Tiếp nhận hơn 1.000 tài liệu quý giá về cuộc đời và sự nghiệp của Đại tá, Đại sứ Hà Văn Lâu

Sự kiện hướng tới kỷ niệm 50 năm ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam (1973 - 2023). Khối tài liệu này là tổng hợp kết quả 3 đợt tiếp nhận tại nhà riêng của Đại tá tại Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và Thừa Thiên - Huế từ đầu năm 2022.

Khối tài liệu do Gia đình Đại tá, Đại sứ Hà Văn Lâu trao tặng cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia III là nguồn tư liệu quý giá về cuộc đời và sự nghiệp của Đại tá, cũng như việc nghiên cứu lịch sử ngoại giao Việt Nam. Trong khối tài liệu, có những văn bản đặc biệt giá trị về tổng kết Cuộc đàm phán giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Hoa Kỳ tại Paris từ năm 19 đến năm 1973; các bài viết của Đại sứ Hà Văn Lâu về các sự kiện và nhân vật lịch sử tiêu biểu của đất nước như sự kiện Mặt trận Bình Trị Thiên, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Thủ tướng Phạm Văn Đồng...

Trong khối tài liệu ảnh của Đại tá Hà Văn Lâu, nổi bật là những hình ảnh đàm phán, ký kết Hiệp định Genève năm 1954 và Hiệp định Paris năm 1973; ảnh về hoạt động của Đại tá cùng với các nhà lãnh đạo, nhà hoạt động chính trị và các nhân vật lịch sử tiêu biểu của Việt Nam và thế giới như Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Tổng thống Mexico Luis Echeverria, Chủ tịch Cuba Fidel Castro, Chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông... và bức ảnh chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng riêng cho Đại tá nhân dịp sinh nhật lần thứ 60 của Bác tại Chiến khu Việt Bắc ngày 19/5/1950.

Bày tỏ trân trọng những tài liệu được gia đình Đại tá, Đại sứ Hà Văn Lâu trao tặng, Giám đốc Trung tâm Lưu trữ quốc gia III Trần Việt Hoa cho hay, khối tài liệu gồm nhiều bút tích, bản thảo quan trọng, thể hiện xuyên suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, ngoại giao; một số kỷ vật trưng bày thể hiện phần nào hoạt động của Đại sứ và Nhà nước Việt Nam. Trong số này, có những tài liệu quan trọng, chưa bao giờ được công bố, có những tài liệu tuyệt mật, tối mật liên quan đến vòng đàm phán Hiệp định Paris. Trong thời gian tới, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III sẽ thực hiện việc giải mật tài liệu theo đúng quy định để phát huy có hiệu quả giá trị của các tài liệu này nói riêng và khối tài liệu của Đại tá Hà Văn Lâu nói chung cho các mục đích nghiên cứu khác nhau của đời sống xã hội.

Cảm ơn thiện chí, thịnh tình của gia đình Đại tá, Đại sứ Hà Văn Lâu đối với cơ quan lưu trữ, Phó Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước Nguyễn Thị Nga cho biết, đây là vinh dự và may mắn của ngành lưu trữ khi được tiếp nhận khối tài liệu rất lớn, có giá trị nội dung rất quý. Đại tá Hà Văn Lâu là nhà chỉ huy quân sự, nhà ngoại giao đại tài của đất nước, đã có nhiều đóng góp cho cách mạng Việt Nam. Sống một đời thanh bạch, chẳng vàng son, ông đã để lại cho thế hệ đời sau không chỉ là sự kính trọng, ngưỡng mộ về tài năng, phẩm giá đạo đức, mà còn là tài trí, mưu lược của một người con xứ Huế. Ông thuộc thế hệ học trò xuất sắc của lãnh tụ Hồ Chí Minh. Giá trị khối tài liệu của Đại tá sẽ góp phần cho công tác nghiên cứu lịch sử ngoại giao, quốc phòng của Việt Nam tốt hơn trong thời gian tới.

