Ngoại giao phải vươn lên xứng đáng là 'đội quân tiên phong', binh chủng hợp thành của cách mạng Việt Nam

Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) trân trọng giới thiệu bài phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tại buổi làm việc:

“Thưa các đồng chí Bí thư Trung ương Đảng.

Thưa đồng chí Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và toàn thể các đồng chí lãnh đạo chủ chốt Bộ Ngoại giao.

Thưa các đồng chí Đại biểu, khách quí!

Hôm nay, Tôi rất vui mừng, phấn khởi đến làm việc với các đồng chí lãnh đạo chủ chốt Bộ Ngoại giao đúng dịp kỷ niệm 79 năm Quốc khánh 2/9, 79 năm ngày thành lập ngành Ngoại giao. Đây cũng là cuộc làm việc đầu tiên của Tôi với các đồng chí Ngoại giao trên cương vị Tổng Bí thư, Chủ tịch nước. Trước hết, thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Tôi xin chúc mừng ngành Ngoại giao nhân kỷ niệm 79 năm ngày truyền thống, chúc mừng đồng chí Bùi Thanh Sơn được Đảng phân công, bổ nhiệm giữ chức Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ ngoại giao, xin gửi tới các đồng chí, qua các đồng chí gửi đến toàn thể cán bộ ngoại giao lời thăm hỏi ân cần và lời chúc mừng tốt đẹp nhất. Chúc các đồng chí luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ đối ngoại và các nhiệm vụ khác mà Đảng, Nhà nước, Nhân dân tin cậy giao phó.

Thưa các đồng chí!

Với chiều dài 79 năm lịch sử Cách mạng, với 40 năm đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đã đạt được những thành tựu vĩ đại, chưa bao giờ đất nước ta hội nhập sâu rộng và có đóng góp tích cực với cộng đồng quốc tế như hiện nay. Từ một nước nghèo nàn, lạc hậu, trình độ thấp, bị bao vây, cấm vận, Việt Nam đã trở thành nước đang phát triển, có thu nhập trung bình, hội nhập sâu, rộng vào nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu, nền văn minh nhân loại, đảm nhiệm nhiều trọng trách quốc tế, phát huy vai trò tích cực tại nhiều tổ chức, diễn đàn đa phương quan trọng. Độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ được giữ vững; lợi ích quốc gia, dân tộc được bảo đảm. Quy mô nền kinh tế năm 2023 tăng gấp 96 lần so với năm 1986. Việt Nam trong nhóm 40 nước có nền kinh tế lớn nhất thế giới và 20 nền kinh tế hàng đầu về thương mại và thu hút đầu tư nước ngoài; có quan hệ ngoại giao với 193 nước; là thành viên tích cực, có trách nhiệm của Liên hợp quốc; xây dựng các mối quan hệ đối tác, hợp tác chiến lược, đối tác chiến lược toàn diện với tất cả các cường quốc trên thế giới và khu vực. Đời sống người dân được cải thiện rõ rệt, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh; hoàn thành về đích sớm các mục tiêu Thiên niên kỷ. Tiềm lực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ, quốc phòng, an ninh không ngừng nâng cao; tham gia đóng góp tích cực duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực và trên thế giới.

Đạt được những thành tựu vĩ đại nêu trên, là do sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng; sự đoàn kết thống nhất, chung sức đồng lòng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta, hơn hết, là minh chứng sinh động khẳng định rõ nét đường lối đối ngoại đúng đắn, phù hợp của Đảng ta, trong đó có vai trò, đóng góp quan trọng của công tác đối ngoại mà Bộ Ngoại giao làm nòng cốt, tiên phong, tích cực, chủ động. Những thành tựu đối ngoại, ngoại giao đã được đánh giá khá toàn diện trong Hội nghị đối ngoại toàn quốc mà đồng chí cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì, bổ sung, nhấn mạnh trong các Hội nghị Ngoại giao 31, 32, Tôi khái quát một số kết quả quan trọng, sau đây:

Một là, Ngoại giao đã phát huy mạnh mẽ vai trò tiên phong trong việc tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, tạo thuận lợi cao nhất cho xây dựng và phát triển đất nước. Với việc đi đầu trong đấu tranh chính trị, đàm phán, tham gia phân định, phân giới cắm mốc đường biên giới trên bộ, trên biển; kiên quyết, kiên trì đấu tranh bằng các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế trước các hành vi xâm phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán trên các vùng biển Việt Nam; đề xuất xử lý khôn khéo các vấn đề nảy sinh, đã giữ vững độc lập, tự chủ, tạo thế cân bằng chiến lược trong quan hệ với các nước, giảm thiểu nguy cơ, thách thức, tạo môi trường quốc tế thuận lợi cho an ninh và phát triển đất nước.

Hai là, đối ngoại thực sự là phần kéo dài của chính sách đối nội, chủ động góp phần thúc đẩy và không ngừng củng cố “thế và lực”, mở ra cục diện phát triển mới cho đất nước. Với đóng góp quan trọng của ngoại giao, Việt Nam đã phá thế bao vây, cấm vận, thiết lập và không ngừng mở rộng, củng cố mạng lưới bạn bè, đối tác với các thành viên Liên hợp quốc; có quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện với 30 quốc gia; đối tác chiến lược, đối tác chiến lược toàn diện với cả 5 nước Ủy viên Thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc, 7 nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới, 17/20 nền kinh tế lớn nhất thế giới; quan hệ với 224 thị trường tại tất cả các châu lục, tham gia hơn 500 hiệp định song phương và đa phương trên nhiều lĩnh vực, thu hút lượng lớn vốn FDI. Kể từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng đến nay, ta đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện với 4 đối tác, thiết lập quan hệ đối tác theo lĩnh vực với 3 đối tác, đồng thời làm sâu sắc hơn các quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, đối tác chiến lược và đối tác toàn diện đã thiết lập với các nước; chỉ trong vòng 9 tháng, nguyên thủ 3 cường quốc hàng đầu thế giới đến thăm Việt Nam để nâng cấp và làm sâu sắc hơn quan hệ với Việt Nam.

Ba là, kết hợp chặt chẽ, hiệu quả với quốc phòng, an ninh và các lực lượng đối ngoại bảo vệ vững chắc Tổ quốc từ sớm, từ xa, từ khi nước chưa nguy; đóng góp tích cực, trách nhiệm duy trì hòa bình, hợp tác, phát triển trong khu vực và trên thế giới. Ngoại giao đã tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, nhất là lợi dụng dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo để gây mất an ninh, trật tự. Thực hiện tốt nhiệm vụ của Việt Nam, đề xuất nhiều sáng kiến, ý tưởng hợp tác khi được đề cử giữ trọng trách quốc tế trong các cơ chế, diễn đàn đa phương, nhất là trong ASEAN, Liên hợp quốc. Tham mưu, phối hợp thể hiện vai trò, trách nhiệm của Việt Nam trong giải quyết các vấn đề chung của thế giới như ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh lương thực, hỗ trợ nhân đạo kịp thời cho các quốc gia chịu thiên tai, địch họa, cử lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.

Bốn là, không ngừng củng cố đại đoàn kết toàn dân tộc, huy động người Việt Nam ở nước ngoài đóng góp tích cực xây dựng quê hương, đất nước, lan tỏa sức mạnh mềm Việt Nam ra toàn thế giới. Với đóng góp của ngoại giao, đến nay, đã có hàng nghìn dự án đầu tư của kiều bào về nước với số vốn hàng chục tỷ USD; kiều hối tăng qua từng năm, đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển đất nước. Công tác thông tin đối ngoại và ngoại giao văn hóa đã nâng cao hiểu biết của bạn bè quốc tế về đất nước Việt Nam an toàn, thân thiện, ổn định, hội nhập và phát triển; con người Việt Nam anh hùng, thủy chung, thân thiện, nghĩa tình, yêu chuộng hòa bình; đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, quảng bá, lan tỏa văn hóa Việt Nam.

