Lãnh đạo Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và tỉnh An Giang chủ trì Hội thảo.
Đây là Hội thảo khoa học quốc tế lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam về văn hóa Óc Eo. Gần 200 đại biểu đại diện lãnh đạo Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, nhà khoa học nổi tiếng trong nước, chuyên gia lĩnh vực khảo cổ học, di sản học, văn hóa học, sử học, xã hội học và khoa học tự nhiên… các nhà khoa học quốc tế đến từ Pháp, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc… dự Hội thảo.
Văn hóa Óc Eo được biết đến từ sau cuộc khai quật khảo cổ tại cánh đồng Óc Eo (huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang) do nhà khảo cổ học người Pháp Louis Malleret thực hiện năm 1944. Từ đó đến nay, Óc Eo - Ba Thê trở thành di chỉ khảo cổ học nổi tiếng không chỉ ở vùng Nam Bộ, Việt Nam mà cả khu vực Đông Nam Á và châu Á.
Trong nhiều thập kỷ qua, các cuộc khai quật ở đây đã đưa ra khối lượng lớn di tích, di vật minh chứng sinh động cho lịch sử hình thành, phát triển của nền văn hóa Óc Eo, minh chứng Óc Eo là trung tâm đô thị lớn, sầm uất, nổi tiếng bậc nhất của Vương quốc Phù Nam.
Với giá trị đặc biệt và tầm vóc lớn của văn hóa Óc Eo trong lịch sử Việt Nam, năm 2015, Thủ tướng Chính phủ giao Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam thực hiện Đề án “Nghiên cứu Khu Di tích khảo cổ học Óc Eo - Ba Thê, Nền Chùa (Văn hóa Óc Eo Nam Bộ)” (Đề án Óc Eo). Đây là đề án khoa học quy mô lớn nhất từ trước đến nay và là nhiệm vụ nghiên cứu mang tầm quốc gia.
Từ năm 2017 đến năm 2020, Viện Khảo cổ học và Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ đã khai quật khảo cổ học Khu Di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê (An Giang) quy mô lớn, có diện tích trên 16.000m² tại 2 khu vực là cánh đồng Óc Eo và sườn núi Ba Thê gồm 8 địa điểm: Gò Giồng Cát, gò Giồng Trôm, gò Óc Eo, Lung Lớn (cánh đồng Óc Eo), gò Sáu Thuận, gò Út Trạnh, chùa Linh Sơn, Linh Sơn Bắc (núi Ba Thê). Từ năm 2018 đến năm 2020, các nhà khảo cổ tiến hành khai quật khu di tích Nền Chùa (Kiên Giang) diện tích 8.000m², đây là khu di tích nằm dưới cánh đồng lúa gần cửa biển, cách Óc Eo - Ba Thê khoảng 12 km.
Tiến sỹ Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, sau gần bốn năm (2017-2020) khai quật khảo cổ học tại Óc Eo - Ba Thê và Nền Chùa đã phát hiện nhiều loại hình di tích quan trọng như: Kiến trúc đền tháp, di chỉ cư trú nhà sàn, các loại giếng nước, hồ nước được xây dựng bằng gạch, đá và đồ gỗ cùng nhiều dấu tích sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ trang sức bằng đá quý, thủy tinh, bằng vàng. Đặc biệt, cuộc khai quật đưa lên khỏi lòng đất số lượng cực kỳ phong phú, đa dạng các loại hình di vật, trong đó, nhiều nhất là đồ gốm và đồ trang sức bằng thủy tinh.
Quang cảnh Hội thảo.
Tiến sỹ Phan Chí Hiếu nhấn mạnh, những ký ức của nền văn hóa Óc Eo, văn minh Phù Nam tiếp tục được làm sống dậy bởi những khám phá quan trọng của khảo cổ học. Từ đây, Óc Eo - Ba Thê và Nền Chùa không chỉ được biết đến là một phức hợp đô thị cổ, có vai trò rất quan trọng trong lịch sử Vương quốc Phù Nam, vương quốc hình thành trên nền tảng văn hóa bản địa đặc sắc mà còn có mối quan hệ giao thương rất rộng mở với nhiều vương quốc cổ Đông Nam Á và các quốc gia ở Nam Á, Tây Nam Á, Đông Bắc Á.
Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, Hội thảo là cơ hội để trao đổi học thuật mang tính quốc tế, góp phần tuyên truyền, quảng bá sâu rộng đến giới khoa học trong nước, quốc tế cũng như công chúng về những giá trị nổi bật của di sản văn hóa Óc Eo và Vương quốc Phù Nam.
Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Nguyễn Thanh Bình khẳng định, với những giá trị quan trọng của Khu Di tích khảo cổ, kiến trúc nghệ thuật Óc Eo - Ba Thê, Ban Bí thư Trung ương Đảng, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có chủ trương giao tỉnh An Giang phối hợp với cơ quan chuyên môn của Trung ương lập Hồ sơ đề cử Khu Di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê, trình UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới.
Theo ông Nguyễn Thanh Bình, đến nay, An Giang hoàn thành việc xây dựng hồ sơ giai đoạn 1 trong quy trình 2 giai đoạn của UNESCO. Hội đồng Di tích và Di chỉ Quốc tế (ICOMOS) đã cử các chuyên gia đến Khu Di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê thực hiện quy trình tập trung theo quy định của UNESCO. Tỉnh An Giang đang phấn đấu đến năm 2026 sẽ hoàn thành và bảo vệ Hồ sơ chính thức trước UNESCO tại Pháp.
Tại Hội thảo, các nhà khoa học trong và ngoài nước tập trung thảo luận 5 chủ đề chính: Tổng kết, đánh giá kết quả khai quật, nghiên cứu khảo cổ học tại Khu Di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê (An Giang) và Nền Chùa (Kiên Giang), năm 2017-2020; văn hóa Óc Eo và Vương quốc Phù Nam trong bối cảnh lịch sử, văn hóa Đông Nam Á và châu Á; mạng lưới hải thương quốc tế và vai trò của đô thị cổ Óc Eo trong bối cảnh đô thị cổ ở Đông Nam Á và châu Á trước thế kỷ X; những giá trị nổi bật toàn cầu của Khu Di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê và nghiên cứu, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa Óc Eo - Ba Thê.
Đầu tượng đất nung được khai quật tại Khu di tích khảo cổ học Óc Eo - Ba Thê (An Giang) và Nền Chùa (Kiên Giang).
Các chủ đề của Hội thảo được nhà khoa học trong và ngoài nước tập trung phân tích làm rõ vấn đề liên quan trực tiếp đến phát hiện khoa học mới, giá trị nghiên cứu mới, mang tính cốt lõi, phản ánh tính xác thực và những giá trị nổi bật toàn cầu của di sản văn hóa Óc Eo, Vương quốc Phù Nam nói chung, Khu Di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê nói riêng...