Thi công hạng mục cầu sông Gianh. Ảnh minh họa: Tá Chuyên/TTXVN
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Luật Đầu tư công năm 2019 đã tạo ra nhiều chuyển biến tích cực trong thực hiện kế hoạch đầu tư công, phát huy hiệu quả sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước cho phát triển kinh tế - xã hội.
Cùng với đó, Luật quy định nhiều nội dung mới mang tính cải cách, đột phá trong quan điểm, tư tưởng quản lý đầu tư công; trong đó, quan trọng nhất là việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với cắt giảm thủ tục hành chính, chuyển đổi phương thức quản lý đầu tư công từ tiền kiểm sang hậu kiểm, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, các cấp, các ngành có liên quan trong quản lý hoạt động đầu tư công.
Tuy nhiên, đánh giá việc thực hiện Luật Đầu tư công năm 2019, Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ ra vẫn còn một số trình tự, thủ tục phải trình, báo cáo qua nhiều cấp, gây mất thời gian và ảnh hưởng đến tiến độ triển khai kế hoạch đầu tư công trung hạn.
Kế hoạch đầu tư công trung hạn (bao gồm cả việc bổ sung danh mục mới so với danh mục Chính phủ đã báo cáo Quốc hội để ban hành kế hoạch đầu tư công trung hạn) chủ yếu được điều chỉnh thông qua các nghị quyết của Quốc hội.
Theo đó, cần báo cáo Quốc hội hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) giữa 2 kỳ họp Quốc hội để xem xét, cho ý kiến trước khi giao cho Thủ tướng Chính phủ quyết định điều chỉnh. Thủ tướng Chính phủ chỉ quyết định trong trường hợp điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn trong nội bộ các bộ, cơ quan trung ương và địa phương nếu không làm thay đổi cơ cấu ngành, lĩnh vực trong nội bộ bộ, cơ quan trung ương và địa phương đã được Quốc hội quyết định.
Lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định, quy định này dẫn đến phải thực hiện nhiều trình tự, thủ tục, làm giảm bớt tính chủ động, linh hoạt của Chính phủ, Thủ tướng trong việc điều hành kế hoạch đầu tư công trung hạn. Bên cạnh đó, có thể phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn cho các cấp, các ngành trong triển khai, bảo đảm nguyên tắc cấp nào quản lý dự án thì cấp đó chịu trách nhiệm về các nội dung liên quan trong quá trình thực hiện…
Từ thực tiễn triển khai Luật Đầu tư công 2019, nhiều địa phương cũng đề xuất điều chỉnh quy định về phân cấp, phân quyền.
Theo đó, UBND tỉnh An Giang cho biết, trong quá trình triển khai thực hiện, việc điều chỉnh kế hoạch vốn kế hoạch hàng năm giữa các cơ quan, đơn vị phải chờ đến kỳ họp HĐND là một trong những nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ giải ngân thấp, do không thể kịp thời điều chuyển vốn từ những dự án ít hoặc không có khả năng giải ngân sang những dự án đang cần vốn, tiến độ thi công đạt hoặc vượt so với kế hoạch.
Tỉnh An Giang đề xuất sửa đổi theo hướng giao cho UBND các cấp quyết định điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn hàng năm giữa các cơ quan, đơn vị và báo cáo HĐND cùng cấp tại kỳ họp gần nhất.
Cùng với đó, nhiều địa phương kiến nghị về cơ chế phân cấp, phân quyền trong kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công. Quy định hiện nay HĐND cấp tỉnh quyết định kéo dài đối với vốn ngân sách địa phương sẽ mất nhiều thời gian, thiếu tính chủ động cho cấp huyện và cấp xã, đôi khi làm chậm tiến độ giải ngân kế hoạch vốn những tháng đầu năm do còn phụ thuộc vào kỳ họp của HĐND cấp tỉnh.
Vì thế, các địa phương đề nghị xem xét sửa đổi theo hướng phân cấp cho HĐND cấp huyện, cấp xã quyết định kéo dài thời gian thực hiện nhưng không quá ngày 31/12 năm sau đối với nguồn vốn ngân sách cấp mình quản lý và phải bảo đảm phù hợp quy định hiện hành về các trường hợp được phép kéo dài thời gian giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, dự thảo Luật Đầu tư công (sửa đổi) dự kiến sửa đổi một số quy định để tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với cắt giảm thủ tục hành chính; đồng thời, phát huy trách nhiệm của người đứng đầu, phát huy tính linh hoạt, chủ động của các cấp, các ngành trong quản lý và thực hiện kế hoạch đầu tư công phù hợp với năng lực quản lý và thực tế, tiếp tục chuyển đổi phương thức quản lý theo hướng tiền kiểm sang hậu kiểm.
Việc phân cấp sẽ tạo điều kiện để sớm phân bổ kế hoạch vốn, sớm phê duyệt, đưa các dự án vào khai thác, sử dụng, qua đó tăng cường hiệu quả sử dụng nguồn vốn, kịp thời đáp ứng những nhu cầu phát sinh trên thực tế.
Cùng với việc sửa đổi một số quy định để tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong đầu tư công, ông Nguyễn Đình Xuân, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bắc Ninh cho biết, để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án trọng điểm trong tỉnh, Bắc Ninh cũng đã yêu cầu các sở, ngành, địa phương liên quan, chủ đầu tư các dự án định kỳ hàng tuần, tháng phải kiểm đếm tiến độ, giám sát, đôn đốc nhà thầu, vận dụng linh hoạt cơ chế, chính sách theo hướng thuận lợi cho người dân trong giải phóng mặt bằng. Đồng thời báo cáo kịp thời UBND tỉnh mọi khó khăn, vướng mắc để bàn phương án giải quyết; đưa ra mốc thời gian cụ thể hoàn thành giải phóng mặt bằng các dự án, nhằm đẩy nhanh tiến độ, về đích đúng kế hoạch, phấn đấu vượt kế hoạch…
Mới đây, tại cuộc họp về tình hình phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công và khó khăn, vướng mắc của 29 bộ, cơ quan Trung ương, địa phương, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, các bộ, ngành, địa phương cần có những giải pháp tháo gỡ vướng mắc ngay từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư, phê duyệt chủ trương đầu tư mới có thể xử lý thấu đáo khó khăn, bất cập trong tổ chức thực hiện giải ngân vốn đầu tư công.
“Đến giữa tháng 9/2024, các bộ, ngành, địa phương phải báo cáo kết quả rà soát, phân loại các dự án đầu tư công theo nhóm đang thực hiện với cam kết tiến độ rõ ràng; nhóm không thể triển khai do vướng mắc cơ chế, chính sách pháp luật; từ đó đề xuất điều chỉnh giảm kế hoạch vốn đã được giao hoặc phân bổ thêm vốn cho các dự án có khả năng hấp thụ”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.