Xây dựng hành lang pháp lý để phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế mới

Xác định các tiêu chí

Phó Thủ tướng nhấn mạnh sự cần thiết của hành lang pháp lý đồng bộ, thống nhất nhằm quản lý các loại hình khu công nghiệp, khu kinh tế hiện nay; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc chưa được quy định hoặc điều chỉnh trong luật chuyên ngành. Bên cạnh đó cũng cần có các tiêu chí xác định loại hình khu công nghiệp, khu kinh tế mới, thuộc diện ưu tiên thu hút đầu tư, chuyển giao công nghệ mới, công nghệ lõi, lĩnh vực sản xuất nền tảng… nhằm cụ thể hóa chủ trương, đường lối, chiến lược phát triển kinh tế -xã hội của đất nước, trong từng giai đoạn cụ thể.

Từ đó, Phó Thủ tướng nêu rõ mục tiêu thể chế hóa các chính sách ưu đãi riêng cho doanh nghiệp, nhà đầu tư về thủ tục hành chính, thuế, đất đai; xây dựng mô hình mới thẩm quyền được phân cấp mạnh mẽ hơn cho các ban quản khu công nghiệp, khu kinh tế; quy hoạch, bố trí đất đai, nguồn lực kèm theo, để “có chính sách hấp dẫn nhất đối với doanh nghiệp, nhà đầu tư”.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà gợi mở: “Các khu công nghiệp, khu kinh tế phải là khu vực ưu tiên của đất nước, thí điểm chính sách, vườn ươm công nghệ nền tảng, công nghệ cốt lõi…”.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục đánh giá, tổng kết quá trình xây dựng, quản lý các khu công nghiệp, khu kinh tế, nhất là tồn tại, vướng mắc; nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm, mô hình, chính sách phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế thành công trên thế giới; chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giải quyết thủ tục hành chính của các khu công nghiệp, khu kinh tế.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, dự kiến, tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024), Quốc hội sẽ cho ý kiến và thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu; cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025) dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) theo hướng phân cấp cho UBND cấp tỉnh chấp thuận/quyết định chủ trương đầu tư dự án hạ tầng khu công nghiệp.

Đối với dự án Luật Khu công nghiệp, khu kinh tế, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, hiện nay quy định trực tiếp về quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế mới ở cấp nghị định. Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động của khu công nghiệp, khu kinh tế được quy định ở nhiều luật khác nhau, trong đó một số quy định chưa thống nhất, đồng bộ và chưa phù hợp với đặc điểm của khu công nghiệp, khu kinh tế.

Một số chủ trương, định hướng mới của Đảng và Nhà nước liên quan đến phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế chưa được thể chế hóa kịp thời như: hoàn thiện hành lang pháp lý cho phát triển các khu công nghiệp sinh thái, thông minh, khu đô thị công nghiệp-thương mại-dịch vụ; nghiên cứu và triển khai thí điểm mô hình khu kinh tế đặc thù, khu thương mại tự do, mô hình kinh tế mới tại một số địa phương có tiềm năng.

Quá trình xây dựng và phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế trong thời gian qua đã bộc lộ những hạn chế, vướng mắc cần được giải quyết. Cụ thể, loại hình khu công nghiệp, khu chức năng trong khu kinh tế chậm đổi mới; chất lượng, hiệu quả thu hút đầu tư chưa đáp ứng yêu cầu phát triển theo chiều sâu, phát triển bền vững về kinh tế-xã hội và môi trường; liên kết, hợp tác trong khu công nghiệp, khu kinh tế, giữa các khu với nhau và giữa khu công nghiệp, khu kinh tế với khu vực bên ngoài còn hạn chế; hiệu quả sử dụng đất chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội.

Hệ thống quy định hiện hành của pháp luật về đầu tư, đất đai, thuế chưa quy định cụ thể chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển đối với các loại hình khu công nghiệp mới, khu chức năng mới trong khu công nghiệp, khu kinh tế mới; chưa có quy định cụ thể về việc chuyển đổi loại hình khu công nghiệp, khu chức năng trong khu kinh tế.

Trong khi đó, mô hình phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế trên thế giới đã thay đổi đáng kể theo hướng chuyên ngành, chuyên môn hóa, tự do hóa và phát triển bền vững, thân thiện với môi trường, đảm bảo tính hiện đại, cạnh tranh và bắt kịp tiến trình cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những cơ chế, chính sách đột phá, nổi trội đang được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới.

Dự án Luật nhằm tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương, chính sách và định hướng của Đảng, Nhà nước về xây dựng và phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế; tạo hành lang pháp lý riêng cho chính sách phát triển các loại hình khu công nghiệp mới (sinh thái, thông minh, khu đô thị công nghiệp-thương mại-dịch vụ, khu công nghiệp chuyên ngành, đặc thù…), khu chức năng mới trong khu công nghiệp, khu kinh tế mới (khu thương mại tự do, khu phi thuế quan…).

Luật Khu công nghiệp, khu kinh tế nhằm khắc phục kịp thời hạn chế, vướng mắc, và bổ sung quy định mới mà pháp luật hiện hành chưa có về điều kiện, cơ chế, chính sách đặc thù hỗ trợ đầu tư hạ tầng khu công nghiệp, khu kinh tế (trình tự, thủ tục, thẩm quyền đầu tư các loại hình mới); hoàn thiện nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

Từ thực tế hoạt động, quản lý của các loại hình khu công nghiệp, khu kinh tế hiện nay thuộc quản lý của nhiều bộ ngành, tại cuộc họp, đại diện các bộ, ngành cho rằng, cơ quan soạn thảo cần làm rõ phạm vi, đối tượng điều chỉnh của luật, nhất là nội hàm, tiêu chí xác định của những loại hình khu công nghiệp, khu kinh tế “mới chỉ có tên”, liên quan đến nhiều bộ ngành.

Cùng với đó là làm rõ điều kiện thành lập, hoạt động trong nội bộ khu công nghiệp, khu kinh tế; chính sách ưu đãi đối với nhà đầu tư, doanh nghiệp; tổ chức bộ máy quản lý của đồng thời điều chỉnh các loại hình khu công nghiệp, khu kinh tế mới như khu công nghiệp sinh thái, thông minh, công nghệ cao đặc thù; mối quan hệ với các luật chuyên ngành…