Tuy chưa giải ngân được nhiều nhưng nhiều ngân hàng triển khai quyết liệt gói hỗ trợ lãi suất 2% thể hiện trách nhiệm cao với xã hội.
Khó đạt mục tiêu giải ngân năm nay
“Đây là con số khá nhỏ so với tổng quy mô của chương trình. NHNN đã trăn trở, tìm mọi cách để triển khai gói hỗ trợ một cách tốt hơn. Nhiều ngân hàng với trách nhiệm rất cao, tuy chưa giải ngân được nhiều, nhưng triển khai quyết liệt, thể hiện trách nhiệm với xã hội”, ông Đào Minh Tú cho biết.
Gói hỗ trợ lãi suất 2% với nguồn kinh phí từ ngân sách 40.000 tỷ đồng ban hành năm 2022 (theo Nghị quyết số 43/2022/QH15) cho đối tượng doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh được kỳ vọng là “phao cứu trợ” để các doanh nghiệp vượt qua khó khăn. Tuy nhiên đến nay, kết quả giải ngân được rất thấp. Việc khó đáp ứng điều kiện cho vay là rào cản chính khiến việc giải ngân gói hỗ trợ chưa như kỳ vọng.
Theo bà Hà Thu Giang - Vụ trưởng Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN), hiện nay, trong số 44 ngân hàng thương mại (NHTM) được thông báo hạn mức hỗ trợ lãi suất, có 32 ngân hàng đã có phát sinh số tiền hỗ trợ lãi suất. Là ngân hàng có doanh số hỗ trợ lãi suất dẫn đầu hệ thống, đại diện VietinBank cho biết, đã có 96/155 chi nhánh triển khai chương trình, cho 224 khách hàng vay, quy mô dư nợ là 12.300 tỷ đồng, số tiền hỗ trợ lãi suất là 96 tỷ đồng.
“Ngân hàng đã có văn bản chỉ đạo các chi nhánh tháo gỡ khó khăn vướng mắc khi triển khai chương trình; đồng thời tổ chức các hội nghị ở nhiều khu vực để có thể đẩy nhanh tiến độ giải ngân gói hỗ trợ, công tác truyền thông cũng được đẩy mạnh. Tính đến ngày 18/5, ngân hàng này có doanh số cho vay đạt 9.500 tỷ đồng, dư nợ hỗ trợ đạt 4.800 tỷ, số tiền hỗ trợ là 44 tỷ đồng”, lãnh đạo Agribank cho biết.
Về phía ngân hàng, đại diện Agribank bộc bạch, vốn là ngân hàng tập trung cho vay ở lĩnh vực nông nghiệp, thuỷ sản, tập trung vào phân khúc nhỏ lẻ. Các hộ gia đình thường không đăng ký kinh doanh vì vậy họ e ngại trong việc chứng minh mục đích sử dụng vốn. Tuy nhiên, trong thời gian tới, ngân hàng cũng sẽ tiếp tục triển khai quyết liệt, sát sao chương trình tới từng chi nhánh.
Ông Nguyễn Việt Cường – Phó Tổng giám đốc Vietcombank cho biết: Doanh số hỗ trợ lãi suất đến nay đạt 11.300 tỷ đồng, tổng số tiền hỗ trợ lãi suất là 59 tỷ đồng, nhờ vào việc ngân hàng đã liên tục truyền thông trong toàn hệ thống. Ngoài ra, bên cạnh đó, ngân hàng cũng đã chủ động các chương trình giảm lãi suất cho khách hàng, cho vay mới với lãi suất ưu đãi để tiếp tục đồng hành cùng người dân, doanh nghiệp.
Phía HSBC đã xây dựng, thống nhất quy trình nội bộ, thực hiện nhiều buổi tập huấn cho các phòng ban liên quan, công bố rộng rãi thông tin hỗ trợ lãi suất. Nhờ đó, đến ngày 30/4, doanh số hỗ trợ lãi suất đạt 19.400 tỷ đồng, dư nợ 9.700 tỷ đồng, số tiền hỗ trợ lãi suất là 56 tỷ đồng. Đây là kết quả đáng khích lệ trong thời gian có nhiều khó khăn.
Dù đã vào cuộc rất tích cực, nhưng có thể thấy, kết quả giải ngân của gói hỗ trợ lãi suất 2% vẫn chưa được như kỳ vọng. Theo bà Hà Thu Giang, có rất nhiều nguyên nhân như bối cảnh kinh tế - xã hội có nhiều thay đổi so với khi xây dựng Chương trình, khách hàng không đáp ứng điều kiện được hỗ trợ lãi suất hay có trường hợp khách hàng đáp ứng điều kiện nhưng lại e ngại công tác thanh, kiểm tra, khó đánh giá về khả năng “phục hồi” trong bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước còn nhiều yếu tố rủi ro, bất định.