Phó Cục trưởng Nguyễn Thị Nga đề nghị Trung tâm Lưu trữ quốc gia III khẩn trương sắp xếp, chỉnh lý khoa học nghiệp vụ, thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến rộng rãi để phát huy hiệu quả khối tài liệu này; mong muốn thời gian tới ngoài khối tài liệu của Đại sứ Hà Văn Lâu, Trung tâm sẽ tiếp nhận thêm những tài liệu của Đại sứ Hà Thị Ngọc Hà và phu quân trong quá trình công tác đối ngoại ở các nước cũng như làm cầu nối lan tỏa, nâng cao nhận thức trong cộng đồng ngoại giao, để các đại sứ khác cùng tham gia trao tặng tài liệu lưu trữ.

Chia sẻ câu chuyện xúc động về việc ba mình giữ gìn khối tài liệu “hơn cả tính mạng của ông”, khi trong trận lụt lịch sử năm 1999, nước dâng lên đến đâu, ông lại chuyển dần tài liệu lên nơi khô ráo đến đó và vì giữ tài liệu này mà đến lúc nước ngập ngang người, ông bà mới lên bè cứu hộ ra khỏi nhà, bà Hà Thị Ngọc Hà cho biết, chính vì vậy, những tài liệu này vẫn được giữ gìn nguyên vẹn, không bị nước lũ làm hư hỏng. Biết được tâm nguyện của ba, khi chuẩn bị đi chế độ phu nhân cùng chồng tại Venezuela năm 2016, bà đã mang tài liệu gửi về Thành phố Hồ Chí Minh.

Nói về ý nghĩa của việc trao tặng tài liệu, bà Hà Thị Ngọc Hà tâm sự, lo lắng những tài liệu lịch sử của đất nước bị mai một, qua sự giới thiệu của bà Vũ Thị Minh Hương, Phó Chủ tịch Ủy ban Ký ức thế giới UNESCO khu vực châu Á - Thái Bình Dương (MOWCAP), nguyên Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, bà đã quyết định trao tặng khối tài liệu này, bởi chỉ có đưa vào trung tâm lưu trữ tài liệu mới sống động, mới được bảo tồn, sử dụng, khai thác. Các thế hệ sau này sẽ không ai biết về tài liệu lịch sử nếu không có những trung tâm lưu trữ.

Dẫn câu nói nổi tiếng của nhà thơ Nga Gamzatov “nếu anh bắn vào quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn vào anh bằng đại bác”, bà nhắn nhủ “các thế hệ sau phải biết về lịch sử, tìm hiểu về lịch sử, trên cơ sở đó mới xây dựng và phát triển được đất nước. Anh quay lưng lại với lịch sử, thì đất nước sẽ không bao giờ tiến lên được”.

Đại sứ Hà Thị Ngọc Hà cũng bày tỏ nuối tiếc khi tập hồi ký 500 trang viết tay về hoạt động ngoại giao của ba mình với những nội dung tối mật đã bị thất lạc và gia đình vẫn đang đi tìm.

Đại tá, Đại sứ Hà Văn Lâu sinh năm 1918 tại làng Lại Ân, xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Ông từng làm công chức tòa sứ của Thực dân Pháp, sớm giác ngộ cách mạng, ông đã được đứng trong hàng ngũ của Đảng, tham gia tích cực trên các mặt trận quân sự tại Ninh Hòa - Khánh Hòa, rồi trở về chiến đấu trên quê hương xứ Huế, cơ duyên lên Chiến khu Việt Bắc gặp Bác Hồ.

Được sự tín nhiệm cao của Đảng và Nhà nước, ông đảm nhận một số trọng trách trong Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa như Cục trưởng Cục Tác chiến - Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam; Chuyên viên quân sự tại Hội nghị Genève; Trưởng Phái đoàn liên lạc Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam bên cạnh Ủy ban Quốc tế Giám sát và Kiểm soát thi hành Hiệp định Genève và Phó trưởng Đoàn đàm phán của Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa tại Hội nghị Paris; Thứ trưởng Bộ Ngoại giao kiêm Trưởng ban Việt kiều Trung ương và Đại sứ Việt Nam tại các nước Cộng hòa Cuba, Pháp và tại Liên hợp quốc. Đại tá Hà Văn Lâu mất ngày 18/12/2016 tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Với những cống hiến to lớn cho sự nghiệp cách mạng, Đại tá Hà Văn Lâu đã được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều huân chương, huy chương và danh hiệu cao quý. Năm 2014, Đại tá được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân nhân kỷ niệm 60 năm ký kết Hiệp định Genève.