Hoàn thiện đồng bộ thể chế để phát triển bền vững - Bài cuối: Luật pháp phải phản ánh thực tế cuộc sống

Các đạo luật phải phản ánh được thực tế cuộc sống, đáp ứng yêu cầu kiến tạo phát triển kinh tế - xã hội bền vững và bảo đảm yêu cầu hội nhập quốc tế, các yêu cầu về quốc phòng, an ninh, an sinh xã hội, trật tự an toàn của đất nước.

Nhiều đề xuất cụ thể

Các định hướng và nhiệm vụ lập pháp được đề ra trong Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đã bao quát toàn diện các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, đồng thời, quán triệt và thực hiện nghiêm túc ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong bài phát biểu quan trọng tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ Nhất, Quốc hội khóa XV. Đó là “ưu tiên xây dựng mới, sửa đổi, bổ sung các đạo luật ở các lĩnh vực trọng điểm có ý nghĩa then chốt, có tính khả thi cao, tạo sự bứt phá về phát triển kinh tế - xã hội”, tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt về thể chế, khắc phục tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo, cản trở sự phát triển trong các lĩnh vực, kịp thời ứng phó hiệu quả với đại dịch COVID-19 như: pháp luật về đất đai, đầu tư, đấu thầu, tài chính ngân sách, thuế; ứng dụng thành tựu của khoa học, công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, xây dựng, hoàn thiện khung thể chế thử nghiệm có kiểm soát đối với các công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới; bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ chăm sóc sức khỏe nhân dân; xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực hiệu quả gắn với đẩy mạnh phân quyền, phân cấp hợp lý, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước…

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Đặng Thuần Phong, bối cảnh đại dịch diễn biến phức tạp hiện nay đặt ra đòi hỏi về việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, khám chữa bệnh, bảo hiểm y tế, phòng bệnh, trang thiết bị y tế, y dược cổ truyền, an toàn thực phẩm. Ngoài ra, cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật về an sinh xã hội, trọng tâm là pháp luật việc làm và bảo hiểm xã hội; bảo đảm chính sách lao động, việc làm, thực hiện tốt phúc lợi xã hội, an sinh xã hội, bảo đảm độ bao phủ, điều chỉnh những yếu tố mới phát sinh sau đại dịch COVID-19 (nhiệm vụ đầu tiên là sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm xã hội và Luật Việc làm). Cùng với đó là nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Công đoàn để thể chế hóa quan điểm của Đảng, bảo đảm đồng bộ với Bộ luật Lao động năm 2019; xây dựng khung khổ pháp lý cho việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn, thiên tai, dịch bệnh, tránh các hành vi lợi dụng vi phạm pháp luật…

Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Huy Dũng khẳng định, thể chế kiến tạo đóng vai trò quyết định trong việc chấp nhận và nuôi dưỡng đổi mới sáng tạo, bảo đảm trách nhiệm tuân thủ pháp luật như nhau giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài.

Bộ Thông tin và Truyền thông đề xuất, hoàn thiện hành lang pháp luật về giao dịch điện tử. Bởi trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay, đặc biệt do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, nhu cầu giao dịch điện tử đã bùng phát mạnh mẽ trong tất cả các lĩnh vực hành chính, dân sự, kinh tế và xã hội, môi trường. Phương thức giao dịch cũng có nhiều thay đổi với sự xuất hiện ngày càng nhiều nền tảng số làm trung gian cho các giao dịch điện tử trực tuyến. Với thực tế này, việc hoàn thiện xây dựng, sửa đổi Luật về giao dịch điện tử và các văn bản hướng dẫn thi hành là cần thiết, theo hướng để công nhận đầy đủ tính pháp lý của hồ sơ, dữ liệu, chứng từ điện tử và giao dịch điện tử; tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho các nền tảng trung gian trong giao dịch điện tử; để việc thực hiện giao dịch điện tử mang lại nhiều lợi ích hơn, rẻ hơn, nhanh hơn, dễ dàng hơn và an toàn hơn việc thực hiện giao dịch theo các phương thức truyền thống.

