Nhìn lại sự đóng góp của cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp cũng như những kế hoạch sẽ được thực hiện để triển khai Chiến lược trên, phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam.
Nông dân Bạc Liêu sử dụng máy cuộn rơm sau khi lúa được thu hoạch bằng máy gặt đập. Ảnh minh họa: Tuấn Kiệt/TTXVN
Cơ giới hóa trong sản xuất đã đóng góp rất lớn trong quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, Thứ trưởng cho biết những thành tựu nổi bật đó là gì?
Đúng là những thành tựu trong sản xuất nông nghiệp thời gian qua có phần đóng góp rất lớn của quá trình cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp.
Trong khoảng 10 năm qua, cơ giới hóa nông nghiệp có những bước phát triển nhất định. Trang bị đông lực đã tăng trung bình từ chưa đầy 2,0 HP lên 3,3 HP/ha /ha canh tác. Số lượng, chủng loại máy và thiết bị phục vụ sản xuất nông nghiệp tăng nhanh. Điển hình, số lượng máy kéo các loại tăng 60%, máy bơm nước tăng 60%, máy gặt đập liên hợp tăng 80%, máy chế biến thức ăn gia súc tăng 90%.
Mức độ cơ giới hoá tại một số khâu trong một số lĩnh vực ngành nông nghiệp có tỷ lệ khá cao như: trồng trọt đạt từ 70 - 100%, chăn nuôi đạt từ 55 - 90%... Việc gia tăng trang thiết bị, máy móc đã góp phần tăng năng suất, chất lượng nông sản, giảm chi phí sản xuất và đảm bảo chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm. Đặc biệt, cơ giới hóa đã khắc phục phần nào những hạn chế do thiếu lao động trong sản xuất nông nghiệp.
Tuy nhiên, quá trình cơ giới hóa nông nghiệp vẫn còn một số hạn chế. Đó là số lượng máy có công suất thấp trên các lĩnh vực còn chiếm tỷ lệ cao, với khoảng 50%. Hay từng khâu trong sản xuất còn không đồng đều, như trong sản xuất lúa việc sử dụng máy gặt đập liên hợp đã trên 80%, nhưng việc áp dụng máy gieo sạ lại mới chỉ đạt khoảng 20%.
Để phát huy hiệu quả cơ giới hóa, góp phần giảm chi phí, tăng năng suất đòi hỏi phải áp dụng cơ giới hóa đồng bộ trong các khâu theo chuỗi giá trị. Do đó, phải thay đổi lại cách tiếp cận trong cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp, thay đổi quy mô về cơ giới hóa.
Trong Quyết định số 858/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược cơ giới hóa nông nghiệp và chế biến nông, lâm, thủy sản đến năm 2030, khái niệm “cơ giới hóa đồng bộ” đã được nêu ra và được rất nhiều nhà khoa học, doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân quan tâm. Vậy nội hàm cơ giới hóa đồng bộ trong nông nghiệp là gì, thưa Thứ trưởng?
Cơ giới hóa nông nghiệp vẫn chưa có sự đồng bộ trong các khâu sản xuất và trong các lĩnh vực. Sự không đồng đều giữa các khâu, công đoạn trong quá trình sản xuất, ảnh hưởng đến lịch thời vụ sản xuất, phòng chống dịch bệnh và biến đổi của thời tiết. Chưa nói đến mức độ cơ giới hóa giữa các khâu trong chuỗi giá trị sản xuất cũng chưa đồng đều đã làm gia tăng chi phí sản xuất.
Đồng bộ được hiểu là trang bị các loại máy, thiết bị, công nghệ trong các khâu sản xuất nông nghiệp với hạ tầng kỹ thuật sản xuất và nguồn nhân lực đồng bộ trong toàn bộ chuỗi liên kết sản xuất từ làm đất, gieo sạ, chăm sóc, thu hoạch, sơ chế, bảo quản, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm.
Để thúc đẩy tiến trình cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp, những giải pháp trọng tâm trong thời gian tới là gì?
Cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp thời gian qua đã có nhiều bước tiến quan trọng, các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ nông dân và cả nhà khoa học đã vào cuộc, tham gia rất tích cực.
