Trong những ngày này, cái lạnh giá bắt đầu len lỏi khắp bản làng hai xã Hang Kia và Pà Cò, huyện Mai Châu, thì cũng là dịp trăm hoa đua nở, nhà nhà chuẩn bị đón Tết cổ truyền của đồng bào người H'Mông trên đất Hòa Bình. Người H'Mông đón Tết trước Tết Nguyên đán của người Kinh một tháng (1/12 âm lịch). Để chuẩn bị một năm mới no ấm, sung túc, đầy đủ, thay cho làm bánh chưng như người Kinh, người H'Mông vẫn thường làm những chiếc bành dầy chay to bằng bàn tay.
|
Người H'Mông đón Tết trước Tết Nguyên Đán của người Kinh 1 tháng. Ảnh: Internet |
Trước Tết, tiếng chày rộn rã khắp thôn bản, trong nhà ngoài ngõ, đâu đâu cũng thấy những chàng trai H'Mông vung chày giã gạo, thứ gạo nếp nương thơm, dẻo mà người H'Mông trồng ở những mảnh đất tốt nhất trong vùng. Từ chiều 29-30 Tết, nhà nào cũng đồ những phản cơm thật to để giã bánh, thường thì mỗi nhà đồ từ 5 đến 10 kg gạo để đủ lượng bánh trong suốt dịp Tết cổ truyền. Ông Vàng A Nhà, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Hang Kia cho biết: Theo tập tục nơi đây, mỗi dịp Tết đến, nhà nào cũng phải có bánh dầy để tiếp khách. Cứ vào khoảng 29 đến 30 Tết, mọi người đều ngâm gạo, đồ lên rồi đem giã luôn. Khi giã phải giữ cho hạt cơm nóng, dẻo, có vậy bánh dầy mới thơm, ngon mùi lúa nương. Lượng bánh làm ra phải nhiều, để đủ dùng và tiếp khách trong cả tháng ăn Tết.
Ngồi chứng kiến những đôi tay săn chắc của những chàng trai H' Mông nhịp nhàng giã bánh, mới cảm nhận được nét độc đáo rất riêng của dân tộc H' Mông. Thường thì họ tập hợp thành 1 nhóm khoảng hơn chục người thay nhau giã, đủ lượng nguyên liệu nhà này, họ lại tiếp tục chuyển giã cho nhà khác, tạo nên một thứ âm thanh vui nhộn, ấm cúng trong dịp Tết của mỗi gia đình người H' Mông. Ông Sùng A Đua, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Hang Kia cho biết: Trước Tết từ 1 đến 2 ngày, không khí quanh bản luôn ấm đượm tình dân tộc. Ngoài những chàng trai giã gạo làm bánh dầy, còn có những người phụ nữ hăng hái cùng tham gia, những lúc người giã nghỉ tay uống nước thì họ cũng thử làm những công việc mà “phái mạnh” hay làm, họ làm để biết nỗi vất vả mệt nhọc mà người đàn ông H' Mông luôn đứng ra đảm nhiệm. Để làm ra chiếc bánh dầy của người H' Mông, đòi hỏi người đàn ông phải có sức khỏe bền bỉ, giã liên tục trong khi cơm đồ vẫn phải được giữ nóng, không được để nguội bánh sẽ mất ngon. Người giã phải là người có kinh nghiệm, giã đều tay đến khi hạt cơm dẻo nhuyễn.
Người H' Mông quan niệm, chiếc bánh dầy tròn tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời - là nguồn gốc sinh ra con người và muôn loài trên trái đất. Chính vì vậy mỗi dịp tết đến, 2 bản người H' Mông Hang Kia, Pà Cò luôn có những “mẹt bánh dầy”. Sau khi giã xong nguyên liệu, người H' Mông bắt đầu nặn bánh theo đúng kích cỡ, đường kính khoảng 14 cm được bảo quản trong 2 miếng lá chuối còn xanh. Ông Vàng A Nhà, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Hang Kia cho biết thêm: Để đảm bảo vệ sinh, cũng như tránh trường hợp bánh mốc, trước khi đem bánh ra nặn, người phụ nữ H'Mông đã lau khô, sạch những tàu là chuối và những chiếc mẹt đựng bánh. Chính vì vậy, trong suốt tháng chơi Tết, bánh dầy của người H' Mông không bị hư hỏng, vẫn giữ mùi thơm ngon của lúa nương.
Ngoài trời vẫn đang se se lạnh, ngồi sưởi ấm bên bếp lửa, thưởng thức vị thơm ngon, dẻo của món bánh dầy truyền thống của người H' Mông, mới cảm nhận được những nét đẹp độc đáo trong phong tục tập quán riêng của họ. Miếng bánh dầy không màu, không có vị mặn, ngọt như bánh chưng, nhưng càng nhai, thưởng thức lâu mới thấy vị ngọt của hạt gạo, sự đoàn kết của một dân tộc.
Nguyễn Quốc Trị