Vĩnh biệt người thuyền trưởng tàu HQ-505 bảo vệ Trường Sa năm 1988

* Người chiến sỹ ấy

Sinh năm 1946, khi ông Vũ Huy Lễ 22 tuổi, đang học ở Hải Phòng thì sự kiện Vịnh Bắc Bộ diễn ra, ông xung phong đi bộ đội. Ông được phân công gia nhập đội tàu không số (nay là Lữ đoàn 125) với nhiệm vụ vận chuyển vũ khí vào miền Nam chiến đấu chống Mỹ.

Năm 1982, ông được cử đi đào tạo ở Leningrad (Liên Xô cũ). Học xong, về nước, ông nhận nhiệm vụ làm thuyền trưởng tàu HQ-505. Đó là con tàu lớn, dài cả trăm mét, nhưng là tàu vận tải quân sự. Vũ khí trang bị trên tàu chỉ có pháo cỡ nhỏ, tầm bắn hạn chế.

Đầu năm 1988, quân xâm lược chiếm đóng trái phép một số đảo ngoài Trường Sa như đảo Châu Viên, đảo Đá Nhỏ… Lúc đó, HQ-505 mới vận chuyển hàng hóa từ cảng Hải Phòng vào Cam Ranh. Ông Lễ huy động anh em chuẩn bị nhổ neo ra Bắc ăn Tết thì nhận nhiệm vụ phải đưa tàu ra chốt trực, giữ đảo ngoài Trường Sa.

Đóng ở đảo Đá Lớn được một tháng, đến trưa 13/3/1988, ông Vũ Huy Lễ (lúc đó mang hàm thiếu tá) nhận mật lệnh tiến ra Cô Lin để giữ đảo. 9 giờ ngày 13/3, tàu HQ-604 do đại úy Vũ Phi Trừ làm thuyền trưởng và tàu HQ-505 do thiếu tá Vũ Huy Lễ làm thuyền trưởng được lệnh từ đảo Đá Lớn tiến về phía Gạc Ma, Cô Lin.

Đến 6 giờ 30 phút ngày 14/3/1988, sau khi tàu HQ-604 bị bắn chìm, 3 tàu chiến của kẻ thù liên tục nã pháo vào HQ-505. Tàu bị trúng đạn vào buồng máy bên phải, hỏng máy trôi ra xa đảo Cô Lin gần 1 hải lý. Tất cả các khoang máy đều bốc cháy dữ dội, điện tắt tối om, nước tràn, dầu lênh láng. Tàu có xu hướng nghiêng, khả năng chìm trên vùng biển sâu 1.000m. Trong thời khắc sinh tử, ông Lễ nhận định nếu tàu HQ-505 chìm, cán bộ chiến sĩ hi sinh, tàu mất, đảo không giữ được. Vì thế, ông quyết định bằng mọi giá phải giữ được tàu.

Chỉ trong vòng 3-4 phút, ông yêu cầu anh em kỹ thuật tập trung sửa máy tàu. Khi sửa xong, ông lệnh chạy cả 2 máy để mũi tàu hướng về đảo Cô Lin. Khi gần đến Cô Lin, ông hạ lệnh mở hết tốc lực, cho tàu HQ-505 phi thẳng lên đảo. Lúc này tàu HQ-505 nằm gác 1/3 thân trên đảo và trở thành pháo đài kiên cố giữ đảo. Thuyền trưởng Vũ Huy Lễ lập tức lên kế hoạch, nếu quân xâm lược đánh tàu, chiếm đảo, bộ đội sẽ dùng súng bộ binh để chiến đấu.

Sau khi đưa 5 chiến sĩ trên tàu bị thương lên đảo Cô Lin để cấp cứu, thuyền trưởng Lễ cùng nhiều đồng đội khác đưa xuồng cứu sinh quay lại đảo Gạc Ma để cứu vớt đồng đội. Bị quân xâm lược dùng súng AK bắn trước mũi xuồng ngăn cản nhưng thuyền trưởng Vũ Huy Lễ vẫn anh dũng cùng anh em cứu trợ đồng đội. Suốt buổi sáng hôm ấy, họ vớt được 44 thương binh và tử sĩ rồi đưa về đảo Sinh Tồn để cứu chữa, mai táng.

