Người H’rê có dân số khoảng trên 1 vạn người, cư trú chủ yếu ở các xã miền núi huyện Ba Tơ (tỉnh Quảng Ngãi), một số ít cư trú ở tỉnh Bình Định và tỉnh Kon Tum. Người H’rê thuộc nhóm ngữ hệ Môn - Khmer, có nền văn hóa gần gũi với người Xơ Đăng và người Bana.
Đồng bào H’rê chủ yếu ở nhà sàn, mặt nhà sàn cao hơn mặt đất trung bình khoảng 1 m, vách dựng nghiêng lên phía trên, mái nhà lợp bằng lá cây, bên ngoài hai đầu đốc có hình 2 sừng thú. Ở mỗi đầu sàn nhà đều có một khoảng không gian ngăn cách với các gian trong nhà. Nếu ở đầu sàn nhà này dành cho đàn ông tiếp khách, thì ở đầu kia là dành cho phụ nữ tiếp khách.
Lễ mừng nhà mới của người H’rê thường được diễn ra với hai hình thức, sau khi rời làng, và khi gia đình có thêm thành viên (dựng vợ gả chồng) thì tách hộ để làm nhà mới.
Sau khi chọn đất, dựng nhà xong, việc đầu tiên là chọn ngày đẹp (thường là ngày chẵn âm lịch), dựng dàn cúng, mổ lợn, mổ gà, rượu... chuẩn bị để làm lễ cúng mừng ngôi nhà mới của mình. Lễ cúng mừng nhà mới tiếng H’rê gọi là “Dha treo toq nem niu”.
Sau khi lập dàn cúng, chuẩn bị lễ vật, già làng, người có uy tín cao nhất trong làng đảm nhiệm vai trò chủ lễ cúng. Già làng cúng mời thần núi, thần sông, thần mặt trời, thần gió bão, thần đất về dự lễ cúng vào nhà mới của gia chủ. Gia chủ mổ heo làm vật hiến sinh mời các vị thần 4 phương về dự và làm chứng cho gia chủ đã dựng nhà cửa tại chỗ này. Cầu các vị thần 4 phương cho đất không rung, sông không lũ, trời không gió bão, để cho nhà gia chủ được vững chắc như núi lớn.
Lễ vào nhà mới của người H’rê không chỉ trong phạm vi làng, mà có khách của làng và khách của các làng lân cận, bà con đến đây cùng nghiêng ngả trong men rượu, mọi người dốc hết bầu tâm tư tình cảm, những hiềm khích được giải tỏa, tình cảm tốt đẹp được nhen nhóm, bà con chúc nhau những lời chúc tốt đẹp, chúc cho mùa màng bội thu, chúc sức khỏe, chúc cho làng phát triển, thịnh vượng.
|
Đồng bào H’rê dựng dàn cúng để chuẩn bị cho lễ cúng mừng nhà mới. |
|
Sau bước dựng dàn cúng, là chuẩn bị lễ vật, gồm có thịt lợn và một cặp gà. |
|
Già làng Phạm Văn Đũa cúng mời các vị thần sông, thần núi, thần mưa, thần gió, thần đất... về, xin thần linh phù hộ cho đất mình ở không rung, không có gió, không có bão, không mòn, không mưa... |
|
Cắt tiết gà để cúng thần linh là một nghi lễ quan trọng trong lễ cúng mừng nhà mới. |
|
Sau khi cắt tiết, già làng Phạm Văn Đũa nhổ lông gà để lên dàn cúng. |