Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ tập trận trên Vịnh Bengal

Đây là lần đầu tiên trong 8 năm qua, Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ tiến hành tập trận trên Vịnh Bengal. Cuộc tập trận hải quân Malabar diễn ra trong 6 ngày từ 14 đến 19/10/2015, gồm các hoạt động tác chiến chống tàu ngầm, phòng không, huấn luyện thực hiện nhiệm vụ cứu hộ, chiến thuật cũng như các nhiệm vụ khác.

Trong cuộc tập trận này, Mỹ đã điều động tàu sân bay USS Theodore Roosevelt và một tàu ngầm hạt nhân, Lực lượng phòng vệ Nhật Bản (MSDF) triển khai tàu khu trục JS Fuyuzuki trong khi Ấn Độ huy động tàu ngầm INS Shivalik, cùng nhiều tàu chiến và máy bay giám sát hàng hải tới Vịnh Bengal để tham gia cuộc tập trận này.

Thông báo chung của các lực lượng tham gia tập trận cho biết cuộc tập trận Malabar 2015 có ý nghĩa quan trọng nhằm củng cố sự tin cậy lẫn nhau, khả năng phối hợp tác chiến, cũng như chia sẻ kinh nghiệm giữa hải quân Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ.

Tập trận Malabar bắt đầu được Mỹ và Ấn Độ tiến hành từ năm 1992. Nó được xem như một hoạt động củng cố quan hệ hợp tác quốc phòng song phương. Năm 2007, Nhật Bản tham gia vào cuộc diễn tập quân sự này.

Cuộc tập trận Malabar 2007 có ý nghĩa nhiều hơn khi trở thành biểu tượng của sự chuyển biến chính sách an ninh truyền thống Mỹ - Ấn từ thời Chiến tranh lạnh. Hơn nữa, cuộc tập trận bao hàm nhiều hạng mục chưa từng có như phòng không, chống tàu ngầm, trao đổi tác chiến giữa tàu chiến và máy bay.

Tuy nhiên, Malabar 2007 đã khiến Trung Quốc tức giận và phản ứng dữ dội khi cho rằng đây là thỏa thuận hải quân nhằm vào nước này vì Vịnh Bengal là tuyến đường mà 75% lượng dầu khí nhập khẩu của Trung Quốc phải đi qua. Có thể do bầu không khí chính trị vào thời điểm đó không mấy căng thẳng nên Nhật Bản đã quyết định rút lui khỏi cuộc tập trận này.

Nhưng từ năm 2015, Nhật Bản cùng Mỹ và Ấn Độ đã chính thức hóa vai trò của Tokyo trong cuộc tập trận Malabar. Một số chuyên gia phân tích của Nhật Bản đã gọi sự kiện này là "bước ngoặt quan trọng" trong quan hệ hợp tác hải quân giữa Nhật Bản và Ấn Độ.

Các nhà phân tích quốc tế cho rằng, cuộc tập trận Malabar 2015, diễn ra trong bối cảnh đặc biệt bởi Vịnh Bengal có một vị trí chiến lược, là cửa ngõ nối Ấn Độ Dương với Tây Thái Bình Dương, trong đó có Biển Đông và Biển Hoa Đông. Mặc dù, Ấn Độ luôn giữ thái độ trung lập trong những căng thẳng ở Biển Đông nhưng quốc gia này lại ủng hộ Mỹ trong việc kêu gọi tự do hàng hải tại các khu vực tranh chấp.

Theo các chuyên gia Ấn Độ, quá trình phát triển hải quân của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương là một vấn đề địa - chính trị mà Ấn Độ phải quan tâm. Muốn vậy, Ấn Độ cần phải phối hợp với các đối tác hải quân qua tập trận ba bên, bốn bên. Do đó, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đang thực hiện một chính sách an ninh táo bạo hơn khi tìm cách thắt chặt mối quan hệ chiến lược với Mỹ và Nhật Bản trong khi vẫn giữ thái độ quyết đoán với Trung Quốc về vấn đề biên giới.

Theo nhận định của các chuyên gia phân tích, cấu trúc khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thay đổi xuất phát từ chính sách đối ngoại của Trung Quốc. Năm 2013, Trung Quốc đơn phương thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Hoa Đông.

Tháng 1/2014, Trung Quốc ban hành quy định mới về đánh bắt cá ở tỉnh Hải Nam, buộc mọi tàu nước ngoài phải có giấy phép của tỉnh Hải Nam mới được đánh bắt. Mới đây nhất là kế hoạch bồi đắp các đảo nhân tạo của Trung Quốc nhằm thay đổi nguyên trạng trên Biển Đông.

Mối lo ngại về một khoảng trống trong khu vực trước những bước leo thang vi phạm luật pháp quốc tế của Bắc Kinh đã khiến những nhà hoạch định chiến lược của Washington, Tokyo và New Delhi thay đổi suy nghĩ theo hướng thúc đẩy hợp tác kinh tế và quốc phòng.

Phó trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đặc trách Nam Á và Đông Nam Á, bà Amy Searight cho rằng, “Lợi ích của chúng tôi ngày càng chồng lấn. Lập quan hệ đối tác hàng hải với những đồng minh cùng chí hướng là việc rất quan trọng”.

Cuộc tập trận Malabar 2015 với sự kiện Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ xích lại gần nhau hơn về mặt quân sự xuất phát từ những thực tế mới trong tình hình an ninh ở khu vực.

Sau khi cuộc tập trận diễn ra, tờ Thời báo Hoàn Cầu của Trung Quốc đã cảnh báo Ấn Độ không nên bị lôi kéo vào "một chiến dịch chống Trung Quốc" cho dù Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh thể hiện quan điểm thận trọng của Bắc Kinh rằng, Trung Quốc có quan hệ tốt với cả Ấn Độ và Mỹ, đồng thời hy vọng cuộc tập trận sẽ đóng góp cho ổn định khu vực.