Ngày 2/6, một trực thăng Mi-17 của Iran đã bay qua sa mạc phía đông Iran hướng tới một trong những căn cứ bí mật của Lực lượng Vệ binh cách mạng Iran. Chiếc trực thăng hạ cánh xuống một khu vực gần 2 toà nhà được bao phủ bằng những lớp thép đặc biệt cỡ lớn.
Chuẩn tướng Farzad Ismaeli, Chỉ huy lực lượng phòng không Iran và một số nhân viên thuộc Lực lượng Vệ binh cách mạng hồi giáo Iran (IRGC), cho biết tổ hợp trên là hệ thống radar Ghadir, một hệ thống radar cảm biến tầm xa đầu tiên của Iran. Các hệ thống radar tầm xa ngoại biên (OTH) có thể phát hiện những mục tiêu nhỏ ở một phạm vi rất rộng, bất kể độ cao của mục tiêu so với mặt nước biển.
Với việc sở hữu loại radar tầm xa trên, Iran đã nâng khả năng của mình lên một nấc mới trong việc phát hiện và bảo vệ trước một cuộc tấn công từ trên không, thay đổi tiềm năng cán cân sức mạnh quân sự tại vịnh Persique.
Trong nhiều năm, các hệ thống radar OTH đã tạo thành xương sống cho việc bảo vệ chủ quyền trước những siêu cường thế giới. Mỹ gần đây đã triển khai một hệ thống radar OTH có thể phát hiện mục tiêu cách bờ biển nước Mỹ khoảng 3.000km.
Hệ thống radar OTH mới của Iran. |
Australia, một mục tiêu tiềm năng của các máy bay ném bom chiến lược của Trung Quốc, đã phát triển hệ thống cảm biến OTH Jindalee, với tầm phát hiện mục tiêu tương tự.
Như đã biết, giới hạn đường chân trời luôn là một trong những yếu tố chính ảnh hưởng đến tầm hoạt động của radar. Bằng cách dựa vào cách thức mà sóng radar tương tác với bầu khí quyền, người ta có thể tạo ra những loại radar có khả năng 'nhìn' xa hơn giới hạn những loại radar thường.
Để đạt được những khả năng khác thường đó, hệ thống radar OTH đã ứng dụng từ một hiện tượng tự nhiên độc nhất vô nhị. Thay vì phát trực tiếp sóng radio về phía mục tiêu, hệ thống radar OTH phát ra những sóng dao động dài vào tầng điện ly.
Tần số sóng sẽ dội ngược xuống khu vực mục tiêu, cho phép radar phát hiện và nhận dạng mục tiêu từ trên không, thậm chí mục tiêu ẩn nấp dưới khu vực địa hình như đồi, núi.
Ngoài việc phát hiện những máy bay tàng hình, OTH còn có thể nhận dạng tên lửa đạn đạo và thậm chí những vệ tinh ở quỹ đạo thấp. Tầm hoạt động rộng của hệ thống radar này cho phép chúng không bị hư hại trước những cuộc tấn công quy mô nhỏ bằng tên lửa chống bức xạ và đài nhiễu âm.
Về mặt trái, hệ thống rada OTH rất đồ sộ, không thể cơ động và không chính xác. Sai số về khoảng cách trong việc phát hiện một mục tiêu cụ thể lên tới hàng km. Ngoài ra, hệ thống rada OTH cũng cần một nguồn năng lượng khổng lồ để duy trì hoạt động.
So với các hệ thống rada OTH của các quốc gia khác, hệ thống Ghadir của Iran có lẽ là hệ thống phù hợp nhất. Ông Ismaeli cho biết hệ thống này có phạm vi quan sát lên tới 1.100km và có thể phát hiện mục tiêu ở độ cao lớn nhất là 300km.
Hệ thống Ghadir có 4 máy phát tín hiệu phủ kín 360 độ, nhưng hệ thống này đòi hỏi một nguồn năng lượng rất lớn, và không chắc cả 4 máy này có thể phát tín hiệu cùng lúc. Việc bố trí các mạng ăng ten lệch pha giống nhau giống với hệ thống radar Duga-3 của Liên Xô gần Chernobyl, có thể thấy đây là một thiết kế theo kiểu cũ.
Tướng Ismaeli tuyên bố Iran đang có một kế hoạch nhằm xây dựng một hệ thống radar OTH mạnh hơn có tên Sepehr với phạm vi hoạt động lên đến 3.000km.
Hệ thống Ghadir có vẻ như không thể tồn tại được lâu trong một cuộc chiến tranh cường độ cao với Mỹ, nhưng trong trường hợp một cuộc chiến hạn chế như cuộc tấn công của Mỹ vào nhà máy hạt nhân của Iran, hệ thống radar OTH này có thể trợ giúp Iran trong việc tổ chức phòng thủ.
Thiết bị cảm biến sẽ phát hiện ra một cuộc tấn công đường không trước khi nó tới biên giới Iran một thời gian nhất định, cho phép người dân có đủ thời gian để sơ tán những gì cần thiết, báo động phòng không và giúp lực lượng phòng không phát động những cuộc tấn công phòng ngự.
Hệ thống Ghadir có thể phủ kín toàn bộ Saudi Arabia. Hệ thống Sepehr trong tương lai cũng có thể phát hiện mục tiêu bên trong Israel. Cả hai hệ thống có thể tạo ra những lợi thế nhất định cho Iran và cả Syria.
Mỹ, Israel và Saudi Arabia chưa có cách nào để chống lại hệ thống radar mới trên trong một cuộc tấn công chớp nhoáng. Mỹ đã bỏ nhiều nguồn lực vào nghiên cứu máy bay tàng hình, nhưng hệ thống radar OTH của Iran có lẽ đã vô hiệu hóa những tiến bộ trong công nghệ tàng hình của Mỹ.
Công Thuận (Theo R.C.D)