Nhiều nội dung trong Dự thảo Luật đã nhận được sự quan tâm góp ý của các đại biểu; trong đó, nổi bật là nội dung về chính sách dành cho đất xây dựng các cơ sở tôn giáo.
Quang cảnh hội nghị.
Luật sư Nguyễn Văn Hậu (Liên đoàn Luật sư Việt Nam), Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết, pháp luật về đất đai hiện hành khẳng định tính đúng đắn cũng như chính sách nhất quán tôn trọng, bảo đảm quyền tự do tôn giáo, tự do tín ngưỡng theo quy định của pháp luật; đồng thời đáp nhu cầu chính đáng về nhà, đất để phục vụ mục đích tôn giáo, tín ngưỡng, góp phần tăng cường vận động, đoàn kết các tôn giáo.
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) tiếp tục thừa nhận, quy định đối với việc công nhận quyền sử dụng đất cho tổ chức tôn giáo đang sử dụng đất. Đồng thời bổ sung quy định phân định rõ diện tích xây dựng cơ sở thờ tự của các cơ sở tôn giáo với diện tích đất đai còn lại (đất thường, đất kinh doanh).
Theo đó, diện tích xây dựng cơ sở thờ tự sẽ được nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất. Đối với diện tích tổ chức tôn giáo sử dụng vào các mục đích khác thì phải trả tiền thuê đất hàng năm theo quy định.
Tuy nhiên, về việc sử dụng đất của các tôn giáo trên cả nước, theo báo cáo của một số địa phương thì tình trạng các cơ sở tôn giáo tự thỏa thuận, thực hiện việc chuyển nhượng, mua bán lại đất của các hộ gia đình, cá nhân, nhận hiến tặng, công đức không đúng quy định đang khá phổ biến hiện nay.
Bên cạnh đó, một số cơ sở tôn giáo sau khi nhận hiến tặng, chuyển nhượng của hộ gia đình, cá nhân đã tự mở rộng chùa, nhà thờ mà chưa thực hiện các thủ tục chấp thuận cho tu bổ, tôn tạo di tích, phê duyệt quy hoạch, cấp phép xây dựng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất.
Do đó, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đề nghị trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai, cần xem xét quy định về tiêu chuẩn, định mức sử dụng đối với đất tôn giáo để làm cơ sở thẩm định nhu cầu sử dụng đất, góp phần sử dụng đất tiết kiệm, hiệu quả.
Ngoài ra, Dự thảo Luật cần quy định cụ thể đối với trường hợp thu hồi đất, giao đất cho các tổ chức kinh tế để xây dựng khu du lịch liên quan đến tôn giáo; tách bạch đất sử dụng vào mục đích tôn giáo (không thu tiền sử dụng đất) và đất kết hợp du lịch để sử dụng đất tiết kiệm, tính thu tiền thuê đất đối với đất du lịch dịch vụ, tránh thất thu cho ngân sách nhà nước.
Ông Nguyễn Vinh Huy, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Tp. Hồ Chí Minh cho biết, Dự thảo Luật cần làm rõ nhiều vấn đề liên quan đến việc thu hồi đất xây dựng cơ sở tôn giáo một cách thật chặt chẽ để tránh việc một số tổ chức, đối tượng lợi dụng, "lách" luật để làm lợi cho bản thân.
Theo đó, ông Huy cho rằng, tuy Ban soạn thảo Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã bổ sung định nghĩa việc thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng tại Điều 78 nhưng lại chưa làm rõ đối tượng thụ hưởng trong việc thu hồi này phải là nhân dân, ngân sách đầu tư là của nhà nước và lợi nhuận phải do nhà nước thu.
Cũng theo ông Huy, trên nguyên tắc nếu như phần đất được sử dụng cho mục đích tôn giáo thì giao đất không thu tiền, còn phần nào kinh doanh thì phải nộp tiền ngân sách cho nhà nước. Thế nhưng Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) tại khoản D, Điều 78 lại chưa định nghĩa cụ thể việc thu hồi đất phục vụ cho tổ chức tôn giáo hay cơ sở tôn giáo. Do đó, thời gian qua đã xuất hiện tình trạng nhiều doanh nghiệp lấy danh nghĩa tôn giáo để tổ chức hoạt động kinh doanh nhằm tránh phải nộp ngân sách.
Nguyên Phó Bí thư Thành ủy Tp. Hồ Chí Minh Võ Thị Dung cho rằng, việc thực hiện lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đối với các loại đất tôn giáo hiện nay chỉ được thể hiện khi hiện trạng đất đã là đất cơ sở tôn giáo. Còn đối với việc giao đất, chuyển mục đích sử dụng đất từ đất khác sang đất cơ sở tôn giáo thì vẫn còn gặp nhiều khó khăn (bao gồm cả việc giao mới đất cơ sở tôn giáo do phải di dời, giải tỏa đất cơ sở tôn giáo cũ).
Do đó, bà Dung đề nghị, Dự thảo Luật cần bổ sung quy định về điều kiện quy hoạch đất tôn giáo. Theo đó, cần quy định khi lập hoặc điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất từ đất khác sang đất cơ sở tôn giáo thì phải có chỉ tiêu sử dụng đất của loại đất cơ sở tôn giáo.
Ông Huỳnh Thanh Thảo, Thư ký Tịnh độ Cư sĩ Phật hội Việt Nam phát biểu tại hội nghị.
Ông Huỳnh Thanh Thảo, Thư ký Tịnh độ Cư sỹ Phật hội Việt Nam cho biết, nhu cầu sử dụng đất của các cơ sở tôn giáo luôn có xu hướng tăng theo thời gian, có tôn giáo tăng hơn 3 lần. Tuy nhiên, báo cáo kết quả khảo sát vừa qua của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục chỉ ra rằng, một số tỉnh, thành phố chưa có quy hoạch đất sử dụng cho tôn giáo, cũng không có đất dự phòng để giao khi tổ chức tôn giáo có nhu cầu đất cho mục đích tôn giáo.
Trên thực tế, đa số cơ sở tôn giáo mới đều không nằm trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nên không có đất dự phòng để giao khi chấp thuận cho tổ chức tôn giáo thành lập hoặc thành lập tổ chức tôn giáo trực thuộc.
Cùng với đó là bất cập trong quản lý đất đai tôn giáo như bất cập trong công tác lưu trữ và quản lý hồ sơ đất đai; bất cập trong công tác sử dụng đất đai liên quan đến tôn giáo; bất cập trong việc giao đất cho các doanh nghiệp tư nhân để xây dựng khu du lịch văn hóa tâm linh liên quan đến tôn giáo…
Ông Thảo đề xuất Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần bổ sung, sửa đổi các nội dung có liên quan đến việc thu hồi đất, giao đất, công nhận quyền sử dụng đất cho các cơ sở tôn giáo để thống nhất, đồng bộ với Luật Tín ngưỡng, tôn giáo và tạo hành lang pháp lý trong việc quản lý các hoạt động tôn giáo. Từ đó phát huy nguồn lực của tôn giáo, trong đó có nguồn lực từ đất liên quan đến tôn giáo đóng góp cho quá trình xây dựng đất nước.