Việc phối hợp trên 3 trụ cột đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân, hoạt động của hệ thống các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài; công tác xây dựng ngành ngoại giao, nhất là trong xây dựng Đảng, đổi mới trong phân cấp, cải cách thủ tục hành chính, chuẩn hóa quy trình, ứng dụng công nghệ, xây dựng Chính phủ điện tử… đã góp phần quan trọng tạo thành quả đối ngoại của đất nước trong những năm qua.

Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tôi ghi nhận, đánh giá cao và nhiệt liệt biểu dương, chúc mừng những thành tích, kết quả quan trọng mà các thế hệ lãnh đạo, cán bộ ngoại giao đạt được góp phần vào những thành tựu vĩ đại của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân trong quá trình phát triển và đặc biệt là qua 40 năm đổi mới đất nước.

Thưa các đồng chí!

Với thế và lực sau 40 đổi mới đất nước, đất nước ta đang đứng trước khởi điểm lịch sử mới, kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc Việt Nam. Để góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, tạo dựng, vun đắp kỷ nguyên phát triển mới, thực hiện ước nguyện trong di chúc của bác Hồ “Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới”, trên cơ sở kiên định đường lối đối ngoại mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra, với 05 ưu tiên đã nêu tại họp báo sau khi nhận trọng trách Tổng Bí thư, Tôi nhấn mạnh với các đồng chí ngoại giao một số công tác trọng tâm, sau đây:

Thứ nhất, chủ động, kịp thời, tiên phong phát hiện cơ hội, thách thức, tăng cường đóng góp tích cực của ngoại giao trong thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, 100 năm thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thế giới đang trong thời kỳ thay đổi có tính thời đại, từ nay đến năm 2030 là giai đoạn quan trọng nhất để xác lập trật tự thế giới mới, đây cũng là thời kỳ cơ hội chiến lược quan trọng, giai đoạn nước rút của cách mạng Việt Nam để đạt mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, tạo tiền đề vững chắc đạt mục tiêu 100 năm thành lập nước. Sự biến chuyển có tính thời đại đem đến thời cơ, thuận lợi mới, đồng thời cũng có nhiều thách thức, trong đó mặt thách thức nổi trội hơn và thời cơ mới còn có thể xuất hiện trong khoảnh khắc giữa những thay đổi đột biến trong cục diện thế giới. Nắm vững đặc điểm và xu thế của thời đại, những mâu thuẫn cơ bản, chiều hướng diễn biến của thời cuộc để dự báo chính xác thời cơ cách mạng; tạo ra, nắm bắt và tận dụng thời cơ; giảm thiểu tác động tiêu cực; đưa đất nước “đi tắt đón đầu”, không ngừng gia tăng, củng cố tiềm lực, sức mạnh, tạo những bước phát triển đột phá, vượt bậc, góp phần hoàn thành hai mục tiêu chiến lược 100 năm của đất nước là nhiệm vụ vinh quang của ngoại giao trong thời gian tới.

Thứ hai, nâng tầm, chủ động mở rộng đóng góp của Việt Nam cho sự nghiệp cách mạng thế giới, cho hòa bình, hợp tác, phát triển và tiến bộ của nhân loại. Trong thời đại mới, ngoại giao phải góp phần thúc đẩy mạnh mẽ sự tham gia, đóng góp thiết thực của đất nước vào sự phân công lao động quốc tế, phát triển kinh tế toàn cầu và duy trì hòa bình, ổn định; không ngừng gắn kết, làm sâu sắc tình cảm giữa Việt Nam với các nước, các dân tộc yêu chuộng hòa bình trên thế giới; gắn kết sự nghiệp của đất nước với những mục tiêu tiến bộ của nhân loại, chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng; đưa cách mạng Việt Nam đóng góp tích cực trong cách mạng thế giới, trong cuộc đấu tranh của nhân dân các nước trên thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Giương cao ngọn cờ hòa bình, chính nghĩa, có nhiều sáng kiến hòa bình, vì lợi ích lâu dài của các quốc gia và toàn nhân loại. Lan tỏa mạnh mẽ “phiên bản Việt Nam độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác, hữu nghị, phát triển, phồn vinh, hạnh phúc”, tạo nguồn cảm hứng, khơi dậy khát vọng phát triển phồn vinh, hạnh phúc trên toàn thế giới.