Vì vậy, căn cứ vào thực tế triển khai, các NHTM đã dự kiến số tiền hỗ trợ lãi suất trong năm 2023 là khoảng 2.435 tỷ đồng, tuy nhiên theo bà Giang, khả năng đạt được mục tiêu này là khó.
Ngân hàng cũng cần bảo vệ ‘sức khoẻ’, đảm bảo an toàn hệ thống
Theo Phó Thống đốc Đào Minh Tú, bối cảnh của nền kinh tế đang hết sức khó khăn, cần sự vào cuộc mạnh mẽ của tất cả các cấp, các ngành. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp, khơi thông nhiều thị trường, trong đó có bất động sản. Việc điều hành chính sách tiền tệ cũng đang gặp rất nhiều thách thức nhưng cần nhìn nhận rằng, doanh nghiệp khó sẽ dẫn đến ngân hàng khó, ngược lại, ngân hàng cũng cần bảo vệ “sức khoẻ” của mình, đảm bảo an toàn hệ thống.
Chính vì vậy, Phó Thống đốc đề nghị các ngân hàng phải coi trọng công tác tín dụng, tập trung tối đa vào công tác tín dụng trong giai đoạn tới đây, trong đó, đẩy nhanh tiến độ thực hiện gói hỗ trợ lãi suất 2% là nhiệm vụ quan trọng và phải tiếp tục thực hiện một cách quyết liệt. “Giải ngân được thêm đồng nào tốt đồng đó, thêm doanh nghiệp nào tốt doanh nghiệp đó. Các ngân hàng phải có trách nhiệm từ nay đến cuối năm, chủ động tiếp cận, hướng dẫn khách hàng hoàn thiện hồ sơ hỗ trợ lãi suất theo quy định, không bị động ngồi chờ khách hàng đến”, Phó Thống đốc nhấn mạnh.
Đối với các chi nhánh NHNN, Phó Thống đốc đề nghị, cần tăng cường giám sát, kiểm tra, phát hiện trường hợp ngân hàng từ chối hỗ trợ khách hàng để kịp thời xử lý, báo cáo chính quyền địa phương về tình hình triển khai, tăng cường tuyên truyền chính sách.
Ngoài ra, Phó Thống đốc cũng đề nghị các bộ, ngành liên quan tiếp tục phối hợp chặt chẽ với NHNN và ngành Ngân hàng triển khai hiệu quả chính sách hỗ trợ lãi suất; kịp thời giải đáp, tháo gỡ các vướng mắc phát sinh trong quá trình triển khai chính sách. Đồng thời, bố trí kịp thời nguồn kinh phí hỗ trợ lãi suất, hỗ trợ, tạo thuận lợi cho NHTM trong quá trình thực hiện thanh toán và quyết toán số tiền hỗ trợ lãi suất.
Đề cập về thúc đẩy tiến độ gói lãi suất 2%, GS TS Tô Trung Thành - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định, doanh nghiệp không mặn mà tiếp cận vì gặp nhiều rào cản, vướng mắc, lo ngại khâu hậu kiểm.
“Cần chuyển đổi gói hỗ trợ, để nguồn lực này cho một chương trình khác, vẫn mang tính chất hỗ trợ doanh nghiệp. Đơn cử như miễn giảm thuế, phí cho doanh nghiệp hay dành nguồn lực cho thúc đẩy đầu tư công”, GS TS Tô Trung Thành cho biết.
Trao đổi với phóng viên báo Tin tức, chuyên gia kinh tế, PGS TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho rằng, việc sửa đổi Nghị định 31 mất nhiều thời gian, trong khi doanh nghiệp lại rất cần được hỗ trợ. Do đó, nên điều chuyển nguồn hỗ trợ lãi suất 2%/năm chưa giải ngân được sang gói hỗ trợ khác. Ví dụ dùng nguồn vốn này hỗ trợ miễn, giảm thuế, phí, lệ phí… cho các doanh nghiệp trong lúc họ đang gặp khó khăn như hiện nay.
Ví dụ, NHNN có thể đề xuất hỗ trợ đối tượng vay vốn phục vụ sản xuất theo Chương trình giải quyết việc làm tại Nghị định 61/2015/NĐ-CP. Thực tế, đây là Chương trình đang được triển khai rất hiệu quả, vốn sử dụng rất thiết thực mà lại thiếu. Hiện mỗi hộ chỉ được vay tối đa 100 triệu đồng qua Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH). Vì vậy, có thể linh hoạt điều chỉnh đối tượng thụ hưởng chính sách.