Đến tối 14/3/1988, thuyền trưởng Vũ Huy Lễ cùng 9 người nữa ở lại tàu, giữ đảo và luôn trong trạng thái chiến đấu. Không chỉ thiếu thốn thực phẩm, tiếp tế khó khăn, các chiến sĩ giữ đảo Cô Lin luôn phải đối diện với căng thẳng về tinh thần. Ngày nào quân xâm lược cũng quấy nhiễu, cho tàu chiến đến đe dọa, kêu gọi đầu hàng. Dù có thể rút về đảo Sinh Tồn nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe nhưng thuyền trưởng Lễ và đồng đội đã bám trụ lại đảo Cô Lin đến tháng 6/1988. Khi các hành động khiêu khích đã giảm, chủ quyền trên đảo Cô Lin được giữ vững.

Quyết định dùng chính con tàu dài gần 100m, rộng m làm pháo đài giữ đảo Cô Lin sau này được đánh giá là quyết định trọng đại, táo bạo và chính xác của thuyền trưởng Vũ Huy Lễ. Năm 1989, Tập thể tàu HQ 505 và thuyền trưởng Vũ Huy Lễ được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Nhiều chiến sĩ khác được thưởng huân chương chiến công các hạng.

* Như chưa hề có cuộc chia ly…  

Trong không khí đau buồn của phút chia ly, những đồng đội của người thuyền trưởng Vũ Huy Lễ vẫn còn nhớ những ngày sống, làm việc và chiến đấu bên ông. Ông Lưu Đức Hiệp, lúc đó là Hạ sỹ chia sẻ: "Tôi có bốn năm công tác cùng thuyền trưởng Vũ Huy Lễ. Nhưng vì lý do gia đình, năm 1986 tôi buộc phải xuất ngũ. Thật tiếc khi tôi không được sát cánh cùng anh bảo vệ đảo Cô Lin. Anh Lễ luôn là một thuyền trưởng giỏi, dũng cảm mà những thuyền viên như chúng tôi luôn sẵn sàng tuân lệnh, thực hiện hết mình cho nhiệm vụ hi sinh, chiến đấu".

Thiếu úy Bùi Văn Viên, hiện là Chỉ huy trưởng quân sự xã Tân Dương, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng đã sát cánh chiến đấu cùng thuyền trưởng Vũ Huy Lễ trong những giây phút sinh tử vinh quang đó. Ông Viên nhớ lại: "Lúc đó tôi là pháo thủ của tàu HQ-505. Thời điểm trước cuộc chiến, tàu chúng tôi có nhiều nhiệm vụ, trong đó có nhiệm vụ chở gạo tiếp tế trong khu vực. Trong lần chở hàng hóa vào Cam Ranh, chúng tôi đang thả neo tại vịnh, chuẩn bị ra Bắc ăn Tết thì nhận được lệnh cấm trại và đi thực hiện nhiệm vụ đặc biệt CQ (bảo vệ chủ quyền). Dù chưa biết cụ thể nhiệm vụ nhưng chúng tôi biết đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Anh Lễ đã trao đổi và lên tinh thần cho anh em sẵn sàng ở mọi tình huống chiến đấu xấu nhất. Vậy là 8 giờ ngày 26 Tết, chúng tôi xuất phát. Đến chiều ngày 13/3/1988, tàu nhận nhiệm vụ trực tại đảo Cô Lin. Và cuộc chiến bắt đầu từ đó".

Ông Lưu Đức Hiệp chia sẻ: "Thời điểm sinh tử chiến đấu bảo vệ Cô Lin, chúng tôi biết anh Lễ không còn nghĩ gì đến hai chữ sinh – tử. Lúc đó ở anh chỉ còn nhiệm vụ bảo vệ đảo và lo giảm thiểu thương vong cho anh em. Trong cái đói, mệt của sự thiếu thốn, như một sức mạnh vô hình, anh Lễ và anh em vẫn căng mình chiến đấu. Ở ranh giới sinh tử đó, người ta mới thấy hết sức mạnh của đoàn kết, của dân tộc và vai trò quan trọng, dẫn dắt của người chỉ huy".

Trong mỗi câu chuyện của đồng đội khi nhắc về thuyền trưởng Vũ Huy Lễ, dù ông đã đi xa nhưng tất cả đều cùng cảm nhận, sẽ không có cái chết, không có cuộc chia ly nào cả. Tất cả còn vẹn nguyên và đã được khắc ghi lại trong tâm trí của mỗi nhân chứng, trong dòng lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam…