Quang cảnh Lễ tế. Ảnh: Mạnh Tú/TTXVN
Nghi lễ này là một trong những nét độc đáo tại Lễ hội mùa xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc, thu hút sự tham gia của đông phật tử, du khách thập phương.
Vào lúc 7 giờ ngày 21/2, đoàn rước đi từ nghi môn Ngũ Nhạc. Chủ tế là đại diện lãnh đạo tỉnh Hải Dương và Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Hải Dương dẫn đầu đoàn, tiếp theo sau là các phật tử, du khách thập phương. Tiếp đó, lễ tế bắt đầu tại Trung Nhạc miếu với nghi thức cúng tế do đoàn pháp sư thực hiện. Tiếp đó, chủ tế dâng hương, dâng sớ cầu trời đất phù hộ quốc thái dân an, mùa màng bội thu, sau đó lần lượt trao ngũ cốc cho nhân dân mang về làm giống.
Vật phẩm gồm lễ chay có 5 loại quả tượng trưng cho ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ và lễ mặn gồm lợn, ngan, cá chép tượng trưng cho tam phủ: Thiên, Địa, Thủy. Năm loại ngũ cốc gồm thóc tượng trưng cho hành Thổ, ngô tượng tưng cho hành Kim, đậu tượng trưng cho hành Hỏa, lạc tượng trưng cho hành Mộc và vừng tượng trưng cho hành Thủy. Ngũ cốc dâng tế được chọn kỹ từng hạt, sau đó vào ngày 14 tháng Giêng, Ban tổ chức lễ hội đã dâng số ngũ cốc này lên Tổ đường chùa Côn Sơn cầu xin Phật Tổ phù phép để thành Thần Ngũ Cốc. Người nhận được ngũ cốc hoan hỷ và tràn đầy tin tưởng vào một năm tốt lành.
Người xưa ca ngợi: Đất Chí Linh linh thiêng vì có Côn Sơn linh thiêng. Côn Sơn linh thiêng vì có Ngũ Nhạc kỳ tú. Theo Ban quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, Ngũ Nhạc là một trong hai mạch núi linh thiêng ở thắng tích Côn Sơn. Người xưa quan niệm Ngũ Nhạc là vùng đất phúc, là nơi ngự của Phật, Thánh và các vị thần tiên quản việc cát, hung, họa, phúc của muôn loài trên thế giới. Ngũ Nhạc phân bố đều 5 hướng.
Từ xa xưa các triều đại đã xây dựng 5 miếu thờ trời đất và các vị tiên thánh gọi là Ngũ Nhạc Linh Từ. Đông Nhạc thờ thần Dông Nhạc Thiên Tề Đại Vương Nhân Thánh Đế Quân, quản việc cát hung họa phúc của nhân gian. Nam Nhạc thờ thần Ty Thiên Chiêu Thánh Đế Quân, thống đốc các loài thủy tộc. Tây Nhạc thờ thần Kim Thiên Thuận Thánh Đế Quân, quản ngũ kim và họ nhà chim. Bắc Nhạc thờ An Thiên Nguyên Thánh Đế Quân, quản sông biển ao hồ, các loài thú rắn rết côn trùng. Trung Nhạc thờ thần Trung Thiên Sùng Thánh Đế Quân, quản về đất đai, cây cối, rừng núi, khe vực.
Xưa kia, lễ tế trời đất trên núi Ngũ Nhạc do người dân làng An Mô (xã Lê Lợi, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương) thực hiện nhưng theo thời gian, nghi lễ bị thất truyền. Mỗi khi đất nước có giặc ngoại xâm, dịch bệnh, hạn hán, mất mùa…, triều đình cử các quan về Ngũ Nhạc tế lễ trời đất cầu đảo cho quốc thái dân an.
Từ năm 2008, thực hiện Đề án nâng cấp Lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc, tỉnh Hải Dương đã nghiên cứu phục dựng hoàn chỉnh nghi lễ và đưa vào chương trình lễ hội mùa xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc hằng năm.