Cơ sở sản xuất viên nén gỗ Tịnh Tâm ở xã Yên Ninh, huyện Phú Lương, mỗi tháng xuất khẩu sang thị trường Hàn Quốc khoảng 700 tấn sản phẩm. Ảnh tư liệu: Vũ Sinh/TTXVN
Thông tin từ Chi hội viên nén gỗ thuộc Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, các doanh nghiệp Việt Nam đã ký được hợp đồng cung cấp viên nén gỗ dài hạn (2 – 3 năm) cho thị trường Nhật Bản. Đây là 1 trong 3 thị trường tiêu thụ viên nén gỗ lớn nhất của Việt Nam và có tính ổn định cao. Trong 6 tháng đầu năm, Nhật Bản nhập khẩu hơn 1,16 triệu tấn viên nén, trị giá hơn 195 triệu USD, tăng 5,65% về lượng và 28,88% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Nguyên liệu cho viên nén gỗ xuất khẩu đi Nhật Bản là từ nguồn gỗ rừng trồng trong nước đã được cấp chứng nhận rừng bền vững (FSC), chủ yếu là từ cây keo.
Tương tự Nhật Bản, sau đợt biến động mạnh về lượng, giá đầu năm 2023, xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam sang Hàn Quốc cũng ghi nhận tín hiệu tăng trở lại. Ông Nguyễn Thanh Phong, Chi hội trưởng Chi hội Viên nén gỗ Việt Nam, nhận định: Trong những tháng tới, nhu cầu viên nén gỗ tại thị trường Hàn Quốc sẽ tăng, lượng tiêu thụ ước đạt 100.000 tấn/tháng. Tương tự, thị trường EU cũng dần ổn định. Những cam kết giảm mạnh phát thải và tăng cường sử dụng năng lượng sinh học đang tạo cơ hội lớn cho xuất khẩu viên nén gỗ phục hồi cả về giá và khối lượng từ những tháng cuối năm 2023.
Thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2022 Việt Nam xuất khẩu 4,9 triệu tấn viên nén gỗ, kim ngạch đạt 0,79 tỷ USD. Phần lớn, viên nén gỗ sản xuất tại Việt Nam được xuất khẩu, với trên 95% lượng xuất khẩu đi Hàn Quốc và Nhật Bản, làm nguyên liệu đầu vào cho sản xuất điện. Một lượng nhỏ được tiêu thụ nội địa làm nguyên liệu chất đốt của các lò hơi, lò sấy. Trong khoảng 10 năm từ năm 2013 -2022, sản lượng xuất khẩu viên nén gỗ của Việt Nam đã tăng 28 lần, trong khi giá trị tăng gấp 34 lần.
Báo cáo “Sản xuất và xuất khẩu viên nén gỗ từ Việt Nam: Thực trạng và xu hướng thị trường đầu ra sản phẩm” do nhóm nghiên cứu các hiệp hội gỗ và Tổ chức Forest Trends công bố tháng 7/2023 cho thấy, nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ trên thế giới sẽ tăng khoảng 250% trong thập kỷ tới, đạt con số 36 triệu tấn. Quy mô thị trường viên nén gỗ sẽ đạt khoảng 31 tỷ USD vào năm 2030. Riêng Nhật Bản, hiện mỗi năm sử dụng khoảng 8 triệu tấn viên nén; trong đó, có 50% – 60% là viên nén từ gỗ. Dự kiến đến năm 2030, nhu cầu viên nén tại Nhật Bản sẽ tăng lên 20 triệu tấn; trong đó, lượng viên nén gỗ sẽ chiếm khoảng 13 –15 triệu tấn. Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam, đặc biệt các doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu đầu vào ổn định và có chứng chỉ bền vững, có nhà máy sản xuất quy mô, quản lý bài bản.
Tuy nhiên thời gian gần đây, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao gây khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất viên nén gỗ. Ghi nhận của nhóm nghiên cứu cho thấy, nguyên nhân là do thị trường đầu ra các sản phẩm gỗ giảm mạnh, làm nguồn phụ phẩm từ chế biến gỗ giảm sâu. Trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ tại các nước không giảm, sự sụt giảm nguồn cung nguyên liệu đầu vào cho sản xuất viên nén gỗ dẫn tới việc cạnh tranh giữa các công ty sản xuất, đẩy giá nguyên liệu viên nén gỗ lên cao. Các doanh nghiệp mong đợi sự trở lại của đơn hàng nội thất trong thời gian gần đây sẽ phần nào giúp giảm áp lực giá nguyên liệu sản xuất viên nén gỗ.
Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam nhận định, ngành viên nén gỗ đang phát triển rất mạnh, mang lại giá trị lớn trong chuỗi giá trị lâm nghiệp. Năm 2022, viên nén gỗ đứng thứ 4 về giá trị xuất khẩu trong 8 mặt hàng xuất khẩu gỗ và lâm sản, chỉ đứng sau đồ gỗ nội ngoại thất, gỗ nguyên liệu, dăm gỗ. Là sản phẩm nằm trong chuỗi rừng trồng, viên nén gỗ có ý nghĩa rất lớn trong nâng cao giá trị cho trồng rừng ở Việt Nam. Xuất khẩu viên nén gỗ Việt Nam có thể đạt hơn 1 tỷ USD trong năm 2023.
Không chỉ phục vụ xuất khẩu, các chuyên gia còn nhấn mạnh, ngành viên nén gỗ Việt Nam đang có cơ hội mở rộng tiêu thụ ở thị trường nội địa khi Chính phủ nỗ lực thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính và sử dụng năng lượng sạch, bao gồm viên nén gỗ nhằm thay thế than trong sản xuất năng lượng.
Theo đó, Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023 (Quy hoạch điện VIII) đặc biệt ưu tiên phát triển nguồn năng lượng tái tạo, bao gồm điện sinh khối nhằm thay thế điện than có mức phát thải cao. Nhu cầu sử dụng viên nén gỗ tại thị trường nội địa có thể mở rộng rất nhanh thời gian tới. Do đó, hiệp hội, doanh nghiệp cần có đánh giá nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ trong nước cũngnhư dự phòng việc cạnh tranh về tiêu thụ và cả nguồn nguyên liệu có thể diễn ra trong tương lai không xa.