Tuy nhiên, ngành nhận thấy sự đầu tư về cơ giới hóa vẫn mang tính dàn trải, đầu tư mang tính cục bộ, nhỏ lẻ. Ở đâu có nhu cầu mua máy động lực gì thì có máy đó; không có máy thì người nông dân cũng có thể tự sáng chế. Hay khi nông dân thấy có một máy cơ giới hay thì sẽ đầu tư để phục vụ sản xuất nhưng họ không hiểu máy đó có hiệu quả với quy mô sản xuất của hộ gia đình hay không. Rất nhiều vấn đề đặt ra cần có những giải pháp phù hợp. Đây là những thực trạng đang đặt ra cần có những trung tâm về cơ giới hóa cấp vùng.
Trong các giải pháp tham mưu cho Chính phủ, Bộ đề xuất hình thành các Trung tâm cơ giới hóa cấp vùng. Trung tâm cơ giới hoá vùng không phải là tổ chức bộ máy hành chính sự nghiệp do Nhà nước thành lập, mà là trung tâm tập hợp các nhà khoa học, doanh nghiệp, hợp tác xã có năng lực về cơ giới hóa, công nghệ mới, công nghệ thông minh để hợp tác, liên kết và cung ứng dịch vụ cơ giới hóa và công nghệ thông minh phục vụ sản xuất nông nghiệp. Đây là nơi đặt hàng cho công tác nghiên cứu, đào tạo của các trường đại học và viện nghiên cứu; là nơi hỗ trợ cơ giới hóa các vùng nguyên liệu quy mô lớn đạt chuẩn.
Trung tâm hoạt động dưới hình thức các doanh nghiệp, hợp tác xã, viện nghiên cứu, trường đại học tự tổ chức liên kết để nghiên cứu, chuyển giao cơ giới hóa, ứng dụng khoa học công nghệ trong xây dựng các vùng nguyên liệu nông lâm thủy sản chủ lực.
Nhà nước giữ vai trò định hướng, khuyến khích phát triển Trung tâm cơ giới hóa vùng nhằm đẩy mạnh tiến trình cơ giới hóa, cơ giới hóa đồng bộ thông qua các cơ chế, chính sách ưu đãi về đất đai, thuế, hỗ trợ đào tạo, cung cấp thông tin; cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ phát triển cơ giới hóa đồng bộ.
Máy bay nông nghiệp không người lái ở Bạc Liêu. Ảnh: Tuấn Kiệt/TTXVN
Theo Thứ trưởng, vai trò của các bên liên quan sẽ như thế nào để có thể triển khai hiệu quả cơ giới hóa đồng bộ?
Để chuyển đổi cách tiếp cận cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất nông nghiệp cần có sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành Trung ương và sự vào cuộc quyết liệt của các địa phương trong tổ chức triển khai thực hiện. Sự vào cuộc tích cực của các nhà khoa học, các viện, trường và các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ nông dân trong chuyển đổi tư duy sản xuất nông nghiệp thì mới có thể đẩy mạnh hiệu quả quá trình cơ giới hóa đồng bộ trong nông nghiệp.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ rà soát và tham mưu trình Chính phủ ban hành cơ chế, chính sách về cơ giới hóa, cơ giới hóa đồng bộ trong nông nghiệp; trong đó, đề xuất chính sách hỗ trợ cơ giới hóa đồng bộ, tham mưu quy định các tiêu chuẩn, quy chuẩn máy nông nghiệp, quy trình cơ giới hóa đồng bộ trong nông nghiệp.
Bộ sẽ chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan ban hành Đề án phát triển Trung tâm cơ giới hóa vùng và hướng dẫn các địa phương thực hiện; tổ chức thực hiện hiệu quả Đề án xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm, thủy sản đạt chuẩn theo Quyết định số 1088/QĐ-BNN-KTHT; trong đó, ưu tiên hỗ trợ phát triển liên kết chuỗi giá trị, xây dựng danh mục nghề, giáo trình đào tạo, tập huấn nghề cho lao động nông thôn về sử dụng máy, thiết bị cơ giới hóa nông nghiệp, dịch vụ phục vụ sản xuất nông nghiệp.
Các địa phương cần cụ thể thể hóa các cơ chế, chính sách về cơ giới hóa phù hợp với tình hình sản xuất nông nghiệp tại địa phương để khuyến khích các doanh nghiệp, hợp tác xã, trang trại, hộ sản xuất tham gia thực hiện.
Xin chân thành cảm ơn Thứ trưởng!