Thúc đẩy liên kết, phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm

Diễn đàn gồm hai phiên, phiên I đề cập đến phát triển chuỗi giá trị sản phẩm và những vấn đề đặt ra đối với khu vực kinh tế hợp tác xã; phiên II là phần đối thoại mang tên “Khơi thông tiềm năng phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm - Từ chiến lược tới thực hành kinh doanh”.

Liên kết có trọng tâm, trọng điểm

Phát biểu chỉ đạo, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái, Trưởng ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã nhấn mạnh, Chính phủ luôn khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi theo quy định của pháp luật để khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển nhanh, bền vững, đóng góp ngày càng tích cực vào thành tựu phát triển kinh tế xã hội chung của đất nước.

Theo Phó Thủ tướng, Diễn đàn là hoạt động rất thiết thực nhân dịp chào mừng Kỷ niệm 78 năm ngày Bác Hồ viết thư kêu gọi điền chủ, nông gia Việt Nam tham gia hợp tác xã nông nghiệp (11/4/1946 – 11/4/2024) và 13 năm Thủ tướng Chính phủ công nhận Ngày Hợp tác xã Việt Nam (11/4).

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái cho biết, đến nay, cơ sở chính trị, pháp lý để phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã đã tương đối đầy đủ. Khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã đã khắc phục được một phần tình trạng yếu kém kéo dài, từng bước đổi mới gắn với cơ chế thị trường, ngày càng thể hiện rõ vai trò trong phát triển kinh tế hộ gia đình, bảo đảm an sinh xã hội, ổn định chính trị ở cơ sở và đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế của đất nước.

Đến cuối năm 2023, cả nước có trên 31.000 hợp tác xã với hơn 5,8 triệu thành viên, 137 liên hiệp hợp tác xã; khoảng 63% hợp tác xã được đánh giá hoạt động hiệu quả. Các sản phẩm của các hợp tác xã ngày càng đa dạng, phong phú. Trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), cả nước có trên 5.300 chủ thể, trong đó có ,1% là từ các hợp tác xã.

“Trong phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã, việc liên kết theo chuỗi giá trị là mô hình kinh tế đã được khẳng định mang lại nhiều lợi ích cho các chủ thể tham gia. Trong thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các chính sách và có nhiều chỉ đạo về liên kết phát triển sản xuất – tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị, nhất là đối với lĩnh vực nông nghiệp”, Phó Thủ tướng nói.

Cũng theo Phó Thủ tướng, các bộ, ngành, địa phương đã tích cực phối hợp tập trung chỉ đạo triển khai đồng bộ nhiều nhiệm vụ, giải pháp nhằm thúc đẩy liên kết, phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm, phục vụ cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Cả nước có trên 4.000 hợp tác xã tham gia liên kết theo chuỗi giá trị (chiếm gần 13% tổng số hợp tác xã). Các hình thức liên kết chuỗi giá trị phát triển đa dạng theo các công đoạn trong chuỗi.

Việc phát triển các chuỗi liên kết phù hợp đã góp phần hình thành nhiều khu sản xuất tập trung, vùng nguyên liệu lớn, là cơ sở quan trọng để ứng dụng các tiến bộ khoa học, công nghệ vào sản xuất nâng cao chất lượng, sản lượng hàng hóa.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng chỉ ra nhiều tồn tại như năng lực sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã còn yếu, manh mún. Trình độ về khoa học công nghệ còn hạn chế, ứng dụng chuyển đổi số trong công tác quản lý, tổ chức sản xuất, kinh doanh còn nhiều khó khăn.

Số hợp tác xã xây dựng được thương hiệu sản phẩm chưa nhiều, giá trị cạnh tranh trên thị trường chưa cao. Tính liên kết trong nội bộ hợp tác xã còn rất yếu, các hoạt động liên doanh, liên kết giữa các hợp tác xã và giữa hợp tác xã với các tổ chức kinh tế khác chưa phổ biến. Chưa có nhiều hợp tác xã có năng lực tổ chức liên kết, phát huy vai trò cầu nối thật sự hiệu quả, có khả năng lan tỏa trong phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị.

Từ phân tích các tồn tại và nguyên nhân, Phó Thủ tướng Lê Minh đề nghị các bộ, ngành, cơ quan, địa phương, các tổ chức kinh tế hợp tác, các đối tác tham gia liên kết quán triệt, bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đã đề cập trong Nghị quyết số 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới, các quy định của Luật Hợp tác xã năm 2023 và các chính sách, pháp luật liên quan, tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo để tiếp tục phát triển, nâng cao hiệu quả khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã thời gian tới.

