Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại Sturtevant, Wisconsin, ngày 8/5/2024. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo kênh CNN ngày 9/5, quyết định trên được đưa ra sau nhiều cuộc điện đàm giữa Tổng thống Biden với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu bắt đầu từ giữa tháng 2. Trong các cuộc điện đàm, ông Biden đã thúc giục Thủ tướng Israel xem xét lại kế hoạch tấn công thành phố Rafah đông đúc ở miền Nam Gaza, nơi vốn là tuyến đường quan trọng cho viện trợ nhân đạo.
Theo các quan chức Mỹ, các cuộc gặp trực tuyến và trực tiếp giữa các quan chức an ninh quốc gia Mỹ hàng đầu và người đồng cấp Israel đều nhằm mục đích gửi đi cùng một thông điệp. Đó là có nhiều cách khác để truy lùng Hamas mà không cần đưa quân vào Rafah.
Ở nhiều cấp độ, Tổng thống Biden và các quan chức Mỹ đã cảnh báo ông Netanyahu rằng sẽ không để Israel dùng vũ khí Mỹ trong cuộc cuộc tấn công lớn vào Rafah. Ngày 9/5, các quan chức Nhà Trắng cho biết đó là thông điệp mà Nhà Trắng tin rằng chính phủ Israel đã hiểu rõ.
Tuy nhiên, công khai những cảnh báo này là một bước đi mà Tổng thống Biden từ lâu muốn tránh. Cảnh báo công khai sẽ tạo ra bước ngoặt thay đổi và gây ra vết rạn nứt lớn nhất trong quan hệ Mỹ - Israel kể từ khi bắt đầu cuộc chiến ở Gaza ngày 7/10/2023. Ngay cả dưới áp lực từ những người cấp tiến trong đảng Dân chủ, Tổng thống Biden vẫn cẩn thận để tránh rạn nứt công khai với Thủ tướng Netanyahu.
Tuy nhiên, trong các cuộc họp nội các chiến tranh của ông Netanyahu, quyết định tấn công Rafah dường như sắp được đưa ra. Lực lượng Phòng vệ Israel đã hiện diện ở Rafah và dọc biên giới của thành phố này, phong tỏa hai điểm tiếp nhận viện trợ và cảnh báo rằng sắp xảy ra cuộc tấn công lớn.
Theo các quan chức Mỹ, cuối cùng Tổng thống Biden cũng cho rằng những lời cảnh báo của mình không được chú ý và vì vậy ông đã thay đổi hướng đi.
Tuần trước, ông Biden đã ký lệnh tạm dừng cung cấp 3.500 quả bom cho Israel mà các quan chức chính quyền Mỹ lo ngại Israel sẽ thả xuống Rafah. Và ngày 8/5 trong cuộc trả lời phỏng vấn kênh CNN, Tổng thống Biden đã nói rõ với thế giới những gì ông nói riêng với Thủ tướng Netanyahu. Ông tuyên bố: “Nếu họ tiến vào Rafah, tôi sẽ không cung cấp vũ khí…”.
Tối hậu thư không phải là điều bất ngờ
Các trợ lý của Tổng thống Biden cho biết thông điệp này sẽ không gây ngạc nhiên cho Israel.
Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby nói vào ngày 9/5: “Tôi có thể đảm bảo rằng những quan ngại cũng như tuyên bố trực tiếp và thẳng thắn mà Tổng thống đưa ra trong cuộc phỏng vấn đó là nhất quán với những gì ông đã nói với Thủ tướng Netanyahu và các quan chức Israel”.
Theo ông Kirby, chính phủ Israel từ lâu đã hiểu rằng tấn công Rafah sẽ ảnh hưởng tới tương lai của số vũ khí mà Mỹ định chuyển cho Israel.
Dù biết hay không biết về quan điểm của Tổng thống Biden nhưng các quan chức Israel đều phản ứng sốc trước thông báo công khai này. Thủ tướng Netanyahu đã tuyên bố: “Nếu cần đứng một mình, chúng tôi sẽ đứng một mình. Tôi đã nói rằng, nếu cần thiết, chúng tôi sẽ chiến đấu hết sức”.
Các quan chức Israel cũng tìm cách làm giảm nhẹ tác động của “tối hậu thư” trên. Người phát ngôn của quân đội Israel, ông Daniel Hagari, cho biết Israel đã có sẵn vũ khí cần thiết cho các nhiệm vụ mà nước này đang lên kế hoạch.