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng (VNBA) đề xuất, cơ quan quản lý nên “thiết kế” lại gói hỗ trợ lãi suất 2% và nên chuyển sang NHCSXH để giải ngân cho chương trình hỗ trợ khác.
“Phía NHTM cũng không thể vừa kinh doanh vừa gắn thêm cả vai trò phải chịu trách nhiệm khi thực hiện các gói hỗ trợ có nguồn vốn của ngân sách Nhà nước. Hãy để họ làm kinh doanh cho tốt. Nếu làm chính sách nên chuyển sang ngân hàng chính sách”, ông Nguyễn Quốc Hùng trăn trờ.
Còn TS Lê Duy Bình - Giám đốc điều hành Economica Vietnam đề xuất, chuyển nguồn lực của gói hỗ trợ lãi suất 2% sang hỗ trợ xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở công nhân. Bởi theo số liệu công bố mới đây, để đảm bảo mục tiêu phát triển nhà ở xã hội đến năm 2030, cần khoảng 849.500 tỷ đồng chủ yếu bằng nguồn vốn xã hội hóa để hoàn thành mục tiêu đề ra đến năm 2030 là hoàn thành 1.062.200 căn hộ nhà ở xã hội, nhà công nhân. Do vậy, cần tập trung và ưu tiên tín dụng để cho vay các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân đảm bảo công tác an sinh, xã hội.
Theo các chuyên gia kinh tế, dù chuyển sang bất kỳ chương trình hỗ trợ nào thì bài toán lớn nhất vẫn là một cơ chế tốt, thông thoáng, điều kiện thủ tục thuận lợi để doanh nghiệp có thể tiếp cận một cách nhanh nhất.
Từ chối nhận hỗ trợ lãi suất do lo ngại thanh tra
Báo cáo việc thực hiện Nghị quyết số 62 năm 2022 của Quốc hội về hoạt động chất vấn tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XV (tháng 6.2022), Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng đưa ra nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu liên quan tới khách hàng.
Theo đó, một số đối tượng đủ điều kiện nhưng từ chối nhận hỗ trợ lãi suất do lo ngại thanh tra, kiểm tra, nhất là các doanh nghiệp. Khách hàng cũng lo ngại trong trường hợp sau này bị các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xác định phải thu hồi số tiền hỗ trợ lãi suất thì rất khó xử lý, vì lúc đó số tiền này đã hạch toán lợi nhuận/chia cổ tức cho cổ đông. “Thực tế, một số khách hàng đã được nhận hỗ trợ lãi suất, song hiện đã chủ động hoàn trả ngân hàng thương mại toàn bộ số tiền lãi đã được hỗ trợ lãi suất", báo cáo nêu rõ.
Về cơ chế chính sách, NHTM và khách hàng gặp khó khăn trong đánh giá tiêu chí "có khả năng phục hồi" để hưởng gói hỗ trợ. Khách hàng mặc dù có khả năng trả nợ, song cũng không dám khẳng định "có khả năng phục hồi" (thường được thể hiện thông qua các tiêu chí định lượng như: Doanh thu, sản lượng, lợi nhuận tăng hoặc các tiêu chí định tính như đánh giá diễn biến, chiều hướng kinh doanh của khách hàng) vì các đánh giá này là rất khó trong bối cảnh hiện nay. Trường hợp khẳng định hoặc đánh giá các tiêu chí doanh thu, sản lượng, lợi nhuận tăng nhưng thực tế do tác động của nhiều yếu tố bất định dẫn tới các chỉ số này không tăng thì các NHTM và khách hàng e ngại sẽ bị các cơ quan thanh tra, kiểm tra sau này đánh giá trục lợi chính sách.
“Nhiều hộ sản xuất, kinh doanh không có đăng ký hộ kinh doanh theo quy định nên không thuộc đối tượng được hỗ trợ. Một nguyên nhân khác là một số khách hàng có năng lực tài chính, có lịch sử tín dụng tốt, được các NHTM cho vay với lãi suất ưu đãi nên từ chối nhận hỗ trợ lãi suất. Bên cạnh đó, một số khách hàng xuất khẩu lựa chọn vay USD nên không thuộc đối tượng hỗ trợ; một số khách hàng đã được hỗ trợ theo các chương trình tín dụng của ngân sách địa phương...”, bà Nguyên Thị Hồng nêu
Clip chia sẻ của ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng (VNBA) về thực trạng của gói hỗ trợ lãi suất 2%: