Tây Nguyên tái canh cây cà phê

Cà phê là cây trồng chủ lực của vùng Tây Nguyên, trên 90% diện tích cà phê của Việt Nam tập trung ở vùng này. Tuy nhiên, nhiều diện tích cà phê của Tây Nguyên đã hết chu kỳ sản xuất, già cỗi, năng suất thấp cần phải tái canh, trồng mới lại để cải thiện năng suất và chất lượng.

Thế mạnh của Tây Nguyên

Trong vài năm trở lại đây, kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam luôn đạt giá trị cao. Trong niên vụ 2013 - 2014, cả nước đã xuất khẩu trên 1,6 triệu tấn cà phê nhân, thu về trên 3,7 tỷ USD. Cà phê là mặt hàng có giá trị xuất khẩu đứng thứ hai trong nước, chỉ sau lúa gạo (đối với các mặt hàng nông sản).



Việc phát triển cây cà phê đã góp phần giải quyết việc làm, tạo ra thu nhập cao cho nông dân trồng cà phê, giúp Việt Nam trở thành nước có sản lượng cà phê xuất khẩu xếp thứ hai trên thế giới và đứng thứ nhất về xuất khẩu cà phê vối.

Theo ông Y Dhăm Ênuôl, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Đắk Lắk, hiện tại và trong những năm sắp tới, cây cà phê vẫn giữ một vai trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội của Việt Nam nói chung, vùng Tây Nguyên nói riêng.

Tuy nhiên, là diện tích cà phê già cỗi, kém hiệu quả kinh tế, hết chu kỳ kinh doanh mỗi năm một tăng. Theo Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam, hiện nay, diện tích phê già cỗi từ 20 đến 25 năm tuổi trong cả nước có khoảng 86.000 ha, chiếm 17,3% trong tổng diện tích. Bên cạnh đó, có khoảng 40.000 ha cà phê dưới 20 năm tuổi nhưng có biểu hiện già cỗi, sinh trưởng kém, ít cành thứ cấp, nhiều cành không cho quả, năng suất, chất lượng quả thấp. Như vậy, tổng diện tích cà phê già cỗi cần trồng thay thế và chuyển đổi trong 5 đến 10 năm tới là từ 140.000 - 160.000 ha, tập trung chủ yếu ở các tỉnh Tây Nguyên.

Để giải quyết việc này, Thủ tướng Chính phủ đã cho phép ngành cà phê được tái canh đối với vườn cà phê già cỗi có từ 20 - 25 năm tuổi. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng cam kết cung cấp vốn vay 12.000 tỷ đồng với lãi suất ưu đãi, đổng thời, khuyến khích các doanh nghiệp sau 3 năm tái canh trả được lãi vay thì vốn được vay vẫn được tiếp tục mà chưa phải trả. Bộ này đã có Quyết định số 1987 về quy hoạch phát triển cà phê Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 và các quyết định ban hành về định mức kinh tế kỹ thuật cho tái canh cà phê, quy trình tái canh cà phê.

Gian nan tái canh

Tuy nhiên, hiện nay, mới chỉ có tỉnh Đắk Lắk công bố quy hoạch tái canh cà phê, còn lại các tỉnh khác chưa có quy hoạch, nên các ngân hàng chưa có căn cứ để xây dựng phương án cho vay tái canh cà phê. Việc tái canh cà phê và xây dựng phương án vay vốn để tái canh cà phê phải do người dân chủ động tính toán xây dựng phù hợp với điều kiện hoàn cảnh của từng hộ gia đình và theo mùa vụ (bắt đầu khi mùa mưa, kết thúc trước khi mùa khô bắt đầu từ 1 đến 2 tháng) từ giữa tháng 5 đến tháng 8 hàng năm, mùa vụ tái canh thực hiện trong thời gian rất ngắn.



Việc tái canh cây cà phê ở Đắk Lắk, mặc dù đã có quy hoạch nhưng đồng bào vẫn gặp khó khăn khi tái canh cà phê.

Ông Nguyễn Văn Lợi, xã Quảng Phú, huyện Cư M'gar (Đắk Lắk) cho biết: “Người dân gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn để tái canh cà phê, không thể thế chấp được đất, vì đất trồng cà phê là đất nông nghiệp. Lãi suất cho vay vẫn còn cao, nên đành tự bỏ tiền ra tái canh được chỗ nào hay chỗ đó”.

Cùng quan điểm trên, ông Ma Ne, buôn Bắp, thị trấn Ea pốk, huyện Cư M'gar (Đắk Lắk) chia sẻ: “Việc vay vốn có nhiều công đoạn phức tạp đối với bà con nông dân là người dân tộc. Do vậy, bà con gặp khó khăn để có nguồn tiền tái canh cà phê”.

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp tỉnh Đắk Lắk, Trang Quang Thành, để tái canh cà phê chi phí khá lớn, bình quân 150 triệu đồng/ha, trong khi đó lại mất tiếp nguồn thu nhập từ 5 đến 6 năm. Do vậy, các nông hộ buộc phải “gắn bó” với vườn cà phê già cỗi, không muốn phá bỏ vườn cà phê già cỗi dù đã hết chu kỳ kinh doanh, năng suất thấp.

Theo quy trình tái canh cà phê vối của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sau khi chặt bỏ cây cà phê già cỗi phải cải tạo đất (trồng các loại cây ngắn ngày khác) ít nhất 2 năm và sau khi trồng 3 năm cây cà phê mới bắt đầu cho thu hoạch.

Việc tái canh cà phê cần vốn đầu tư lớn nhưng tài sản trên đất của nông dân (nhà cửa, vườn cây cà phê) chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu, dẫn đến việc xác định giá trị tài sản bảo đảm và thực hiện hợp đồng thế chấp rất khó khăn, giá chuyển nhượng vườn cà phê thực tế rất cao nhưng khi xác định giá để thế chấp thì chỉ được tính theo giá đất nông nghiệp, do UBND tỉnh công bố hàng năm, lãi suất cho vay cao.

Trong khi đó, nhiều hộ trồng cà phê (nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa) không có khả năng tài chính, không có hoặc không đủ vốn tự có để tham gia vào dự án theo quy định hoặc không đáp ứng đủ các điều kiện vay vốn... nên tiến độ chậm, ì ạch, cũng như người dân không nhiệt tình tham gia vào việc tái canh cà phê.

Giám đốc Sở Nông nghiệp tỉnh Đắk Lắk, Trang Quang Thành cho rằng, cần hạ lãi suất cho vay ưu đãi đầu tư chăm sóc, cho vay tái canh cà phê giảm xuống khoảng từ 4 - 5%/năm, cho phép ân hạn trả lãi 3 năm đầu khi chưa thu hoạch, cho phép vay vốn từ lúc cải tạo đất 2 năm để trồng mới, thời hạn cho vay tối thiểu 8 năm.

Theo UBND tỉnh Đắk Lắk, các ngân hàng cùng với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần có biện pháp triển khai giải ngân sớm để có thể người trồng cà phê tin tưởng phá bỏ những vườn trồng cà phê già cỗi không hiệu quả thực hiện nghiêm túc quy trình tái canh cà phê bằng các giống mới mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên cho biết, sẽ tập trung nghiên cứu giải pháp diệt tuyến trùng, nấm, hỗ trợ, giúp đỡ, chuyển giao kỹ thuật chăm bón phòng trừ dịch bệnh để đảm bảo người trồng cà phê an tâm với vườn cà phê mới trồng tái canh.

Bên cạnh đó, sẽ thường xuyên tổ chức hội thảo đầu bờ, chuyển giao kỹ thuật, công nghệ và để người trồng cà phê học tập kinh nghiệm lẫn nhau, sớm rút ra các phương pháp trồng, chăm sóc cho cây cà phê tốt nhất. Các tỉnh, nhất là các địa phương vùng Tây Nguyên tích cực tuyên truyền, vận động để đồng bào nhận thấy cà phê già cỗi hết chu kỳ kinh doanh từ 25 năm tuổi trở lên là không hiệu quả, cần phải trồng tái canh nhằm góp phần phát triển bền vững ngành cà phê Việt Nam.

Quang Huy