Thứ ba, xây dựng, củng cố vai trò tiên phong của ngoại giao thời đại mới, ngoại giao trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đất nước ta đang đứng trước những thời cơ mới để tạo ra kỷ nguyên phát triển mới. Đó là xu thế hòa bình, hợp tác và phát triển diễn ra trong quá trình toàn cầu hóa, đa dạng hóa, đa phương hóa, hội nhập quốc tế; các thành tựu khoa học - công nghệ của nhân loại nếu tận dụng được có thể giúp phát triển đuổi kịp và “đi tắt, đón đầu”, tạo ra những đột phá trong quan hệ với các đối tác chủ yếu. Để nắm bắt thời cơ mới, phải củng cố, xây dựng ngoại giao thời đại mới trên cơ sở kế thừa và phát triển đường lối đối ngoại mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra, phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh và truyền thống ngoại giao của dân tộc, tình hình quốc tế và yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay. Bước đầu Tôi gợi mở một số nội dung:

(i) Mục tiêu cao nhất của hoạt động ngoại giao thời đại mới đó là: “Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia, dân tộc; vì Đảng vững mạnh; vì nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh, có vị trí, vai trò quan trọng trong nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu và nền văn minh nhân loại; vì ấm no, hạnh phúc của Nhân dân”. Ngoại giao Việt Nam bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, phụng sự nhân dân và sự nghiệp cách mạng Việt Nam, phấn đấu vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, tiến bộ xã hội và sự phát triển phồn vinh của các dân tộc trong khu vực và trên thế giới; trong đó, lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, công dân Việt Nam ở đâu thì lợi ích quốc gia, dân tộc mở rộng đến đó; bảo vệ lợi ích quốc gia dân tộc Việt Nam trên cơ sở luật pháp quốc tế, thuận theo quy luật tiến hóa và xu hướng phát triển chung vì sự tiến bộ của nhân loại.

(ii) Yêu cầu đối với ngoại giao thời đại mới, phải là nền ngoại giao tương xứng với tầm vóc văn hóa, lịch sử, vị thế chính trị và kinh tế của đất nước, với những đóng góp của dân tộc ta cho sự nghiệp chung của nhân dân thế giới. Ngoại giao phải tiên phong trong nhiệm vụ gắn kết đất nước với thế giới, dân tộc với thời đại; đưa đất nước chủ động tham gia giải quyết các vấn đề chung của thế giới; gìn giữ và không ngừng vun đắp tình cảm tốt đẹp của nhân dân thế giới với nhân dân, đất nước Việt Nam; tạo thế và lực mới, tạo dựng môi trường quốc tế có lợi cho cách mạng Việt Nam, góp phần đắc lực xây dựng diện mạo, sức mạnh và vị thế của đất nước, củng cố, nâng cao vai trò, vị trí của Việt Nam trong nền chính trị thế giới, kinh tế toàn cầu và văn minh nhân loại.

(iii) Nguyên tắc cơ bản của ngoại giao thời đại mới, đó là kiên định sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và chủ nghĩa xã hội; kiên định độc lập, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, đa phương hóa, đa dạng hóa, vì hòa bình, hợp tác và phát triển, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng; phát huy mạnh mẽ nội lực. Bác Hồ kính yêu từng dặn “Ngoại giao là nghệ thuật, mà nghệ thuật thì phải biết tùy cơ ứng biến” do vậy phương châm Ngoại giao của chúng ta là “dĩ bất biến, ứng vạn biến”, “hòa hiếu”, “lấy chí nhân thay cường bạo”, “thêm bạn, bớt thù”; tránh đối đầu và “Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các quốc gia trên thế giới”.

