Các bị cáo khai báo trước Hội đồng xét xử tại phiên tòa xét xử sơ thẩm ngày 8/3/2021. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN
Vụ án này sẽ được Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đưa ra xét xử phúc thẩm vào ngày 27/9 tới để xem xét kháng cáo của 6 bị cáo và Công ty trách nhiệm hữu hạn đầu tư Mai Phương (người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án).
Khu đất 3.400 m2 tại Tam Đảo (Vĩnh Phúc) là khu biệt thự tại Tam Đảo do Trịnh Xuân Thanh (nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam - PVC) bàn bạc với Đỗ Văn Hồng (Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư và xây lắp Dầu khí Kinh Bắc – PVC Kinh Bắc) mua bằng tiền tạm ứng trái quy định của PVC (năm 2010), gây thiệt hại cho PVC hơn 13 tỷ đồng. Sau đó, năm 2011, Thanh chỉ đạo Hồng bán lại khu đất này cho Công ty Mai Phương (khi đó do ông Trịnh Xuân Giới – bố Thanh đứng tên chủ sở hữu) với giá 23,8 tỷ đồng. Năm 2015, ông Giới bán lại Công ty Mai Phương cho bà Trần Dương Nga (vợ Thanh). Năm 2016, bà Nga làm thủ tục chuyển nhượng Công ty Mai Phương cho ông Kiều Đào Lâm (ở Vĩnh Phúc) với giá 45 tỷ đồng, trong đó có lô đất 3.400 m2 đất tại Tam Đảo nói trên (gọi tắt là lô đất).
Tại bản án sơ thẩm tuyên ngày 15/3/2021, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã tuyên trả lại cho PVC quyền sử dụng 3.400 m2 đất tại Tam Đảo nói trên; kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền tiến hành các thủ tục xác nhận quyền sử dụng đất cho PVC; đồng thời tiếp tục thu giữ Giấy chứng nhận quyền sử dụng mảnh đất này (đứng tên chủ sở hữu là Công ty Mai Phương) hiện lưu trong hồ sơ vụ án.
Sau khi bản án sơ thẩm tuyên, Công ty Mai Phương đã làm đơn kháng cáo, không đồng ý với nội dung đã tuyên nêu trên và cho rằng Tòa án cấp sơ thẩm đã không xem xét đến quyền, lợi ích hợp pháp của Công ty Mai Phương, không đánh giá chứng cứ đúng thực tế khách quan, ra quyết định không đúng pháp luật làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của Công ty Mai Phương.
Trong đơn bổ sung yêu cầu kháng cáo và kiến nghị tới Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội gửi ngày 24/9, Công ty Mai Phương cho rằng quyết định của Tòa cấp sơ thẩm về phần dân sự liên quan đến Công ty Mai Phương đã không đảm bảo nguyên tắc “tự định đoạt của đương sự” và đề nghị Tòa cấp phúc thẩm bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình.
Công ty Mai Phương cho rằng, tại phiên tòa sơ thẩm cũng như trong toàn bộ quá trình giải quyết vụ án, đại diện của PVC không có yêu cầu nào thể hiện rằng PVC yêu cầu được đứng tên chủ sở hữu, sử dụng đối với lô đất 3.400 m2 tại Tam Đảo, PVC chỉ yêu cầu Tòa án buộc Trịnh Xuân Thanh và Đỗ Văn Hồng liên đới bồi thường cho PVC số tiền hơn 13 tỷ đồng là số tiền bị thiệt hại do hành vi tạm ứng tiền và góp vốn trái quy định gây nên.
Công ty Mai Phương viện dẫn Điều 5, khoản 1 - Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 quy định: “Tòa án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của đương sự và chỉ giải quyết trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đó”. Công ty Mai Phương cho rằng, việc Tòa cấp sơ thẩm tuyên trả lại cho PVC lô đất là giải quyết vượt quá phạm vi yêu cầu của PVC.
Do vậy, theo Công ty Mai Phương, trong khi đương sự là PVC không yêu cầu được sở hữu và trả lại 3.400m2 đất, đại diện Viện kiểm sát giữ quyền công tố tại phiên tòa cũng chỉ đề nghị Trịnh Xuân Thanh và Đỗ Văn Hồng liên đới bồi thường hơn 13 tỷ đồng cho PVC nhưng Tòa cấp sơ thẩm lại tuyên trả lại lô đất cho PVC là trái với nguyên tắc “quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự”.
Trong đơn, Công ty Mai Phương phân tích, Tòa cấp sơ thẩm tuyên Trịnh Xuân Thanh phạm tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” về hành vi tạm ứng và góp vốn trái quy định. Như vậy phải xác định “góp vốn” là giao dịch vô hiệu. Còn các giao dịch tiếp theo có vô hiệu hay không và giải quyết vấn đề vô hiệu như thế nào còn phải tuân theo quy định của pháp luật dân sự. Trong giao dịch chuyển nhượng quyền sử dụng lô đất giữa PVC Kinh Bắc và Công ty Mai Phương, đối tượng giao dịch đã được đăng ký tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Công ty Mai Phương phải trả tiền để có được quyền sử dụng hợp pháp lô đất chứ không phải tự nhiên mà có.
Từ những phân tích trên, Công ty Mai Phương cho rằng nếu giao dịch góp vốn bị tuyên là vô hiệu thì những giao dịch tiếp theo (bao gồm giao dịch nhận chuyển nhượng phần vốn góp của ông Kiều Đào Lâm) phải được xem xét vấn đề ngay tình và phải bảo vệ quyền lợi của các bên thứ ba ngay tình. Giao dịch chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của bà Trần Dương Nga trong Công ty Mai Phương cho ông Kiều Đào Lâm, trong đó có quyền sử dụng lô đất là giao dịch không bị pháp luật cấm; ông Kiều Đào Lâm không biết và không thể biết về việc lô đất mà PVC Kinh Bắc chuyển nhượng cho Công ty Mai Phương được hình thành từ nguồn tiền nào. Do vậy, trong trường hợp này phải áp dụng quy định của pháp luật về bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự vô hiệu.
Như vậy, chủ sở hữu hiện tại của Công ty Mai Phương là ông Kiều Đào Lâm - người đang quản lý và sử dụng lô đất phải được xác định là người thứ ba ngay tình và cần được pháp luật bảo vệ.
Bộ luật Dân sự 2015 không có quy định định nghĩa người thứ ba ngay tình. Tuy nhiên, cách giải thích phổ biến hiện nay thì người thứ ba ngay tình là người đang chiếm hữu tài sản ngay tình, nghĩa là người đó có căn cứ để tin rằng mình có quyền đối với tài sản đang chiếm hữu vì không biết và không buộc phải biết rằng người đã thực hiện giao dịch với mình không có quyền chuyển giao đối với tài sản giao dịch. Họ hoàn toàn trung thực, ngay thẳng khi tham gia vào giao dịch đó.
Để bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình, Điều 133, khoản 2 - Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định: “Trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu nhưng tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền, sau đó được chuyển giao bằng một giao dịch dân sự khác cho người thứ ba ngay tình và người này căn cứ vào việc đăng ký đó mà xác lập, thực hiện giao dịch thì giao dịch đó không bị vô hiệu”.
Từ những phân tích nêu trên, Công ty Mai Phương đề nghị Tòa cấp phúc thẩm xem xét tuyên trả lại Giấy chứng nhận quyền sử dụng lô đất 3.400 m2 tại Tam Đảo cho Công ty Mai Phương.