Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải chủ trì hội nghị.
Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, thủy sản là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam với quy mô ngày càng mở rộng. Thương hiệu thủy sản Việt Nam không chỉ được khẳng định trong nước mà còn được đón nhận bởi nhiều quốc gia trên thế giới. Đến nay, sản phẩm thủy sản Việt Nam đã xuất khẩu tới hơn 170 quốc gia và vùng lãnh thổ, giá trị xuất khẩu thủy sản năm 2022 lần đầu tiên cán đích 11 tỷ USD.
Về tình hình xuất nhập khẩu nói chung, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam tháng 10/2023 ước đạt 32,31 tỷ USD, tăng 5,9% so với cùng kỳ năm trước; tổng kim ngạch xuất khẩu 10 tháng ước đạt 291,28 tỷ USD, giảm 7,1% so với cùng kỳ năm trước. Kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam tháng 10 ước đạt 29,31 tỷ USD tăng 5,2% so với cùng kỳ năm trước; tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa ước đạt 266,67 tỷ USD, giảm 12,3% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 10 tháng năm 2023, cán cân thương mại hàng hóa ước tính xuất siêu 24,61 tỷ USD. Trong đó, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản tháng 10 ước đạt 850 triệu USD, tính chung 10 tháng đạt 7,45 tỷ USD.
Tuy nhiên, từ cuối năm 2022 đến nay, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam liên tục giảm do sức cầu tiêu thụ ở các thị trường chính trong tình trạng “lao dốc”.
Theo đại diện Bộ Công Thương, xuất khẩu thủy sản thời gian qua sụt giảm cũng do chịu nhiều áp lực từ các yếu tố vĩ mô cả trong nước và quốc tế. Đầu tiên, giá xuất khẩu của các mặt hàng thủy sản đầu năm nay có xu hướng giảm. Sự cạnh tranh về giá thủy sản trên thị trường quốc tế khiến việc tìm kiếm đơn hàng của các doanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn, dẫn tới việc giảm giá. Tiếp theo, nhu cầu thủy sản nhập khẩu cũng giảm do các quốc gia nhập khẩu cũng chưa tiêu thụ hết lượng hàng tồn kho lớn của năm trước.
Các tháng cuối năm 2023 và năm tiếp theo, tình hình thế giới và khu vực được dự báo tiếp tục có những diễn biến rất phức tạp và khó lường về địa chính trị, gây ảnh hưởng đến sự ổn định toàn cầu, làm gián đoạn, đứt gãy các chuỗi cung ứng, nhu cầu tiêu dùng giảm ở nhiều nước, đặc biệt tại các quốc gia là đối tác thương mại lớn của ngành thủy sản Việt Nam như Hoa Kỳ, EU, nhóm thị trường CPTTP…
Ngoài những rủi ro do những tác động của tình hình chính trị, kinh tế - xã hội toàn cầu, các doanh nghiệp xuất khẩu của ngành hiện gặp rất nhiều khó khăn trong việc tiếp cận và khai thác thị trường do việc gia tăng các rào cản thương mại, yêu cầu về tính bền vững đối với sản phẩm bao gồm các khía cạnh xã hội, môi trường và kinh tế trong toàn bộ chuỗi cung ứng như “thẻ vàng IUU” tại các thị trường tiêu thụ chủ lực như nhóm thị trường EVFTA, Hoa Kỳ…
Mặc dù vậy, một số tín hiệu tốt từ thị trường thế giới và trong nước cũng như xu hướng tiêu dùng gia tăng ở các thị trường chính vào những tháng cuối năm đang đem lại triển vọng phục hồi xuất khẩu ngành hàng này. Tín hiệu mừng của xuất khẩu thủy sản đến từ sự phục hồi của các thị trường chủ lực do nhu cầu tăng vào các dịp lễ cuối năm với các sản phẩm thế mạnh của ngành như: Cá ngừ, tôm, cá tra.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, 9 tháng đầu năm nay, xuất khẩu thủy sản cả nước đạt 6,6 tỷ USD, giảm 22,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, xuất khẩu giảm sâu trong giai đoạn nửa đầu năm với 27%. Từ tháng 6 trở đi tăng trưởng âm thu hẹp dần. Riêng trong tháng 9, doanh số xuất khẩu chỉ còn thấp hơn 5% so với cùng kỳ nên tổng kim ngạch trong quý III chỉ thấp hơn 12% so với cùng kỳ năm 2022 và đây cũng là mức giảm ít nhất trong 3 quý năm nay.
Mức độ hồi phục doanh số xuất khẩu thủy sản trong thời gian tới phụ thuộc phần nhiều vào 2 thị trường chính là Mỹ và Trung Quốc. Cả 2 thị trường này đều có những tín hiệu khả quan về mặt nhu cầu. Các đơn hàng từ 2 thị trường này đang tăng trở lại, nhưng giá xuất khẩu vẫn ở mức thấp hơn so với cùng kỳ năm ngoái.
Đại diện Thương vụ Việt Nam tại Canada cho biết, số liệu theo dõi tại địa bàn từ nguồn của Cơ quan thống kê Canada cho thấy kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang Canada ngày càng chậm lại trong những tháng Quý III/2023. Xuất khẩu thuỷ sản sang thị trường này cũng ghi nhận sự sụt giảm. Đối với thủy sản tươi/đông lạnh ghi nhận sự sụt giảm so với cùng kỳ năm ngoái, đến hết tháng 8/2023, xuất khẩu chỉ đạt 83 triệu USD; trong khi năm 2022, Việt Nam xuất khẩu được gần 235 triệu USD. Hàng năm, Canada có nhu cầu nhập khẩu khoảng trên 2.8 tỷ USD từ các nước, năm 2022, Việt Nam đứng vị trí thứ 3, với thị phần khoảng 7%, sau Hoa Kỳ và Trung Quốc. Tuy nhiên, với tốc độ sụt giảm mạnh (50.5%), Việt Nam hiện tụt xuống thứ 6 về thị phần. Đối với thủy sản chế biến, Việt Nam cũng ghi nhận sự sụt giảm so với cùng kỳ năm ngoái (-35.6%), chỉ đạt 48 triệu USD.
Còn Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU cho biết, hiện EU đã áp dụng ngày càng chặt chẽ hơn các quy định về xanh và bền vững, đề nghị doanh nghiệp tìm hiểu kỹ thông tin và có kế hoạch phát triển thị trường một cách bài bản, quản lý chất lượng. Đồng thời, các doanh nghiệp, hợp tác xã sản xuất, xuất khẩu nhóm thủy sản, xuất khẩu sang EU cần thực hiện nghiêm quy định của EU để giảm tần suất cảnh báo.
Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU cảnh báo, cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU sẽ tác động trực tiếp lên 4 nhóm ngành sản xuất, xuất khẩu lớn của Việt Nam là sắt thép, xi măng, nhôm và phân bón. Do vậy, Việt Nam cần có lộ trình, văn bản chi tiết để hướng dẫn doanh nghiệp tiếp cận cơ chế CBAM và có thể ban hành các gói ưu đãi hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang sản xuất sạch hơn, tránh bị đánh thêm thuế carbon khi xuất sang EU.
Giai đoạn vừa qua, Chính phủ đã yêu cầu, quyết liệt, sát sao chỉ đạo các Bộ, ngành cùng phối hợp với các địa phương, hiệp hội ngành hàng, đặc biệt là ngành thủy sản, ưu tiên nguồn lực triển khai nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, hồi phục sản xuất, kinh doanh cho doanh nghiệp của ngành.
Bộ Công Thương đã và đang phối hợp triển khai đồng bộ nhiều biện pháp xúc tiến thương mại nhằm hỗ trợ sản xuất, kinh doanh trong nước, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tiếp tục giữ vững, củng cố vị thế tại các thị trường đã có các Hiệp định thương mại tự do, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan hỗ trợ doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu cũng như ứng phó với các rào cản thương mại, các biện pháp phòng vệ thương mại.