Sông Phan bắt nguồn từ sườn nam dãy núi Tam Đảo, chảy qua 24 xã thuộc các huyện Tam Đảo, Tam Dương, Vĩnh Tường, Vĩnh Yên, Bình Xuyên của tỉnh Vĩnh Phúc. Con sông này có vai trò lớn trong cấp thoát nước, ổn định môi trường. Tuy nhiên tình trạng xâm lấn sông làm nhà ở và chiếm dụng mặt nước nuôi trồng thủy sản đang làm sông Phan “chết dần”.
Báo cáo của cơ quan chức năng Vĩnh Phúc cho biết: Ước tính bình quân mỗi ngày có gần 20.000 m3 nước thải sinh hoạt của hơn 210.000 hộ dân trong lưu vực, 4.000 m3 nước thải của các khu và cụm công nghiệp chưa qua xử lý, hơn 21.000 m3 nước thải của hàng triệu trâu bò, lợn, gà, vịt và hàng trăm tấn rác thải đổ trực tiếp lấp chặn dòng sông Phan. Các chỉ số ô nhiễm của dòng sông vượt chuẩn cho phép rất nhiều lần: nồng độ BOD5 trong nước mặt có thời điểm vượt từ 2-2,5 lần, COD vượt từ 2,6-2,8 lần, amoni vượt từ 1,2-1,6 lần so với tiêu chuẩn QCVN 08.
Vĩnh Phúc đã bỏ ra 32 tỷ đồng từ năm 2008 hỗ trợ làm giảm thiểu ô nhiễm môi trường ở 15 xã khu vực nông thôn và khu vực sông Phan nhưng vẫn chưa có sự chuyển biến đáng kể. Để tiếp tục cứu cho sông Phan dần “sống” lại, UBND tỉnh đã có chủ trương đầu tư hàng trăm tỷ đồng hỗ trợ để nạo vét và chỉnh trị dòng chảy; nâng cấp, xây mới các điều tiết trên sông này... Mong rằng, những biện pháp đề ra cần sớm đi vào thức tế và đạt hiệu quả để trả lại dòng nước xanh trong trên sông Phan.
Nguyễn Trọng Lịch