Vì sao giá dầu đang ngày càng khó đoán định?

CERAWeek, diễn đàn kéo dài 1 tuần, là nơi các đại biểu tìm hiểu những cơ hội cũng như rủi ro trong một thế giới đang chuyển đổi năng lượng với nhiều xáo trộn, tại đây các nhà phân tích đã thảo luận về việc tại sao rất nhiều người trong số họ đã đưa ra dự báo sai đối với giá dầu năm 2023.

Công bằng mà nói, giá dầu trong tương lai chưa bao giờ là dễ dàng để dự báo. Nhưng diễn biến giá dầu năm 2023 rất khác so với những dự báo được đưa ra.

Nhà kinh tế trưởng Helen Currie của ConocoPhillips cho biết: “Vào thời điểm này năm ngoái, có rất nhiều quan điểm đồng thuận rằng kinh tế Mỹ sẽ suy thoái và sẽ có một đợt suy thoái toàn cầu trên diện rộng. Điều đó tạo ra rất nhiều áp lực cho thị trường dầu mỏ và các thị trường hàng hóa khác”. Những kỳ vọng về một cuộc suy thoái ở Mỹ là một trong những yếu tố chính khiến giới phân tích dự đoán giá dầu giảm giá. Đó là một giả định an toàn khi nền kinh tế suy thoái, mức tiêu thụ năng lượng cũng trì trệ. Nhưng những người dựa vào giả định đó để dự đoán giá dầu hẳn đã quên rằng khi nói đến dầu, còn có một yếu tố quan trọng khác cần xem xét: độ co giãn - mô tả một sự thay đổi hành vi của người mua và người bán, nhằm đáp ứng sự thay đổi về giá của một hàng hóa hoặc dịch vụ.

Dầu có lẽ là mặt hàng có "độ co giãn" kém nhất trên thế giới do nó có nhiều mục đích sử dụng. Do đó, ngay cả khi một nền kinh tế lớn như Mỹ đang suy yếu, tác động của suy thoái kinh tế đối với nhu cầu dầu mỏ sẽ không rõ rệt như đối với các hàng hóa khác có tính co giãn hơn, chẳng hạn như hàng thời trang.

Dường như không chỉ nhu cầu của Mỹ khiến nhiều nhà phân tích ngạc nhiên. Người đứng đầu bộ phận dầu mỏ toàn cầu của Trafigura, Ben Luckock, đã lưu ý tại CERAWeek rằng nhu cầu dầu nói chung đã khiến các nhà phân tích ngạc nhiên vào năm ngoái. Và nguồn cung cũng vậy, đặc biệt là từ Mỹ.

Về phía cầu, một số lý do khiến các nhà phân tích ngạc nhiên là khá dễ nhận thấy. Một mặt, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đưa ra hết dự đoán này đến dự đoán khác về nhu cầu dầu giảm nhờ việc sử dụng xe điện nhiều hơn. Không có dự đoán nào trong số này thành hiện thực, ngay cả khi doanh số bán xe điện đạt mức cao kỷ lục vào năm ngoái. EIA không phải là cơ quan duy nhất dự đoán nhu cầu dầu sẽ suy yếu do sự chuyển đổi sang các nguồn năng lượng thay thế. Đó là một trong nhiều cơ quan đưa ra những dự đoán như vậy, thậm chí là nhiều lần. Những người thực sự tham gia vào thị trường dầu mỏ dễ dàng cho rằng những nhận định đó là đúng, nhờ vào số lượng khổng lồ các dự báo tương tự. Mặt khác, thị trường dầu mỏ năm 2023 thậm chí còn tập trung vào Trung Quốc hơn bình thường. Nhưng có lẽ nó đã tập trung vào khía cạnh sai lầm của thị trường: tăng trưởng kinh tế. Cũng giống như Mỹ, nhu cầu dầu của Trung Quốc cho thấy khả năng phục hồi và tăng trưởng mạnh hơn dự kiến vì hầu hết các dự báo đều tạo ra mối liên hệ trực tiếp giữa triển vọng tăng trưởng kinh tế và xu hướng tiêu thụ dầu mỏ.

Một vấn đề nữa là nền kinh tế Trung Quốc, không giống như Mỹ, chưa bao giờ đứng trước bờ vực suy thoái vào năm ngoái. Trên thực tế, kinh tế nước này tiếp tục tăng trưởng với tốc độ khá vững chắc. 

Nguồn cung dường như cũng khiến các nhà phân tích ngạc nhiên, nhưng điều này có vẻ là một bất ngờ đáng nói hơn vì ngay cả ngành công nghiệp dầu đá phiến của Mỹ cũng khá bất ngờ trước những gì họ có thể làm. Năm 2023, sản lượng dầu đá phiến của Mỹ đã tăng đáng kể, đến mức Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) đã phải cùng với IEA gia nhập danh sách các cơ quan dự báo liên tục đưa ra các số liệu sai. Trong vài tháng liên tiếp, EIA dự đoán sản lượng dầu đá phiến, bao gồm cả ở bể dầu Permian ở Tây Texas, sẽ giảm. Tuy nhiên, dự báo của EIA lại được chứng minh là sai trong mỗi tháng tương ứng, bởi sản lượng thực tế tăng.

Mặt khác, nhiều nhà phân tích dường như đã đánh giá thấp tác động của việc cắt giảm sản lượng của Tổ chức các Nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) và các đồng minh, còn gọi là OPEC+. Năm 2023, những nhân tố này đã bị bác bỏ vì cho là không đáng kể do kỳ vọng về nhu cầu yếu hơn và thực tế là một số thành viên OPEC+ không tuân thủ đầy đủ thỏa thuận cắt giảm sản lượng. Năm nay, những người tin tưởng vào công suất dự phòng của OPEC đã bắt đầu nhận ra rằng công suất dự phòng này chẳng có ý nghĩa mấy nếu nó không được đưa vào sử dụng. OPEC đã nhiều lần ra tín hiệu rằng họ không có ý định đưa nó vào sử dụng cho đến khi thấy giá dầu tăng cao hơn.

Chỉ gần đây, cuộc thảo luận về một thị trường năng lượng thắt chặt hơn mới bắt đầu, bao gồm một động thái đáng chú ý từ  IEA khi cơ quan này đã phải điều chỉnh lại triển vọng nhu cầu một lần nữa, bổ sung 110.000 thùng/ngày vào báo cáo hàng tháng mới nhất. Lý do IEA phải điều chỉnh dự báo nhu cầu dầu mỏ trong quý I/2024 chủ yếu là do nền kinh tế Mỹ tăng trưởng mạnh hơn mong đợi và nhu cầu dự trữ nhiên liệu cao hơn. Đây là một điều bất ngờ đối với IEA, ngay cả khi điều đó không xảy ra đối với các chủ tàu định tuyến lại lộ trình di chuyển từ Biển Đỏ sang mũi Hảo Vọng do căng thẳng tại Trung Đông. Chính những điều ngạc nhiên như thế đã dẫn đến những kỳ vọng thiếu thực tế về thị trường dầu mỏ.