Nếu nhìn vào hình chạm khắc trên những bức tường còn lại của thành phố cổ Amarna (Ai Cập), đời sau sẽ thấy một cuộc sống tươi đẹp, trù phú hiện ra với những chú bò được vỗ béo trong sân, những nhà kho đầy ắp ngũ cốc và cá, dàn nhạc công tấu lên những bản nhạc du dương trong buổi yến tiệc của các vị vua (pharaoh)... Nhưng nếu nhìn gần hơn vào những hầm mộ nơi đây, người ta sẽ phải bàng hoàng nhận ra cuộc sống của người Ai Cập cổ đại không hẳn không thanh bình như thế.
|
Bức tượng pharaoh Akhenaten. Ảnh: Internet |
Vào khoảng năm 1350 trước công nguyên, theo lệnh của pharaoh Akhenaten, thủ đô mới Amarna của Ai Cập, cách thủ đô Cairô ngày nay 322 km về phía nam, được dựng nên như một phép màu trên sa mạc cát. Pharaoh Akhenaten ấp ủ ý định tạo ra một thành phố tuyệt vời, nơi Thần mặt trời Aten ngự trị và mọi người an hưởng cuộc sống sung sướng.
Tuy nhiên, trong 15 năm phát triển rực rỡ của thành phố với khoảng 20.000 đến 30.000 cư dân này, có lẽ chỉ có 10% dân số giàu có - những người sống trong các ngôi biệt thự rộng lớn và hào phóng tô điểm cho khu lăng mộ, nơi mình an nghỉ sau này - đồng ý với ý kiến đó của Akhenaten. Số đông người dân kém may mắn còn lại, sau khi trút hơi thở cuối cùng, được chôn cất trong những ngôi mộ tập thể được đánh dấu bằng các viên đá ở khu Nam Hầm mộ.
|
Hài cốt của một nam thanh niên 19 tuổi ở Amarna. Ảnh: Internet |
Các nhà khoa học, trong quá trình nghiên cứu khảo cổ học, đã mang lại cho ngày nay một cái nhìn hoàn chỉnh hơn về cư dân Amarna cổ đại. Họ là những người phải sống trong cảnh lao động khổ sai, là lực lượng chủ yếu cung cấp nước sinh hoạt cho thành phố hay hạ những con tàu xuống dòng sông Nile và xây dựng cấp tốc các khu đền đá khổng lồ theo ý chỉ của pharaoh Akhenaten.
Khai quật hơn 200 ngôi mộ tập thể ở khu Nam Hầm mộ, giới khảo cổ học chỉ tìm thấy 20 thi thể được an táng trong quan tài, trong khi phần lớn các thi hài được cuộn trong những tấm thảm, cho thấy thường dân Amarna đa phần sống trong cảnh nghèo hèn, thậm chí không đủ sức sắm một cỗ quan tài.
Nhưng điều quan trọng hơn cả, theo Jeroem Rose - chuyên gia khảo cổ học tại đại học Arkansas (Mỹ), những bộ hài cốt ở khu Nam Hầm mộ được coi là những bộ xương người Ai Cập cổ đại ốm yếu nhất từng được phát hiện từ trước tới nay. Qua quá trình phân tích những bộ hài cốt này, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng nhiều trẻ em của Amarna bị suy dinh dưỡng và còi cọc, có dấu hiệu thiếu vitamin C và loãng xương nghiêm trọng, thể hiện rõ qua những vết nứt ở chân răng.
Trong khi đó, xương của người trưởng thành cũng bị kiệt quệ do phải lao động khổ sai. Hơn 75% các bộ xương có dấu hiệu bị viêm khớp ở tứ chi và cột sống. Tình trạng xương bị gãy và chèn ép xảy ra phổ biến và 67% các bộ xương có ít nhất một vết gãy đang hoặc đã lành. Jessica Kaiser, chuyên gia khảo cổ học thuộc Hiệp hội nghiên cứu Ai Cập cổ đại, cho biết tỉ lệ tổn thương của những bộ hài cốt người Amarna cổ đại là “rất cao”. Trong khi đó, ông Rose nhận định, mặc dù tình trạng lao động khổ sai không phải là câu chuyện mới mẻ ở Ai Cập cổ đại, song mức độ tổn thương nặng như ở các bộ xương của cư dân Amarna là vấn đề đáng phải lưu tâm.
Khoảng năm 1336 trước công nguyên, thời kỳ huy hoàng của Amarna lụi tàn một cách nhanh chóng theo sau cái chết của pharaoh Akhenaten. Và tại khu Nam Hầm mộ, những bộ hài cốt của người Ai Cập cổ đại là minh chứng cho những nỗi đau của thân phận con người tại Amarna.
Anh Minh (Theo National Geographic)