Ngoài những quả bom loại 2.000 pound (trên 900kg), Tổng thống Biden cũng nói với CNN rằng Mỹ có thể hoãn chuyển cả pháo trong trường hợp Rafah bị tấn công. Mặc dù có kích thước nhỏ hơn bom, nhưng Mỹ coi pháo là vũ khí thiếu chính xác, có thể gây thiệt hại nguy hiểm ở các khu vực thành thị.
Nghi ngờ về ý định của Israel ở Rafah
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Ảnh: AFP/TTXVN
Israel tuyên bố chiến dịch hiện tại ở Rafah có quy mô hạn chế và một số quan chức Mỹ cũng đánh giá tương tự. Nhưng trong hậu trường, vẫn còn những nghi ngờ về ý định của Israel khi nước này cung cấp cho Mỹ ít thông tin rõ ràng về kế hoạch với Rafah.
Trong suốt cuộc xung đột ở Gaza, Tổng thống Biden ngày càng không đồng tình với Thủ tướng Netanyahu, ngay cả khi ông công khai khẳng định rằng sự ủng hộ của ông dành cho Israel là không hề lay chuyển.
Tổng thống Biden đã nói rõ rằng cho dù cuộc chiến Israel - Hamas diễn ra theo chiều hướng nào, Mỹ sẽ vẫn là đồng minh vững chắc nhất của Israel chừng nào ông còn là tổng thống. Tuy nhiên, theo các cố vấn Mỹ, sự ủng hộ mà ông Biden dành cho Israel khác với sự ủng hộ mà ông dành cho cá nhân Thủ tướng Netanyahu.
Rafah không phải là điều duy nhất gây khó khăn cho mối quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo.
Trước đó, khi binh sĩ Israel vô tình giết chết 7 nhân viên cứu trợ của tổ chức World Central Kitchen tại Gaza vào đầu tháng 4 mà một trong số họ là công dân Mỹ, Tổng thống Biden đã không còn kiên nhẫn.
Các cố vấn kể rằng, khi biết tin này, ông Biden đã tỏ ra tức giận. Ông nói rõ với các cố vấn rằng cái chết của các nhân viên cứu trợ là sự cố không thể chấp nhận và đó là thời điểm cần có phản ứng mới. Các trợ lý của ông Biden nhanh chóng sắp xếp một cuộc điện đàm với Thủ tướng Netanyahu.
Trong cuộc gọi ngắn gọn, Tổng thống Biden đã đưa ra cảnh báo mới cho Thủ tướng Netanyahu: Nếu Israel không đi đúng hướng, Mỹ sẽ xem xét lại cách hỗ trợ Israel trong cuộc xung đột.
Đây là tín hiệu rõ ràng nhất rằng sau sáu tháng diễn ra cuộc chiến ở Gaza, Tổng thống Biden đã bắt đầu xem xét nghiêm túc về việc đặt điều kiện cho các gói hỗ trợ mà Mỹ dành cho Israel. Nhưng ngay cả khi đó, vẫn chưa ai biết chính xác những hậu quả sẽ như thế nào và những hành động nào của Israel cuối cùng sẽ khiến Tổng thống Biden đưa ra quyết định.
Kể từ đó, Nhà Trắng đã ca ngợi Israel vì đã thực hiện các bước để tăng cường viện trợ nhân đạo. Tuy nhiên, Rafah vẫn tiếp tục ảnh hưởng tới mối quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo. Các quan chức Israel vẫn nhấn mạnh cần phải truy lùng Hamas trong thành phố Rafah, ngay cả khi phía Mỹ chưa thấy Israel có kế hoạch bảo vệ dân thường ở đó.
Theo các quan chức Mỹ, các cuộc họp giữa hai bên đã không thống nhất được về vấn đề này. Các quan chức Nhà Trắng không chấp nhận kế hoạch bảo vệ dân thường của Israel và đã tuyên bố rõ ràng rằng đưa quân vào Rafah sẽ dẫn đến một thảm họa nhân đạo.
Trong khi đó, ngày 9/5, ông Kirby nêu rõ: “Theo quan điểm của Tổng thống Biden, chiến dịch tấn công Rafah sẽ không thúc đẩy được mục tiêu tiêu diệt Hamas”.
Cũng trong ngày 9/5, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Matthew Miller tuyên bố chiến dịch quân sự lớn ở Rafah sẽ làm suy yếu vị thế của Israel trong những cuộc đàm phán giải thoát con tin với Hamas.