Phát triển nhà ở tại Hà Nội - Bài 1: Nỗ lực trong 'cơn khát'

Vốn dĩ mật độ dân số ở trung tâm đã khá lớn, cộng thêm tình hình nhập cư từ các tỉnh, thành trong cả nước về lao động, học tập, sinh sống khiến Hà Nội đang dần quá tải.

Vì vậy, vấn đề nhà ở cho lao động, học sinh sinh viên, công chức, người dân đang trở nên cấp thiết và nhức nhối hơn khi nào hết. Đây cũng là vấn đề thời sự nhiêu tranh luận, khó giải quyết trong thời gian dài vừa qua.

Bài 1: Nỗ lực trong 'cơn khát'

Trong suốt chiều dài phát triển của Thủ đô, vấn đề xây dựng và quy hoạch luôn được quan tâm, thậm chí nóng bỏng tại các nghị trường hay là dư luận xã hội. Quỹ đất ở trung tâm ngày càng hạn hẹp, đắt đỏ, khiến người lao động nghèo khó thực hiện giấc mơ có nhà ở.

Trong lúc đó, các nhà chung cư, tập thể, biệt thự cũ nát vẫn chưa tìm ra được lối thoát trong chuyển đổi, xây dựng và cải tạo lại. Mặc dù chính quyền Hà Nội thời gian qua đã hết sức nỗ lực, nhưng câu chuyện “cung – cầu”  nhà ở luôn ở tình trạng thiếu và “khát”.

Theo số liệu mới nhất của UBND thành phố Hà Nội vừa công bố, tính đến thời điểm 31/12/2020, tổng diện tích sàn nhà ở trên toàn địa bàn Thành phố đạt khoảng 224,73 triệu m2. Diện tích bình quân đầu người đạt khoảng 27,25 m2/người, vượt mục tiêu Chương trình phát triển nhà ở Thành phố giai đoạn 2012-2020 và định hướng đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 996/QĐ-TTg ngày 19/6/2014 (khoảng 26,3 m2/người). Tổng diện tích nhà ở toàn thành phố đã tăng thêm khoảng 49,67 triệu m2 so với năm 2016 (đạt 175,05 triệu m2 sàn).

Những con số trên có thể chứng minh Hà Nội đã nỗ lực vượt bậc để hoàn thành chương trình nhà ở trong một giai đoạn. Tuy nhiên, trong thực tiễn có thể thấy nhu cầu về nhà ở lại ngày càng rất lớn, nhiều người phải thuê nhà đắt đỏ hoặc sống trong môi trường tạm bợ, thiếu điều kiện vật chất. Đặc biệt, gần đây do thiếu nguồn cung giá nhà chung cư trên toàn địa bàn Hà Nội tăng chóng mặt và tốc độ đứng đầu cả nước.

Có thể chứng minh nhu cầu thực tế đối với nhà ở công nhân trên đia bàn được xác định như sau: năm 2015, thành phố có 8 khu công nghiệp hoạt động, với 1.434,2 ha và khoảng 1.581 công nhân, người lao động; năm 2020 có tổng số 10 khu công nghiệp hoạt động với diện tích 1.347,42 ha; trong đó, có 9 khu với diện tích 1.270,5 a đã hoạt động ổn định có tỷ lệ lấp đầy đạt gần 100%, thu hút gần 165 nghìn người lao động.

Để giải quyết bài toàn thiếu chỗ ở, thành phố Hà Nội đã chú trọng và nỗ lực tập trung cho phát triển nhà ở xã hội. Tuy nhiên, vẫn không thể đáp ứng được nhu cầu của người sử dụng nhà.

Cụ thể, giai đoạn từ trước cho đến năm 2015, Hà Nội có tổng diện tích nhà ở xã hội đã phát triển là 1.955.427 m2 sàn, đạt khoảng 69,2% so với nhu cầu thực tế (2.825.034 m2 sàn) và khoảng 50% mục tiêu Chương trình (3.940.000 m2 sàn); trong đó, 245.749 m2 sàn nhà ở cho công nhân; 363.008 m2 sàn nhà ở sinh viên; 1.346.670 m2 sàn nhà ở cho người thu nhập thấp và các đối tượng chính sách khác.

