Vở diễn giúp công chúng có thêm những hiểu biết về cuộc đời và con người của vị anh hùng áo vải Nguyễn Huệ - Vua Quang Trung, đồng thời góp phần lan tỏa tình yêu lịch sử, yêu văn hóa dân tộc đến với công chúng.
Một cảnh trong vở diễn. Ảnh: TTXVN phát
Kể chuyện anh hùng áo vải Nguyễn Huệ
Nhà hát Cải lương Việt Nam vừa dàn dựng và ra mắt vở cải lương “Mặt trời đêm thế kỷ” của cố tác giả Lê Duy Hạnh, Nghệ sỹ Ưu tú Ngọc Chi chuyển thể cải lương. Vở diễn do Nghệ sỹ Nhân dân Triệu Trung Kiên chỉ đạo nghệ thuật, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai đạo diễn với sự tham gia diễn xuất của các nghệ sỹ Đoàn Cải lương truyền thống, Nhà hát Cải lương Việt Nam.
“Mặt trời đêm thế kỷ” kể câu chuyện về vua Quang Trung - Nguyễn Huệ giai đoạn còn là Bắc Bình Vương, đóng quân ở Phú Xuân (Huế). Vở diễn ngợi ca công lao của Quang Trung – Nguyễn Huệ nhưng đồng thời cũng tái hiện những "góc khuất" trong cuộc đời ông. Đó là sau khi phong trào khởi nghĩa của quân Tây Sơn thắng lợi, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ mỗi người trấn giữ một vùng. Nguyễn Nhạc lên làm vua, xưng là Trung ương Hoàng đế đóng đô ở Quy Nhơn; Nguyễn Huệ được phong là Bắc Bình Vương, cai quản vùng đất từ đèo Hải Vân trở ra Bắc; Nguyễn Lữ được phong Đông Định Cương cai quản vùng đất Gia Định.
Thời điểm ấy, đàng trong thì Nguyễn Ánh cầu viện giặc Xiêm đánh chiếm Gia Định, Nguyễn Nhạc ngủ quên trên chiến thắng, chỉ muốn giữ một phủ Quy Nhơn, nhún mình xưng làm chúa miền Tây, ngày đêm say sưa với tiệc tùng, ca múa… Ở đàng ngoài, Lê Chiêu Thống chạy sang cầu viện giặc Thanh, Nguyễn Hữu Chỉnh lộng quyền, nhân dân Bắc Hà đói khổ lầm than… Nguyễn Huệ phái Vũ Văn Nhậm - con rể của Nguyễn Nhạc ra tiêu diệt Nguyễn Hữu Chỉnh. Tuy nhiên, đến lượt Vũ Văn Nhậm cũng chuyên quyền, tham lam vơ vét tiền của, đẩy dân đen vào khốn cùng… khiến dân phải gửi lời cầu cứu đến Nguyễn Huệ. Biết tin, Nguyễn Huệ lập tức đem quân ra Bắc trừng trị Vũ Văn Nhậm…
Kịch bản của tác giả Lê Duy Hạnh không mô tả sâu về chiến công ngoài mặt trận hay tài năng phi thường của Nguyễn Huệ, mà tập trung vào lát cắt về cuộc sống riêng, những xung đột trong nội bộ của anh em nhà Tây Sơn trước quyết định sinh tử, tồn vong của dân tộc, trước quyết định mang tính vận mệnh của quốc gia… Đó là quãng thời gian khó khăn của người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ, bởi ông đã phải trải qua rất nhiều những thăng trầm, dằn vặt, đặc biệt là quyết định chém đầu Vũ Văn Nhậm (con rể của Nguyễn Nhạc) cũng như những nguyên nhân dẫn đến sự bất hòa, chia rẽ giữa anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ…
Xuyên suốt trong vở diễn, nhân vật Quang Trung – Nguyễn Huệ hiện ra không chỉ với hình ảnh một nhà quân sự thiên tài, một nhà chính trị lỗi lạc, một người tướng rất được lòng dân… mà còn là một con người bằng xương bằng thịt với những hỷ nộ ái ố rất đời thường. Phía sau sự oai phong, dũng mãnh, lẫm liệt của một vị võ tướng thì Nguyễn Huệ cũng là người chồng rất yêu thương và thấu cảm với những nỗi lòng của vợ - công chúa Ngọc Hân, một người anh rất mực yêu thương em trai – Nguyễn Lữ.
Đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai chia sẻ, trong giai đoạn này, anh em nhà Tây Sơn không còn nắm chặt tay nhau nữa, nhưng trong những mất mát ấy, người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ đã có lựa chọn sống còn liên quan đến vận mệnh quốc gia. Và cái tên kịch bản - “Mặt trời đêm thế kỷ” đã một lần nữa khẳng định, vua Quang Trung là vị anh hùng dân tộc, là vầng mặt trời chói lọi chiếu sáng cả màn đêm của thế kỷ…
Vở diễn được các nghệ sỹ dàn dựng trong vòng 4 tháng, với sự tham gia của các nghệ sỹ: Văn Thuân (vai Nguyễn Huệ), Văn Tuấn (vai Nguyễn Nhạc), Trung Tuấn (vai Nguyễn Lữ), Tuấn Thanh (vai Vũ Văn Nhậm), Nghệ sỹ Ưu tú Hồng Hạnh (vai Ngọc Hân), Nghệ sỹ Ưu tú Thiên Hoa (vai Thứ Phi), Nguyễn Thủy (vai Thọ Hương), Văn Cường (vai lái buôn), Hồng Gấm (vai Thị Nữ)...
Khắc họa hình tượng về anh hùng dân tộc
Một cảnh trong vở diễn. Ảnh: TTXVN phát
Đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai cho biết, Nhà hát Cải Lương Việt Nam đã từng dàn dựng hai vở kịch của nhà viết kịch Lê Duy Hạnh đó là "Vua thánh triều Lê" (2015) và "Chiếc áo thiên nga" (2018). Cả hai vở diễn này đều đoạt Huy chương Vàng trong Liên hoan Sân khấu Cải lương toàn quốc. Lần này, Nhà hát dựng vở kịch thứ ba của nhà viết kịch Lê Duy Hạnh - “Mặt trời đêm thế kỷ” đúng vào dịp kỷ niệm 1 năm ngày mất của tác giả Lê Duy Hạnh, đây cũng là một cách để các nghệ sỹ thể hiện sự tri ân và tưởng nhớ đến nhà viết kịch Lê Duy Hạnh - người đã có rất nhiều đóng góp cho sân khấu Việt Nam.
Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai chia sẻ, bà rất thích dựng các kịch bản của tác giả Lê Duy Hạnh, bởi bà nhận thấy những tầng tầng, lớp lớp triết lý về nhân sinh và cuộc đời ẩn sâu trong từng câu thoại, từng nhân vật của vở diễn và vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Đó là tinh thần yêu nước, thương dân vô hạn, đó là sự công minh, chính trực trong quá trình xử lý việc nước với và tinh thần “xuống đao” không có vùng cấm, “quân pháp bất vị thân”…
Theo Đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai, để đáp ứng và phù hợp hơn với nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của nhiều đối tượng khán giả, đặc biệt là các khán giả trẻ, vở diễn lần này được dàn dựng vở diễn với tiết tấu nhanh hơn. Sân khấu được thiết kế tối giản với duy nhất chiếc ngai vàng bao quanh là vầng mặt trời, ngụ ý thể hiện việc lên ngôi của vua Quang Trung xuất phát từ cái tâm trong sáng, tâm của “vầng mặt trời” - ánh dương soi sáng của người ngồi trên ngai vàng.
Là một trong những đạo diễn “đắt giá” của làng cải lương xứ Bắc, các tác phẩm sân khấu do Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai đạo diễn luôn có những nét riêng và đặc biệt lôi cuốn khán giả. Nữ dạo diễn đặc biệt có duyên với những vở diễn về thân phận phụ nữ như: “Cung phi Điểm Bích”, “Nguyễn cầm ca- Kiều”, “Bên ánh sao khuê”, “Chiếc áo thiên nga”…
Trong vở cải lương “Mặt trời đêm thế kỷ”, với việc khắc họa nhân vật về một anh hùng dân tộc, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai đã khai thác triệt để và làm nổi bật được những nét đột phá trong tâm hồn, những suy tưởng lo âu và day dứt, bi thương giữa nghĩa nước, tình nhà trong sâu thẳm trái tim của Quang Trung - Nguyễn Huệ…
“Dàn dựng vở diễn này, chúng tôi muốn khán giả hiểu thêm về một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc, về những nhân vật lịch sử có thật đã đi vào huyền thoại. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng muốn nhấn mạnh phía sau những chiến công lừng lẫy, những người anh hùng như Quang Trung – Nguyễn Huệ đã phải chịu những tổn thất lớn lao, những hy sinh, gian khổ, chia ly mất mát trong cuộc sống…”, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai chia sẻ.