Tràn lan thuốc lá thế hệ mới nhập lậu được bán công khai

Sự thật độc hại của thuốc lá điện tử

Chỉ cần lên trang google gõ tìm kiếm “thuốc lá điện tử” sẽ thấy, có 34,5 triệu kết quả với 0,74 giây. Tương tự, thông tin nhóm và trang bán hàng về thuốc lá điện tử cũng tràn ngập khắp nơi trên các trang mạng xã hội, thương mại điện tử. Đáng chú ý, những địa điểm bán thuốc lá điện tử tại TP Hồ Chí Minh cho kết quả tìm kiếm nhiều nhất. Điển hình như đường Nguyễn Cư Trinh, Cách Mạng Tháng 8, Lê Hồng Phong, Hai Bà Trưng… tại các quận trung tâm TP Hồ Chí Minh với tên gọi “Vape Club”, “Vape Shop”, “Vape Việt Nam”… thường xuyên có khách lui tới xem, trải nghiệm và lựa chọn các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Điều này cho thấy, dù là hàng lậu nhưng thuốc lá thế hệ mới vẫn được bày bán công khai và tràn lan không chỉ ở các cửa hàng truyền thống mà cả trên nền tảng công nghệ số, dễ dàng cho mọi đối tượng tìm kiếm và tiếp cận, đặc biệt là giới trẻ. Thế nhưng, ít ai biết rõ sự thật về sự độc hại của loại thuốc lá này.

Thực tế, thị trường thuốc lá thế hệ mới được chia làm hai loại, đó là thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử. Trong đó, thuốc lá làm nóng dùng nguyên liệu thuốc lá và kỹ thuật làm nóng mà không đốt cháy thuốc lá bên trong, đồng thời tạo ra hơi nicotin. Bên cạnh đó, người dùng không thể tùy biến hoặc thêm hương vị vào trong sản phẩm do nhà sản xuất cung cấp. Trong khi đó, thuốc lá điện tử không có nguyên liệu thuốc lá mà chỉ có dung dịch có hoặc không có chứa nicotin. Do khác nhau về bản chất giữa hai sản phẩm nên thuốc lá điện tử thường dễ bị biến tướng, trục lợi bởi những tay buôn hàng lậu.

Đến nay, chưa có bất kỳ thuốc lá thế hệ mới nào được phép kinh doanh tại Việt Nam nhưng thị trường này vẫn rất sôi động. Theo sau đó là những hình ảnh trẻ em vị thành niên phì phèo khói thuốc ở nơi công cộng, chốn học đường và nhiều vụ ngộ độc do “hút thuốc lá điện tử có phối trộn chất kích thích” gây ra.

Nguyên nhân thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt là thuốc lá điện tử rất đa đạng và phong phú về mẫu mã, hình thức, có thể ngụy trang dưới nhiều vỏ bọc để qua mắt người khác như: bút bi, thỏi son, USB hay vô vàn hình thù khác cùng những mùi hương và vị được quảng cáo hấp dẫn.

Điều đáng lo hơn, để thu hút người sử dụng, các đối tượng quảng cáo thuốc lá điện tử có tác dụng cai nghiện thuốc lá truyền thống, không gây hại; kèm theo đó là nhiều chiêu thức bán hàng trên mạng xã hội nhằm vào giới trẻ như giá thành rẻ, tạo xu hướng thời thượng cho sản phẩm; thiết kế sản phẩm hiện đại, bắt mắt, đa đạng kiểu dáng và kích thước; nhiều hương vị… tạo ấn tượng cho thanh thiếu niên về sản phẩm, tạo động lực thúc đẩy sử dụng.

Trong khi đó, 100% sản phẩm thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam là buôn gian bán lậu. Điều này giải thích vì sao, những ca ngộ độc do hút thuốc lá điện tử lậu ngày càng có dấu hiệu xuất hiện thường xuyên hơn.

Chờ luật quản lý

Gần 4 năm qua, Chính phủ đã 3 lần đề nghị các bộ ban ngành phối hợp đề xuất phương thức sản xuất thuốc lá thế hệ mới nhằm góp phần phòng chống buôn lậu, nhưng đến nay một chính sách quản lý chính thức là điều tất cả vẫn đang phải chờ. Hệ lụy tất yếu, thuốc lá điện tử nhập lậu, kém chất lượng tràn vào thị trường kèm theo những độc chất, ma túy, cần sa, các chất kích thích thần kinh được các tay buôn hàng thêm vào. Trong đó, không thể không kể đến việc hàm lượng nicotin có trong thuốc lá điện tử lậu cũng cao gấp 10 – 20 lần so với quy chuẩn quốc tế thông thường như các cơ quan y tế đã cảnh báo.

Theo ông Cao Trọng Quý, Trưởng phòng Công nghiệp thực phẩm, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), do chưa có cơ chế quản lý sản phẩm thuốc lá “thế hệ mới” dẫn đến thất thu ngân sách vì chưa xác định loại hình sản phẩm để quản lý, áp thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ đặc biệt (hiện nay mặt hàng thuốc lá điếu đang chịu mức thuế nhập khẩu 100-135% tùy từng khu vực, thuế tiêu thụ đặc biệt 75% và thuế GTGT 10%).

Rõ ràng, việc nhanh chóng đưa ra chính sách quản lý những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là rất cần thiết và quan trọng. Vì thực tế cho thấy, trì hoãn càng lâu sẽ càng tạo ra nhiều hệ lụy khó lường, trong đó giới trẻ sẽ là mục tiêu đầu tiên của các tay buôn lậu.

Trong khi đó, theo ông Lê Thành Hưng, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, thuốc lá điếu truyền thống bị chi phối và kiểm soát bởi Luật Phòng chống tác hại thuốc lá của Việt Nam và Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (WHO FCTC) mà Việt Nam tham gia; còn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thì vẫn vào từ các nguồn hàng lậu nhưng chưa chịu sự quản lý hay chính sách nào.

Vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng, những sản phẩm nằm trong ngành hàng này cũng cần được đưa vào quản lý để đưa ra các định hướng tuyên truyền, cảnh báo các tác hại một cách đúng đắn nhằm mục đích bảo vệ sức khỏe của người dùng nói chung và thế hệ trẻ nói riêng. Trong đó, việc sớm đưa ra cơ chế quản lý và quy định chế tài để cơ quan chức năng không lúng túng trong thu giữ và xử lý sản phẩm nhập lậu.