(iv) Phương thức thực hiện ngoại giao thời đại mới, đó là kết hợp đa tầng sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại, với những phương thức mới; kết hợp chặt chẽ 3 trụ cột đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng, gắn kết chặt chẽ ngoại giao với lòng dân; thực hiện ngoại giao song phương và đa phương; kết hợp hiệu quả, nhuần nhuyễn các công cụ chính trị, kinh tế, luật pháp quốc tế, thông tin, tuyên truyền đối ngoại, tranh thủ mọi hình thức tập hợp lực lượng để tăng cường tin cậy hữu nghị, tạo đan xen lợi ích và giải quyết hòa bình các vấn đề phát sinh; nắm vững “ngũ tri” (biết mình, biết người, biết thời thế, biết dừng và biết biến), vận dụng sáng tạo nghệ thuật ngoại giao tâm công (đánh vào lòng người) của Chủ tịch Hồ Chí Minh, xác định đúng vị trí của Việt Nam trong quan hệ quốc tế.

(v) Trọng tâm ngoại giao thời đại mới, đó là ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hóa, ngoại giao môi trường, ngoại giao nhân quyền, thông tin; kết hợp chặt chẽ ba trụ cột ngoại giao với quốc phòng, an ninh trên nền tảng kinh tế - xã hội Việt Nam. Trong đó, ngoại giao kinh tế phải khơi dậy động lực bên trong, mở ra triển vọng phát triển mới, góp phần tạo bước nhảy vọt về tăng tưởng kinh tế bền vững, duy trì sự phát triển lành mạnh, ổn định của nền kinh tế toàn cầu và ứng phó với các thách thức toàn cầu mới (biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, tài nguyên, môi trường, an ninh mạng, thiên tai, dịch bệnh…); kết hợp nhuần nhuyễn văn hóa với ngoại giao, văn hóa trong ngoại giao, làm cho mỗi hoạt động đối ngoại không chỉ có nội dung văn hóa sâu sắc, mà còn trở thành một hoạt động văn hóa; văn hóa vừa là phương tiện, vừa là phương châm, vừa là nguyên tắc, vừa là mục tiêu của đối ngoại; không ngừng nhân sức mạnh mềm quốc gia lên tầm cao mới. Ngoại giao kết hợp với quốc phòng, an ninh duy trì môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Thứ tư, xây dựng đội ngũ cán bộ ngoại giao vừa hồng, vừa chuyên, ở trong nước phải là chuyên gia, là “từ điển” đối với lĩnh vực, địa bàn mình phụ trách, khi ra nước ngoài phải là chuyên gia về Việt Nam. Cán bộ ngoại giao dù vị trí nào cũng là đại diện cho dân tộc, cho Đảng và Nhà nước, cho văn hóa, khí phách và cốt cách con người Việt Nam, phải biết đặt lợi ích quốc gia, dân tộc là tối thượng, quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân là trên hết, một lòng một dạ phục vụ nhân dân; phải là những con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa tiêu biểu nhất, văn hóa nhất, thông tuệ nhất về luật pháp quốc tế, truyền thống, phong tục, văn hóa, luật pháp sở tại, nguyên tắc đối ngoại và hợp tác quốc tế. Tập trung tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, nâng cao hơn nữa chất lượng nguồn nhân lực gắn với tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách để cán bộ yên tâm cống hiến.

Thưa các đồng chí!

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đánh giá cao vai trò của ngoại giao, người dạy “... dùng binh giỏi nhất là đánh bằng mưu. Thứ hai là đánh bằng ngoại giao. Thứ ba mới là đánh bằng binh”; “Ngoại giao ai thuận lợi hơn, thì thắng”. Trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, ngoại giao Việt Nam phải vươn lên những tầm cao mới để hoàn thành những trọng trách vinh quang mới, xứng đáng là “đội quân tiên phong”, binh chủng hợp thành của cách mạng Việt Nam, đóng góp quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Cuối cùng, chúc các đồng chí lãnh đạo Bộ Ngoại giao và toàn thể các đồng chí sức khỏe, hạnh phúc, thành công, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ “đem chuông đi đấu nước người” đầy vẻ vang của ngành Ngoại giao Việt Nam.

Xin trân trọng cảm ơn.”