Để tăng cường, nâng cao vai trò, hiệu quả sự tham gia cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình xây dựng, hoàn thiện pháp luật, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Phạm Tấn Công đề xuất tiếp tục đổi mới cách thức triển khai lấy ý kiến doanh nghiệp và người dân để ngày càng thực chất; tăng cường tính minh bạch hoạt động xây dựng văn bản pháp luật, trong đó cần đăng tải công khai đầy đủ các tài liệu có liên quan, gồm cả đánh giá tác động chính sách, các góp ý của doanh nghiệp; việc tiếp thu của cơ quan chức năng; quá trình thảo luận và các vấn đề lớn. Đồng thời, ông Phạm Tấn Công cho rằng nên cải tiến quy trình lấy ý kiến theo hướng mở rộng thêm, tiếp tục lấy ý kiến về dự án luật trước khi trình Quốc hội cho ý kiến lần thứ hai, không dừng ở việc lấy ý kiến trước khi trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu như hiện nay.

Ưu tiên cao nhất cho chất lượng, không chạy theo số lượng

Thể chế không tốt sẽ không thúc đẩy được kinh tế - xã hội phát triển mà đôi khi còn kìm hãm sự phát triển. Nhấn mạnh điều này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chỉ rõ, tất cả các cơ quan căn cứ vào Kết luận số 19-KL/TW và Đề án, bám sát yêu cầu và kế hoạch để chuẩn bị kỹ lưỡng. “Có những vấn đề đến cuối nhiệm kỳ mới làm nhưng khi có định hướng rồi có thể bắt tay vào chuẩn bị ngay từ bây giờ để xây dựng được nhiều luật nhất với chất lượng được bảo đảm cao nhất”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị.

Trong quá trình triển khai thực hiện các nhiệm vụ lập pháp được giao, Chủ tịch Quốc hội lưu ý lãnh đạo các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị, các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương, các đại biểu Quốc hội cần chú trọng nâng cao nhận thức về vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế, không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lập pháp. Trong xây dựng pháp luật, cần phải ưu tiên cao nhất cho chất lượng, kiên quyết không chạy theo số lượng, cố gắng khắc phục cơ bản những tồn tại, bất cập đã được các cơ quan nhận diện và chỉ ra trong quá trình tổng kết, xây dựng Đề án.

Các cấp, các ngành không ngừng đổi mới, tìm tòi, cải tiến quy trình, thủ tục để nâng cao hiệu quả công tác xây dựng, ban hành pháp luật; tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức tham gia quy trình lập pháp để nâng cao chất lượng các dự án luật, dự thảo nghị quyết trình Quốc hội.

Trong quá trình nghiên cứu, rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung, xây dựng mới luật, pháp lệnh, nghị quyết theo yêu cầu của các nhiệm vụ lập pháp, cần siết chặt kỷ luật, kỷ cương, bảo đảm tuân thủ chặt chẽ quy trình, thủ tục luật định, nhất là trong việc chuẩn bị hồ sơ đề nghị đưa dự án luật vào chương trình xây dựng pháp luật, công tác soạn thảo, lấy ý kiến và tiếp thu ý kiến của cơ quan, tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học, đối tượng chịu sự tác động.

“Cần quan tâm chống tiêu cực ngay trong công tác xây dựng pháp luật, không để xảy ra việc lồng ghép “lợi ích nhóm”, “lợi ích cục bộ” của cơ quan quản lý nhà nước trong văn bản luật; quan tâm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân và doanh nghiệp, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Đây là yêu cầu hết sức quan trọng. Kiên quyết không trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự án, dự thảo không bảo đảm chất lượng và tiến độ. Với tinh thần làm việc ngày đêm, cố gắng đến mức tối đa, có thể làm ngoài giờ để đáp ứng yêu cầu kiến tạo phát triển nhưng tất cả các dự án luật, dự thảo nghị quyết không bảo đảm chất lượng thì dứt khoát trả lại”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Ngoài ra, tiếp tục siết chặt kỷ luật, kỷ cương lập pháp gắn với trách nhiệm của tập thể, tổ chức và cá nhân, nhất là của người đứng đầu trong công tác xây dựng pháp luật; xác định rõ nguyên nhân, trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức, người đứng đầu trong việc không hoàn thành nhiệm vụ để báo cáo Quốc hội, cấp có thẩm quyền và coi đó là một trong những tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ, là căn cứ để xem xét, đánh giá mức tín nhiệm khi tổ chức lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn.

Với sự vào cuộc chủ động từ sớm, từ xa, cử tri, nhân dân tin tưởng, kỳ vọng vào những định hướng lớn trong lập pháp và quyết tâm đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động lập pháp của Quốc hội khóa XV. Quốc hội sẽ có những quyết sách đúng đắn để giải quyết những thách thức nổi lên trong quá trình phát triển vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.