Tàu ngầm tấn công năng lượng hạt nhân thế hệ mới Yasen-M của Nga. Ảnh: National Interest
Tập đoàn đóng tàu United dự kiến sẽ hạ thuỷ chiếc tàu ngầm Yasen-M thứ hai vào cuối tuần này, sự kiện đánh dấu việc đẩy mạnh dự án tàu ngầm đắt đỏ nhất của nước Nga thời hậu Xô viết.
Giám đốc Công ty đóng tàu Sevmash, Mikhail Budnichenko phát biểu với Hãng thông tấn nhà nước Nga TASS rằng lễ hạ thuỷ tàu ngầm Novosibirsk, tàu ngầm lớp Yasen-M thứ hai, sẽ được tổ chức đúng vào ngày Giáng sinh 25/12. Ông Budnichenko cho biết thêm, hai tàu ngầm Yasen-M khác sẽ được đặt ky nhân kỷ niệm ngày Chiến thắng Đức Quốc xã năm 2020, theo hợp đồng mua sắm đã ký vào mùa Hè 2019. Novosibirsk cũng như tàu lớp Yasen-M nói chung được đánh giá sẽ là đối thủ xứng tầm của tàu ngầm tấn công Virginia thuộc Hải quân Mỹ.
Đề án tàu ngầm Yasen-M (885-M) là gói hiện đại hóa nhằm lấp đầy khoảng cách 16 năm giữa tàu Yasen đầu tiên được vận hành- Severodvinsk- và tàu ngầm Yasen M đầu tiên có tên K-561 Kazan. Yasen-M được phát triển từ Yasen (Đề án 885), lớp tàu ngầm hạt nhân đa nhiệm thế hệ mới nhất của Nga. Yasen-M được kỳ vọng sẽ là xương sống của hạm đội tàu ngầm Nga, sát cánh cùng với tàu ngầm hạt nhân chiến lược lớp Borei.
Xem video đồ họa tàu ngầm Đề án 885M - lớp Yasen cải tiến (Nguồn: Navy Recognition)
Nhưng TASS lại gọi Novosibirsk là "tàu ngầm sản xuất hàng loạt đầu tiên của Đề án Yasen-M 885M được đặt ky", mặc dù thực tế K-61 Kazan - tàu dự án Yasen-M đầu tiên - đã được hạ thủy từ tháng 3/2017 và đang trải qua các thử nghiệm để chuẩn bị bàn giao cho Hải quân Nga vào tháng 12/2020.
Có hai yếu tố đáng chú ý về sự khác biệt giữa tàu K-561 Kazan và Novosibirsk. Đầu tiên, vẫn còn một số tranh luận về việc liệu có nên coi tàu Kazan là một đơn vị thuộc serie Yasen-M hay chỉ là một trung gian kỹ thuật giữa tàu Severodvisnk nguyên gốc và các tàu lớp Yasen-M mà khởi đầu là Novosibirsk.
Lễ hạ thủy tàu ngầm K-561 Kazan thuộc lớp Yasen-M. Ảnh: RT
Thứ hai, ngay cả khi không đúng về mặt chữ nghĩa, thì cách gọi của TASS vẫn có thể đúng về mặt tinh thần, bởi Novosibirsk dự kiến được đưa vào vận hành trước Kazan, vốn đang trải qua quá trình thử nghiệm bổ sung sau khi phát hiện ra lỗi thiết kế trong hệ thống điều khiển phức tạp của tàu.
Toàn bộ gói nâng cấp Yasen-M vẫn chưa có thông tin chi tiết và có thể có sự khác nhau giữa 8 mẫu được lên kế hoạch sản xuất trong thập kỷ tới, nhưng các đặc tính cơ bản được cho là bao gồm: tiếng ồn thấp, hệ thống tải điện tử hiện đại, thân tàu ngắn hơn và một kho vũ khí mạnh hơn, đáng chú ý bao gồm tên lửa hành trình Kalibr-M sắp ra mắt, với tầm bắn 4.500 km - gần gấp đôi tên lửa hành trình gốc của nó là Kalibr 3M14.
Nhìn vào tàu 561-Kazan đã hạ thủy, có thể thấy tàu lớp Yasen-M đã bổ sung thêm 2 ống phóng thẳng đứng cho tên lửa hành trình, nâng tổng số ống phóng lên 10 so với 8 của phiên bản cũ. Số ống phóng ngư lôi giảm xuống còn 8 so với 10 trên Yasen. Vũ khí chính trên K-561 là tên lửa hành trình chống hạm P-800 Oniks, tên lửa hành trình tấn công mặt đất Kalibr, tên lửa chống tàu ngầm 91R1. Theo một số nguồn tin, các tàu lớp Yasen-M có thể mang theo 32 tên lửa Kalibr, hoặc 24 tên lửa chống hạm Oniks, cùng ngư lôi hạng nặng.
Tàu ngầm Yasen-M có chiều dài 139 m, đường kính 15 m, lượng choán nước khi nổi 8.600 tấn, 13.800 tấn khi lặn, độ sâu lặn tối đa 580 m. Yasen-M là lớp tàu ngầm đầu tiên của Nga được trang bị lò phản ứng hạt nhân thế hệ thứ 4, có thể hoạt động liên tục 30 năm mà không cần nạp nhiên liệu.
Tàu ngầm K-561 Kazan hiện đang tiếp tục được thử nghiệm trước khi bàn giao cho Hải quân Nga. Ảnh: Navy Insight
Theo tờ National Interest, tàu ngầm hạt nhân lớp Yasen-M được cho là đối thủ đáng gờm của các tàu ngầm tấn công nhanh Virginia thuộc Hải quân Mỹ. Trong tương quan lực lượng thì Yasen-M dường như giành chiến thắng quyết định ở tỷ lệ hiệu suất – giá cả. Một tàu thuộc serie Yasen-M dự kiến có giá không quá 50 tỷ ruble, tương đương khoảng 1,6 tỷ USD, trong khi giá trung bình của một tàu ngầm lớp Virginia là khoảng 2,8 tỷ USD. Đây là một chiến thắng rõ ràng về mặt tương đối, nhưng điều đó cũng làm sáng tỏ thực tế rằng Hải quân Nga đang được giao một ngân sách nhỏ hơn nhiều so với Mỹ. 1,6 tỷ USD cho mỗi tàu Yasen-M có thể là một mức giá cạnh tranh toàn cầu, nhưng vẫn là một thách thức lớn đối với ngân sách quốc phòng của Nga, vốn chỉ khoảng 70-90 tỷ USD/năm.
Yasen-M đang cạnh tranh các nguồn lực với lớp Borei-A, một dòng tàu ngầm tên lửa đạn đạo hạng nặng có giá rẻ hơn đáng kể, chỉ với 700-800 triệu USD mỗi chiếc. Một số dự đoán trước đó cho rằng Đề án Yasen-M có thể bị chấm dứt sớm do những lo ngại về tài chính, nhưng Bộ Quốc phòng Nga dường như rất tin tưởng vào tính bền vững của dự án nên họ đã quyết định mở rộng dòng Yasen-M từ 6 đến 8 tàu ngầm vào đầu năm nay.
Sự phát triển của tàu ngầm tấn công từng bị xếp vào ghế sau, nhường chỗ cho hàng loạt dự án hải quân tham vọng hơn của Nga trong nhiều thập kỷ qua, nhưng Kremlin hiện đã phát đi một tín hiệu rõ ràng rằng họ quyết tâm hoàn thành tuyến tàu ngầm Yasen.