Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Vũ Hải Hà. Ảnh tư liệu: Doãn Tấn/TTXVN
Tại Phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Vũ Hải Hà cho biết, Phiên giải trình nhằm đánh giá tình hình, kết quả thực hiện các quy định của Luật Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài, các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, trong việc đảm bảo cơ sở vật chất cho cơ quan đại diện và chế độ cho cán bộ công tác tại cơ quan đại diện. Hoạt động này góp phần tạo điều kiện thuận lợi để các cơ quan đại diện thực hiện tốt hơn chức năng, nhiệm vụ đại diện chính thức của Nhà nước Việt Nam tại quốc gia, tổ chức quốc tế tiếp nhận. Theo đó, Luật được Quốc hội ban hành năm 2009; sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã tạo hành lang pháp lý và tạo điều kiện thuận lợi để các cơ quan đại diện thực hiện chức năng đại diện chính thức của Nhà nước Việt Nam tại quốc gia và tổ chức quốc tế tiếp nhận.
Hoạt động của mạng lưới 94 cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài đã đóng góp quan trọng vào việc thực hiện chủ trương, chính sách, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế, nâng cao vị thế của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế, tăng cường quan hệ của Việt Nam với các nước, quốc gia, tổ chức quốc tế và đối tượng quan trọng khác; đồng thời tạo môi trường hòa bình, ổn định, củng cố đoàn kết, phát huy nội lực, thu hút ngoại lực trong công cuộc bảo vệ và phát triển đất nước.
Nhìn chung, việc đảm bảo cơ sở vật chất và chế độ cho cán bộ công tác tại cơ quan đại diện đã được triển khai tương đối đồng bộ, toàn diện, tạo điều kiện cho các cơ quan hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.
Chủ nhiệm Vũ Hải Hà cho biết, từ năm 2022 đến nay, Ủy ban Đối ngoại đã thực hiện chuyên đề giám sát về việc thực hiện Luật và tổ chức đoàn giám sát thực tế đối với 4 cơ quan đại diện tại Hoa Kỳ; cử đại diện tham gia các đoàn khảo sát liên ngành về việc đảm bảo cơ sở vật chất cho cơ quan đại diện và chế độ cho cán bộ, công chức công tác tại cơ quan đại diện một số nước.
Các báo cáo bằng văn bản và kết quả giám sát, khảo sát thực tế cho thấy, cơ sở vật chất của cơ quan đại điện tại một số địa bàn và chế độ cho cán bộ công công tác tại cơ quan đại diện còn khó khăn, vướng mắc. Do đó, trên cơ sở báo cáo của các bộ, ngành liên quan, Ủy ban Đối ngoại sẽ tổng hợp, xây dựng kết luận Phiên giải trình để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và gửi Chính phủ cùng các cơ quan liên quan.
Báo cáo tại Phiên giải trình, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng cho biết, tính đến thời điểm hiện tại, mạng lưới cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài được duy trì tại 69 quốc gia và vùng lãnh thổ, bao gồm 94 cơ quan đại diện, trong đó có 67 đại sứ quán, 22 tổng lãnh sự quán, 4 phái đoàn đại diện thường trực bên cạnh các tổ chức quốc tế và 1 văn phòng.
Đội ngũ cán bộ bao gồm 1.200 biên chế cán bộ, nhân viên ngoại giao từ 16 bộ, ngành, cơ quan liên quan cùng khoảng 2.300 phu quân, phu nhân và con chưa thành niên đi theo. Độ tuổi bình quân của cán bộ hiện tại là 43 tuổi, trong đó nam chiếm 55%, nữ chiếm 45%.
Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và sự phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, cơ quan liên quan, trên cơ sở triển khai thực hiện Luật năm 2009, sửa đổi, bổ sung năm 2017 và các quy định, hướng dẫn liên quan, cơ sở vật chất của các cơ quan đại diện và chế độ đãi ngộ đối với thành viên cơ quan đại diện đã có một số bước cải thiện nhất định.
