Từ quý III/2009, ngành Hải quan chính thức thực hiện thí điểm thủ tục Hải quan điện tử (TTHQĐT). Qua 2 năm thực hiện tại một số đơn vị như Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai…, bên cạnh những thành công, mở ra hướng áp dụng đại trà phương thức thủ tục hải quan điện tử, cũng cho thấy những bất cập cần được tháo gỡ.
Trong đó, yếu tố công nghệ thông tin (CNTT) là điều kiện quan trọng để thực hiện TTHQĐT… Xung quanh vấn đề này, báo Tin Tức đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Mạnh Tùng (ảnh), Phó Ban cải cách Hiện đại hóa hải quan.
´Theo ông, sau 2 năm thực hiện TTHQĐT đã tạo được đột phá gì trong hoạt động hải quan?Trước hết, thực hiện Quyết định 103/TTg ngày 12/8/2009 về thí điểm TTHQĐT đã giúp chúng tôi hình thành đội ngũ cán bộ công chức hải quan (CBCCHQ) tiếp cận sâu với CNTT, như một trường học đào tạo nhờ thực tiễn… Cũng thông qua triển khai TTHQĐT đã hình thành hệ thống CNTT trong hoạt động hải quan... Quá trình thực hiện QĐ103 cũng cho thấy việc thực hiện TTHQ cởi mở hơn rất nhiều so với thủ tục thủ công truyền thống. Thực tế theo dõi hơn 2 năm thực hiện, chúng tôi nhận thấy không có vụ việc nào lớn mang tính chất tiêu cực khi thực hiện TTHQ theo quyết định này…
´Tuy nhiên thực tế qua 2 năm triển khai TTHQĐT cũng bộc lộ một số tồn tại, ông có thể cho biết cụ thể là những gì?Phải nhìn nhận một thực tế là trong lãnh đạo điều hành, thời gian đầu, một số cục hải quan còn chưa thực sự quyết liệt, nên nhịp độ triển khai bị dồn vào giai đoạn cuối. Cũng phải nói thêm rằng, tiến độ chậm và hạn chế trong thực hiện TTHQĐT ở một số nơi thuộc ngành hải quan, còn có lý do ở mối liên hệ trong công tác với một số đơn vị, cơ quan khác khiến mức độ tự động hóa (liên quan đến CNTT) trong HQĐT cũng bị hạn chế theo. Cụ thể là trong triển khai TTHQĐT, chúng tôi triển khai song song cùng những đề án khác như: Thanh toán điện tử phải kết hợp với ngân hàng thương mại.. thì còn thiếu đồng bộ. Bên cạnh đó cũng còn khoảng cách giữa các đơn vị trong ngành hải quan và giữa các chi cục với nhau trong thực hiện TTHQĐT, nên khi hàng hóa làm thủ tục vào ở nơi này, nhưng thủ tục ra lại ở nơi khác đôi khi cũng gặp khó khăn trong thực hiện.
CNTT trong lĩnh vực TTHQĐT thường bị phàn nàn nhiều hơn cả. Và tồn tại thì đều gặp ở các khâu: Hệ thống ứng dụng (phần mềm); hạ tầng (phần cứng) thiết bị máy móc; hạ tầng mạng… Trong đó, tồn tại lớn nhất là phần mềm, bởi khi triển khai mô hình này tại 2 chi cục hải quan chẳng hạn thì đòi hỏi phải thay đổi hệ thống, nhưng theo đó vẫn là các ứng dụng liên quan, như việc theo dõi trị giá, rủi ro thì áp chung cho cả 2 loại hình HQĐT và thủ công. Tuy nhiên, theo qui định của TTHQĐT thì phải xử lý tình huống khi hệ thống CNTT của hải quan và DN, hoặc hạ tầng viễn thông quốc gia có trục trặc; do vậy trách nhiệm của CBCCHQ là phải chuyển ngay từ TTHQĐT sang thủ tục hải quan thủ công.
´Vậy, ngành hải quan có kiến nghị gì để tháo gỡ?“Nghị định 102/2009/NĐ-CP ngày 6/11/2009 quy định việc quản lý và thực hiện đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin đối với các dự án ứng dụng công nghệ thông tin sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước” với mục đích tạo điều kiện cho không chỉ ngành hải quan, mà cho cả các bộ, ngành khác trong đầu tư CNTT… Tuy nhiên, có một thực tế chung, mà rõ nhất là hải quan đang gặp nhiều khó khăn trong thực hiện. Đó là quá trình mua sắm phục vụ hạ tầng CNTT bị kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ yêu cầu về TTHQĐT. Ví dụ, phần mềm nhiều lỗi cần nâng cấp thì theo qui định của NĐ102 phải xây dựng như một dự án, bảo đảm đủ qui trình từ khâu nghiên cứu tiền khả thi, khả thi, thẩm định, phê duyệt… liên quan đến các bộ phận khác ngoài hải quan, nên không thể đáp ứng ngay yêu cầu về CNTT trong thực hiện TTHQĐT… Trong khi hải quan đòi hỏi tiến độ này phải khẩn trương, vì hệ thống đang vận hành, phải dừng lại là rất khó khăn.
Vậy nên, ngành hải quan có nhiều kiến nghị, nhưng trước mắt, chúng tôi mong muốn việc thực hiện NĐ102 được thuận lợi. Cụ thể là cần có qui định rõ hơn là với dự án ở qui mô nào thì theo qui trình nào. Nếu là dự án ở mức trên dưới 1 tỷ đồng, thì nên có phương án tháo gỡ cho hải quan được đẩy nhanh tiến độ mua sắm, tránh những qui định quá chặt chẽ để tạo điều kiện đẩy mạnh TTHQĐT, bởi CNTT là điều kiện quan trọng để thực hiện hải quan điện tử…
Xin cảm ơn ông !