Trong giai đoạn 2016 - 2020 có 25 dự án đã hoàn thành với 1.254.087 m2 sàn nhà ở xã hội, trong đó, nhà sinh viên (ký túc xá) có 2 dự án với 27.201 m2 sàn; nhà ở cho công nhân, không có dự án hoàn thành giai đoạn này; nhà ở phục vụ các đối tượng theo quy định tại Điều 49 của Luật Nhà ở có 23 dự án với khoảng 1.226.886 m2 sàn, 12.659 căn hộ.

Năm 2021 và 8 tháng năm 2022 có 3 dự án đã hoàn thành với 218.431 m2 sàn nhà ở xã hội, 2.404 căn hộ, trong đó, nhà ở cho công nhân có 1 dự án với khoảng 130.220 m2 sàn, 1.170 căn hộ; nhà ở phục vụ các đối tượng theo quy định tại Điều 49 của Luật Nhà ở có 2 dự án với khoảng 88.211 m2 sàn, 1.234 căn hộ.

Ngoài ra, hiện có 49 dự án đang triển khai với 3.920.915 m2 sàn nhà ở xã hội; trong đó, nhà ở cho công nhân có 8 dự án với khoảng 444.711 m2 sàn nhà ở. Nhà ở phục vụ các đối tượng theo Điều 49 của Luật Nhà ở có 41 dự án với khoảng 3.476.204 m2 sàn (gồm: 25 dự án độc lập với khoảng 1.7.631 m2 sàn và 16 dự án nhà ở thương mại có nhà ở xã hội với khoảng 1.788.573 m2 sàn).

Ở lĩnh vực nhà tái định cư, giai đoạn đến năm 2015 đã phát triền 839.460 m2 sàn nhà ở tái định cư, đạt khoảng 52,5% mục tiêu Chương trình. Giai đoạn 2016-2020 có 40 dự án đầu tư xây dựng nhà ở phục vụ tái định cư với 14.916 căn hộ tương đương khoảng 1.189.500 m2 sàn. Tuy nhiên, nhu cầu thực tế cần bố trí nhà tái định cư, nhất là phục vụ cho công tác giải phóng mặt bằng nhiều dự án là rất lớn.

Đối với cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ đang là vấn đề khó khăn, tồn tại nhiều năm, dẫn tới không những chất lượng chỗ ở của người dân chưa cao, mà còn thiếu thốn.

Theo thống kê đến năm 2020, trên địa bàn thành phố có 1.579 nhà chung cư chủ yếu được xây dựng khoảng từ trước năm 1954 và từ năm 1960-1994 tập trung chủ yếu tại các quận nội thành và nội đô lịch sử.

Đến nay, đã có 20 dự án cải tạo xây dựng lại chung cư cũ hoàn thành đưa vào sử dụng (trong đó, trước năm 2016 có 15 dự án; giai đoạn 2016 - 2020 có 04 dự án và trong quý I/2022 có thêm 1 dự án hoàn thành); ngoài ra, có 7 chung cư cũ nguy hiểm cấp D đã cải tạo xây dựng lại hoàn thành đưa vào sử dụng (không thuộc danh mục 1.579 chung cư cũ). Hiện nay, có 9 dự án đang triển khai thực hiện cái tạo, xây dựng lại.

UBND thành phố đã tổ chức rà soát, đánh giá quá trình thực hiện cải tạo, xây dụng lại chung cư cũ, xác định các nội dung khó khăn, vướng mắc để nghiên cứu, xây dựng Đề án cải tạo, xây dụng lại chung cư cũ trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đề án đã được Thành ủy, HĐND Thành phố thống nhất chủ trương để ban hành nhằm đẩy nhanh tiến độ cải tạo xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn Thành phố.

Mặc dù hiện nay đã có đề án cải tạo, xây dựng lại các chung cư, nhưng có thể thấy đây là chương trình có khối lượng công việc khổng lồ, với rất nhiều vướng mắc từ cơ chế chính sách, cũng như thực tiễn khi triển khai, đặc biệt là liên quan đến quyền lợi của rất nhiều người có nhà tại đây.

Bài 2: Đâu là nguyên nhân?