Theo Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, việc áp dụng tiêu chuẩn, định mức cơ sở vật chất tại cơ quan đại diện và chế độ đãi ngộ theo các quy định trên đã giúp cán bộ công tác nhiệm kỳ tại cơ quan đại diện khắc phục một phần khó khăn, thách thức trong cuộc sống xa Tổ quốc, bước đầu cải thiện môi trường làm việc, tạo điều kiện để cơ quan đại diện hoàn thành các nhiệm vụ chính trị, đối ngoại được giao. Tuy nhiên, trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực liên tục biến động nhanh chóng, phức tạp, yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao, áp lực công việc ngày càng lớn, thực trạng cơ sở vật chất tại cơ quan đại viện và chế độ đãi ngộ đối với thành viên cơ quan đại diện đang xuất hiện một số bất cập cần được tháo gỡ.
Những tồn tại, bất cập trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân, do đó, Bộ Ngoại giao mong muốn cơ quan có thẩm quyền, đặc biệt là các cơ quan của Quốc hội xem xét, có một số giải pháp đồng bộ về cơ chế, thể chế nhằm bảo đảm cơ sở vật chất cho cơ quan đại diện và chế độ cho cán bộ công tác tại cơ quan đại diện.
Thảo luận tại Phiên giải trình, các đại biểu đánh giá cao báo cáo của Bộ Ngoại giao và chia sẻ với những khó khăn trong đầu tư cơ sở vật chất của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài. Các đại biểu nhận thấy những khó khăn, bất cập trong thực hiện các quy định pháp luật liên quan trong việc bảo đảm cơ sở vật chất cho cơ quan đại diện và chế độ đãi ngộ cho cán bộ công tác tại cơ quan đại diện như tiêu chuẩn định mức về cơ sở vật chất, chế độ đãi ngộ còn thấp. Vì vậy, các đại biểu cho rằng cần được nâng lên phù hợp với thực tế và mặt bằng chung các nước trong khu vực.
Thủ tục liên quan đến đầu tư, mua sắm, đấu thầu cơ sở vật chất giữa trong nước và nước sở tại cũng còn chênh lệch nên cần có cơ chế chính sách đặc thù để bảo đảm đưa ra quyết định nhanh chóng, kịp thời. Một số đại biểu đề nghị, Bộ Ngoại giao đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn, giải quyết cơ chế đặc thù về vấn đề này cho cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài.
Kết luận Phiên giải trình, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Mạnh Tiến nhấn mạnh, đây là lần đầu tiên Ủy ban Đối ngoại tổ chức phiên giải trình, tập trung vào việc thực hiện các quy định pháp luật về bảo đảm cơ sở vật chất cho cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài và chế độ cho cán bộ công tác tại cơ quan đại diện. Các nội dung được trao đổi tại Phiên giải trình tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn về cơ chế, chính sách, pháp luật nhằm tạo điều kiện cho việc bảo đảm cơ sở vật chất, chế độ đối với cán bộ.
Thường trực Ủy ban Đối ngoại sẽ đề nghị Quốc hội giao Hội đồng Dân tộc và các ủy ban tiếp tục rà soát nhằm sửa đổi, bổ sung Luật. Trước mắt, Thường trực Ủy ban Đối ngoại sẽ đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội cân nhắc xây dựng một Nghị quyết riêng hoặc đưa nội dung này vào dự thảo Nghị quyết chung của Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV nhằm tháo gỡ vướng mắc, bất cập trong vấn đề bảo đảm cơ sở vật chất và chế độ cho cán bộ của cơ quan đại diện. Cùng với đó, Ủy ban Đối ngoại sẽ tiếp tục tăng cường công tác giám sát việc thực hiện các quy định và văn bản có liên quan; thúc đẩy các bộ, ngành liên quan nhằm phối hợp với Bộ Ngoại giao thực hiện tốt Luật.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại đề nghị, Bộ Ngoại giao tham mưu, đề xuất, kiến nghị Chính phủ sớm sửa đổi Nghị định 166; nghiên cứu mô hình quản lý mua sắm, sửa chữa, vận hành các cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất của cơ quan đại diện.