Phó Thủ tướng yêu cầu rà soát, hoàn thiện các cơ chế, chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy liên kết, phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND các tỉnh, thành phố phối hợp chỉ đạo, tổ chức thực hiện hiệu quả việc củng cố, xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung, trong đó có Đề án “Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”; các đề án xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu giai đoạn 2022-2025.

Cùng với đó, đầu tư phát triển hoàn thiện hạ tầng phục vụ sản xuất; tạo nền tảng, cơ sở thu hút các doanh nghiệp liên kết, đầu tư, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, phát triển bền vững vùng nguyên liệu và chuỗi giá trị sản phẩm.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính tổng hợp, cân đối các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước để thực hiện các chính sách hỗ trợ khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã, liên kết chuỗi giá trị, đảm bảo yêu cầu tập trung, có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với tình hình thực hiện từng giai đoạn.

UBND các tỉnh, thành phố tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, chủ động bố trí, lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình, dự án liên quan để thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị đạt hiệu quả cao.

Các hợp tác xã, doanh nghiệp với vai trò là cầu nối, chủ thể dẫn dắt của chuỗi liên kết phải chủ động tăng cường năng lực quản lý, điều hành, thích ứng bối cảnh, xu hướng phát triển mới, tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh, liên kết theo hướng công khai, minh bạch, nhận thức rõ và thực hiện đúng, đầy đủ quyền và nghĩa vụ của các bên khi tham gia chuỗi liên kết; trao đổi, thương lượng và thống nhất giải quyết, chia sẻ những khó khăn và rủi ro bất khả kháng trong quá trình thực hiện hợp đồng liên kết; phát triển thị trường, xây dựng và quảng bá thương hiệu sản phẩm; xây dựng, phát triển và bảo vệ uy tín của chuỗi liên kết. Hệ thống liên minh hợp tác xã tiếp tục phát huy tốt vai trò là cầu nối giữa Đảng và Nhà nước với khu vực kinh tế tập thể.

Đổi mới tư duy, đảm bảo liêm chính trong sản xuất kinh doanh

Bà Cao Xuân Thu Vân, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết, phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm là vấn đề được đề cập rất nhiều trong thời gian qua, là đòi hỏi tất yếu khách quan, yêu cầu xuyên suốt trong quá trình phát triển, khu vực kinh tế hợp tác xã không nằm ngoài chỉ đạo đó.

Chuỗi giá trị có ý nghĩa to lớn với hợp tác xã. Kinh tế hợp tác, hợp tác xã cũng là “hơi thở” của chuỗi giá trị đa dạng với nhiều ngành hàng ở khu vực nông nghiệp và phi nông nghiệp.

Câu chuyện sản xuất theo chuỗi giá trị của khu vực kinh tế hợp tác không phải là yêu cầu mới, nhưng đặt ra trong bối cảnh mới với xu hướng phát triển kinh tế bền vững, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn như hiện nay thì vai trò của kinh tế tập thể, hợp tác xã là yếu tố không thể bỏ ngỏ trong việc tham gia tạo dựng các chuỗi giá trị có tính bền vững.

Việc tạo nên chuỗi giá trị sản phẩm có tính phát triển bền vững đã và đang trở thành xu thế tất yếu của kinh tế tập thể, hợp tác xã. Những hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, tổ hợp tác tiên phong chuyển đổi và vận hành theo phương châm sản xuất, kinh doanh có trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, môi trường, đang chứng tỏ tính thích ứng cao và có sức chống chịu, giúp chuỗi giá trị phát triển bền vững trước các biến đổi tiêu cực từ bên ngoài.

Vì vậy, ở cấp độ quốc gia, địa phương, phải tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản trị quốc gia, địa phương, cải thiện môi trường kinh doanh nhằm thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển với chuỗi giá trị bền vững.

Ở cấp độ hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã và tổ hợp tác, để phát triển chuỗi giá trị sản phẩm bền vững đòi hỏi sự đổi mới tư duy, đảm bảo liêm chính trong sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị thông qua thực hành quản trị kinh doanh bền vững, thúc đẩy tính đa dạng và bao trùm trong kinh doanh theo mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Tại Diễn đàn, các đại biểu đã tham luận, trao đổi về phát triển chuỗi giá trị nông sản giúp khu vực hợp tác xã phát triển nhanh và bền vững; giải pháp nâng cao khả năng ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo cho khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã…