện hiệu quả, bền vững và bảo vệ môi trường.
Phó Giáo sư Tiến sĩ Bạch Đình Thiên, Viện Nghiên cứu ứng dụng vật liệu xây dựng nhiệt đới khẳng định, nếu xử lý tốt tro xỉ, hàng năm Việt Nam có thể tiết kiệm hàng chục triệu tấn khoáng sản, hàng trăm hécta làm bãi chứa và đặc biệt là xử lý cơ bản ô nhiễm môi trường chất thải rắn từ nhà máy nhiệt điện than, đảm bảo cho phát triển bền vững, thân thiện với môi trường.
Chính vì vậy, Bộ Xây dựng đã ban hành Thông tư 13/2017/TT-BXD quy định sử dụng vật liệu xây không nung trong các công trình vốn nhà nước, có hiệu lực thi hành từ 1/2/2018.
Để việc quản lý, tiêu thụ tro xỉ theo hướng thân thiện môi trường, ông Trần Văn Lượng đề nghị sớm sửa đổi Nghị định số /2015/NĐ-CP của Chính phủ theo hướng loại bỏ giấy phép “Giấy xác nhận bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trường” giúp các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng từ tro xỉ dễ dàng tiếp cận và tái chế tro, xỉ của nhà máy nhiệt điện than.